Vísir - 07.12.1979, Blaðsíða 20

Lyfta lii afllökustaðar”
Fjalakötturinn - kvikmyndaklúbbur framhalds-
skólanema - hefur nýlega lækkað verð aðgangs-
skfrteina niður i 6000 krónur en skírteinið gildir sem
kunnugt er á allar sýningar klúbbsins. Sýningar eru
i Tjarnarbiói, fimmtudagskvöldið kl. 9, laugardag
kl. 5 og sunnudag kl. 5,7.30 og 10.
Um tuttugu manns hafa unnio ao syningunní, þar af fara 14 með
hlutverk i leiknum.
„Gísl” á Dalvík
Þessa helgina sýnir Fjala-
kötturinn frönsku myndina
„Lyfta til aftökustaöar” en leik-
stjóri hennar er Louis Mallé, sá
hinn sami og stjórnaöi „Pretty
Baby” sem sýnd var i Háskóla-
biói fyrir skemmstu. Myndin var
Sigriöur Guöjónsdóttir sýnir
um þessar mundir verk sin I
Galleri Suöurgötu 7.
Þetta er fyrsta þetta er fyrsta
einkasýning Sigriöar, en hún
hefur tekiö þátt I nokkrum sam-
sýningum.
Sigriöur stundaöi nám viö
Myndlista og handiöaskóla ís-
gerö 1957 og aöalhlutverk eru i
höndum Maurice Ronet, Jeanne
Moreau, Lino Ventura og Georges
Poujouly.
Þessi mynd er aö uppbyggingu
sakamálamynd eöa „þriller” og
er söguþráöurinn I stuttu máli á
lands, einnig var hún viö nám 1
Hollandi i eitt ár.
Sýningin saman-stendur af ljós-
myndum og verkum sem unnin
eru meö hliösjón af galleriinu
sjálfu. Hún er opin frá 18 til 22 á
virkum dögum, en frá 14 til 22 um
helgar. Sýningunni lýkur 10. des-
ember. — KP.
þessa leiö: Maöur og hjákona
hans ákveöa aö losa sig viö mann
hjákonunnar. Sjálfsmorö er sett á
sviö. Eftiraö hafa yfirgefiö morö-
staöinn gerir moröinginn sér
grein fyrir þvi aö hann hefur gert
smávægileg mistök og snýr viö til
að lagfæra þau. Ekki tekst betur
til en svo aö hann festist ilyftu og
situr þar fastur næturlangt. A
meöan er bilnum hans stoliö og
morö framiö með byssu hans sem
siöar eru borin kennsl á. Hann
getur ekki komið meö fjarvistar-
sönnun án þess aö koma upp um
veru sina iIbúð „sjálfsmorösins”.
Mallé hlaut Delluc-verölaunin
fyrir þessa mynd og þótti hún
sanna leikstjórnarhæfileika hans,
og vöktu Jeanne Moreau og kvik-
myndatökumaðurinn Henri
Deacae mikla athygli. óhætt ætti
að vera aö mæla meö þessari
mynd fyrir kvikmyndaáhuga-
I menn.
Skírteini Fjalakattarins eru
seld I Tjarnarbiói og kosta sem
fyrr segir aöeins 6000 krónur og
einnig hefur klúbburinn gefiö út
vandaöa sýningarskrá. For-
maöur klúbbsins er Stefán
Kristjánsson. jj
Leikfélag Dalvikur frumsýnir á
laugardaginn ieikritiö GIsl, eftir
Brendan Behan, I Samkomuhúsi
Daivikur.
Þýðinguna geröi Jónas Arna-
son. Verkiö er skrifaö 1956 og
fjallarumfrelsisbaráttuíra.lnn I
það er fléttaö Irskum þjóölögum
og ýmsum spaugilegum uppá-
komum.
Leikritið var sýnt I Þjóöleik-
húsinu 1963 og hjá Leikfélagi
Akureyrar 1968.
Milli tuttugu og þrjátiu manns
hafa unniö viö sýninguna, þar af
eru 14 sem fara meö hlutverk I
leiknum.
I aöalhlutverkum eru Ómar
Arnbjörnsson, Svanhildur Arna-
dóttir, Lárus Gunnlaugsson og
Lovisa Sigurgeirsdóttir.
Undirleik annast Ingólfur Jóns-
son á harmonikku.
Kristján Hjartarson geröi leik-
mynd. Um lýsingu og leikhljóö sá
Helgi Mar Halldórsson og Lárus
Gunnlaugsson. Leikstjóri er Sól-
veig Halldórsdóttir frá Akureyri.
Næstu sýningar veröa á mánu-
dag, þriðjudag, föstudag og laug-
ardag. Þá er einnig fyrirhugaö aö
sýna milli jóla og nýárs. —KP
FYRSTA EINKASYNINGIN í
GALLERÍ SUÐURGÖTU
upplýsingakreppa og orDhaiiæri
Orð og umræða
Gera má ráö fyrir aö einungis
þeir sem áhuga Þafa á
list/myndlist Jesi 'greinar um
þaö efni. Þeir sem skrifa um list
t.d. i dagblöö eiga ekki annan
kost en miöa viö þennan hóp les-
enda.
Segja má aö allt sem viökem-
ur tilveru manna geti veriö efni-
viöur listar. Hún sjálf er aftur á
móti tiltölulega afmarkaö sviö
(».m.k. ennþá). A þvi sviöi hafa
oröiö til og komist I notkun ýmis
hugtök ætluö til aö útskýra,
varpa ljósi á eöa skilgreina
fyrirbæri og tilhneigingar sem
þar eiga sér staö. Þegar fjallaö
eru um list veröur vart hjá þvi
komist aö nota eitthvað af þess-
um oröum (án þessa fremur
sérhæföa oröaforöa mætti ætla
aö erfitt væri aö gera sér grein
fyrir listasögunni). Þau eru aö
vlsu ekki fyrirbæriö sjálft, þaö
aö njóta listar ætti ekki aö koma
þvl viö undir hvaöa orö eöa
stefnur mætti fella hana. Hug-
tök eru sett fram (veröa til) til
aö auövelda umfjöllun og skapa
aö einhverju leyti afmarkaöan
umræöugrundvöll. Umræöan
sjálf er svo likleg til aö opna
fólki ný sjónarhorn, auka skiln-
ing og þroska „smekk”
(Smekkur á list er sennilega
tengdari smekk fólks fyrir um-
hverfinu almennt en menn vilja
stundum vera láta).
List i okkar þjóöfélagi er oft-
ast búin til af „sérfræðingum” I
listsköpun. Umræöa um verk
þeirra hlýtur þvi aö veröa aö
einhverju leyti sérhæfö eigi hún
aö veröa til einhvers fróöleiks.
Ennfremur veröur ávallt aö
hafa þaö hugfast aö (lista)
verkiö og/ eöa hugmyndir
þess sem býr þaö til er frum
skilyrði allra hugleiöinga
um list. Þess vegna veröur
aö bera fulla viröingufyr
ir þeim útlistunum og þeim
oröaforða sem listamenn nota
sjálfir til aö útskýra eigin verk
(hver skyldi hafa betri tilfinn-
ingu fyrir þeim en þeir sjálfir?)
Svo kann þaö aö vera annarra
manna t.d. gagnrýnanda aö út-
leggja verkin ennfremur fyrir
áhugafólki, setja verkin I
listsögulegt og/eöa þjóöfélags-
legt samhengi ef tök eru á eöa
ástæöa er til.
Meiri hlutinn af allri list sem
gerö er i dag er^gömul” og
þreytt I listsögulegu samhengi.
Þaö ætti einmitt aö vera eitt af
hlutverkum gagnrýnenda að
leita uppi þaö sem ef til vill
fóstrar einhverja nýja tilfinn-
ingu, hefur I sér vaxtarbrodd.
Skrif um eitthvaö „nýtt” hljóta
alltaf aö höföa til tiltölulega
þröngs hóps lesenda sama I
hvaöa grein er.
Upplýsingakreppa.
Þaö skiptir ekki máli hvort
Móna Lisa var itölsk manneskja
eöa ekki. Gæöi verksins skipta
öllu máli, þaö er alþjóölegt en
ekki útkjálkalegt, (hins vegar
getur útkjálkalist stundum ver-
iö skemmtileg. Oft er hún llka I
hávegum höfö á útkjálkanum
sjálfum þó hún skipti ekki máli I
alþjóðlegu samhengi.)
Hér á landi hefur ekki mikiö
veriö skrifaö af bókum um list
almennt og likleg engin um list
siðustu 20 ára, hvorki innlenda
né erlenda. Engar bækur hafa
heldur veriö þýddar sem fjalla
um list undanfarinna tveggja
áratuga. Almenningsbókasöfn
hafa nær engar bækur né tlma-
rit um þetta efni (reyndar fátt
um list almennt) Stofnanir eins
og Listasafn tslands, Kjarvals-
staöir og fl. hafa einnig mjög
takmarkaöar upplýsingar.
Fyrirlestrar og önnur upplýs-
ingamiölun hefur nær engin
verið á vegum þeirra, né heldur
annarra. Þeir sem lagt hafa sig
eftir aö afla sér fróöleiks um
myndlist/ list slöustu ára hafa
þurft aö leggja út I verulegan
kostnaö til að afla sér bóka og
annars efnis.
Sjálfsagt mætti segja aö þetta
ástand væri allt i lagi ef ekki
væri stór hópur myndlista-
manna, og fer stækkandi, sem
notar aðferðir og aöhyllist
hugsunarhátt sem er tiltölulega
nýr af nálinni a.m.k. hérlendis
en á sér hliöstæöur I erlendri
samtimalist. Nú getur þaö hæg-
lega skeð, þar sem sumt af
þessum verkum er góö list, aö
áhugi kvikni hjá fólki fyrir þvi
að afla sér frekari upplýsinga
um þessa teg. listar/ myndlist-
ar. Þá kemur i ljós aö hvergi er
neinn fróðleik aö finna, nema
helst hjá listamönnum sjálfum
og þá fyrst og fremst um þeirra
eigin verk.
Þessi upplýsingakreppa hefur
valdið deyfö og ergelsi jafnt hjá
sumum listamönnum, sýning-
argestum, opinberum aöilum og
stundum þeim sem skrifa um
myndlist/ list I dagblöö (rétt er
þó aö benda á að helst hefur þaö
verið I dagblööum sem einhver
upplýsing um nútimalist hefur
birst á islensku).
Ekki verður fariö út I hér aö
ræöa hverjar orsakir þessa
ástands eru, en vafalaust
myndu jákvæöari viöhorf lykil-
aðila geta breytt miklu. Hér er
fremur spurning um áhuga en
peninga.
Þaö kemur ekki á óvart aö i
skjóli þessarar þróunar hafa
„safnast upp” talsvert af orðum
og hugtökum sem notuö hafa
verið I almennri umræöu (flest
fengiö nokkra listsögulega staö-
festingu svo framarlega sem
hægt er aö tala um þaö á þessu
stigi) um myndlist/ list siöustu
10-20 ára, sem ekki hafa veriö
þýdd á Islensku. Sum þeirra eru
þd oröin töm listamönnum og
hafa jafnvel veriö notuö i dag-
blööum. Augljóst er aö mörg
þeirra liggur illa viö aö þýöa á
islensku, flest þeirra hafa t.d.
ekki verið þýdd á noröurlanda-
mál enda oftast um alþjóöleg
hugtök aö ræöa.
myndlist
Inngangur að
orðalista.
Hér aö neöan birtist dálitill
orðalisti meö nokkrum af þess-
um oröum meö Islenskum skýr-
ingum og þýðingum ef til eru.
Þessi orö hafa veriö sett fram
(oröið til) sem hjálpartæki til aö
skýra ýmis fyrirbæri I samtíma
myndlist/ list þvi fer fjarri aö
hægt sé að fella öll verk sem
búin eru til i dag undir þessi orö
(kannski er ekki hægt að fella
myndlist undir nein orö”).
Flest hafa þessi orö þó öölast
það langa hefö I umræöu um list
aö vart veröur hjá þvl komist aö
nota þau ööru hvoru, ekki sist
vegna þess aö margir af lista-
mönnum okkar hafa gert verk
sem útskýra mætti með sumum
þessum hugtökum. Einnig verö-
ur að hafa hugfast að sum
þeirra eru nú oröin „gömul” og
myndu ef til vill ekki henta ýms-
um nýrri verkum, þó trúlega
gæfu þau einhverja útgangs-
punkta.
Hér á landi hefur „nýlist”
eiginlega veriö eina oröiö sem
notaö hefur veriö yfir list siö-
ustu ára (stundum meira segja
veriö notaö sem háösyröi). Satt
að segja þá hefur þaö veriö not-
að yfir svo margar tegundir
myndlistar/ listar aö þaö skýrir
I rauninni ekkert, flækir fremur
málin. Notkun þess er ljóslif-
andi dæmi um upplýsinga-
kreppuna sem við búum viö og
þaö oröhallæri sem hér er.
Oröalisti sá sem hér birtist er
tilraun til úrbóta á þessu. (aö
visu mælir ekkert á móti þvi aö
nota oröið „nýlist” I hófi sem
safnheiti yfir list sem gerö er
meö tiltölulega nýjum miölum).
Oll eru oröin á ensku bæöi er
aö flest eru þau upphaflega sett
fram á ensku og lika hitt aö
enska er alþjóöamál. Flest
skarast þessi orð meira og
minna i einstökum verkum eins
og eölilegt er. Oröin tóm gefa þó
takmarkaða innsýní verkin.
Þau eru ekki verkin. En les
nokkur maöur þessa grein hvort
sem er sem ekki hefur einhvern
áhuga á myndlist/ list/ Og þeir
sem áhuga hafa leggja sig eftir
aö og njóta myndlistar/ listar
sem er mikilvægast. Menn
veröa skotnir I fallegu verki
milliliöalaust og dettur ekki
einu sinni i hug aö spyrja: Hvaö
heitir svona list?
Orðalisti
MINIMALISMI: (minimal list).
A einkum viö verk þar sem
strangur jafnvel ópersónulegur
einfaldleiki er rikjandi I formi
og/ eða lit er áberandi.
SYSTEM ART: (kerfis list).
List þar sem kerfi, reglur,
(mynstur) eöa endurtekning
eru grundvallar þættir.
INFORMATION ART: (upplýs-
ingalist) Upplýsingar og sam-
skipti viö umhverfiö gegna
miklu hlutverki. Upplýsingaöfl-
unin getur veriö i formi rann-
sókna á kerfum og fyrirbærum I
þjóöfélaginu eöa náttúrunni.
Upplýsingamiðlunin getur veriö
I hvaða formi sem er bæöi innan
og utan „Gallerysins”
ANTI-FORM: (and-form). A
þaö einkum viö um list þar sem
efnistilraunir eru áberandi.
Efnið getur t.d. veriö glerbrot,
ryk, tjara og alskonar llfræn
efni svo sem vatn og jarövegur.
Eöli efnisins er oft látiö njóta áin
án þess aö þaö sé mótað sam-
kvæmt heföbundinni fagur-
fræöi.
PROCESS ART: List þar sem
þróun eöa framrás á sér staö
innan verksins kannski yfir
langan tlma. Getur t.d. veriö af
lifrænum toga (gróöur/
náttúra) eöa t.d. af félagslegum
toga.
ACTION ART: (atferlislist)
Þegar einhver „framkvæmd” I
tlma (ekki endilega meö áhorf-
endur er verkið. Skjalfestingin
(documentationin) getur skipt
miklu máli og i rauninni oröið
„verkiö”
PERFORMANCE: (gerningur/
atferli?). Verk sem framkvæmt
er á fyrirfram ákv. staö og
stendur yfir I ákv. tima, oftast
fyrir áhorfendur. Skjalfestingin
skiptir oft miklu sem staöfest-
ing á flutningnum.
BODY ART: (llkams list) List
þar sem likami listamannsins
eða annara er aöal efniviöur
verksins. Oft nátengt perfor-
mance og action art.
LAND ART/EARTH ART:
(landlist) Þar sem verk eru
unnin I sjálft landslagiö og land-
ið sjálft er oft aöalefniö sem
unniö er úr.
CONCEPTUAL ART/IDEA
ART: (koncept list, hugmynda-
list?) List þar sem höfuö
áhersla er lögö á hugmyndina
aö baki verksins. Ljósmyndir og
textar hafa þó t.d. gegnt veiga-
miklu hlutverki sem einskonar
sönnunargögn um tilvist hug-
myndanna. Sú stefna sem mest
áhrif hefur haft á myndlist / list
siöasta áratugs.
DOCUMENTATION: (skjal-
festing) Á I list viö þaö þegar
ákv. atferli (t.d. performance)
framkvæmt af listamanninum
er skjalfest t.d. á ljósmynd eöa
myndsegulbandi. Þessi skjal-
festing getur siöan i rauninni
orðið verkiö sjálft.
VIDEO(ART): (myndsegul-
band). Er ekki beint nein sér-
stök teg. listar heldur ákv. tækni
sem mikiö hefur veriö notuö I
myndlist/ list síöasta áratugs.
INSTALLATION: (innsetning/
uppsetning) Er haft yfir þaö
þegar verkiö er sett upp eöa
unniö sérstaklega fyrir tiltekin
stað eöa herbergi t.d. gallery.
ENVIRONMENT: (umhverfi).
Þegar listamaöurinn hefur
skapaö umhverfi/ verk þar sem
áhorfandinn veröur óhjákvæmi-
lega hluti af þvl (inni þvi) viö
skoöun þess.
POSTCONCEPTUALROMAN-
TICISM: (konsept rómantik?)
Hefur verið notaö yfir róman-
tiskar tilhneigingar I myndlist/
list i dag og nokkrum undan-
förnum árum. Viröist fremur
skírskota til ákv. tilfinningar og
anda I verkunum en einhverrar
ákv. teg. tækni.