Morgunblaðið - 19.12.2001, Qupperneq 34

34 MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HÖRÐ SAMKEPPNI
Í SJÁVARÚTVEGI
REFSINGAR Í
KYNFERÐISAFBROTAMÁLUM
Íkjölfar nýlegs dóms Hæstaréttar, þarsem maður var dæmdur í fjögurra oghálfs árs fangelsi fyrir grófa nauðgun,
hefur enn á ný hafist umræða um þyngd
refsinga í kynferðisafbrotamálum hér á
landi. Í þessu tiltekna máli þyngdi Hæsti-
réttur dóm Héraðsdóms Reykjavíkur sem
fyrr á árinu dæmdi manninn í þriggja ára
fangelsi fyrir óvenju hrottafengin afbrot
gegn barnungri stúlku.
Ljóst er að þrátt fyrir þyngingu dómsins
finnst mörgum sem refsingar fyrir kyn-
ferðisafbrot séu alltof léttar og ekki í sam-
ræmi við alvarleika brotanna sem leika
fórnarlömbin afar grátt, iðulega svo að þau
bíða þess aldrei bætur. Í þessu tiltekna
máli var það mat Hæstaréttar að ákærði
ætti sér engar málsbætur og má því færa
rök fyrir því að fjögurra ára fangelsisdóm-
ur sé vægur miðað við hámark refsiramm-
ans, sem er sextán ára fangelsi.
Margir hafa orðið til þess að benda á að
öðru máli gegni um dóma í fíkniefnamálum
þar sem refsiramminn sé betur nýttur, sem
gefur þá um leið til kynna að íslenskt dóms-
kerfi líti kynferðisafbrot ekki eins alvar-
legum augum. Ljóst er að í kjölfar auk-
innar og opnari umræðu á síðustu árum um
kynferðisafbrot og skelfilegar afleiðingar
þeirra fyrir þá einstaklinga sem fyrir þeim
verða, hefur orðið hugarfarsbreyting í
samfélaginu. Kynferðisglæpir eru for-
dæmdir sem ein alvarlegasta aðför sem
hægt er að gera að einstaklingi og því afar
mikilvægt að refsingar við þeim endur-
spegli þau viðhorf.
Eins og fram kom í blaðinu í gær hafa
stjórnvöld í Noregi endurskoðað kynferð-
isafbrotakafla sinna hegningarlaga, sem
m.a. leiðir nú til þess að sönnunarbyrði í
málum af þessu tagi liggur hjá verjanda
geranda en ekki hjá ákæruvaldinu og fórn-
arlambinu. Eins og margsinnis hefur verið
bent á brýtur það þó í bága við þá meg-
inreglu að maður sé saklaus þar til sekt
hans er sönnuð, en sú regla er einstaklega
óhagstæð fórnarlömbum kynferðisafbrota
þar sem vitni eru sjaldnast til staðar. Gildi
undantekningar frá þessari meginreglu er
að sjálfsögðu fyrst og fremst fólgið í þeim
eindregnu ábendingum sem í henni felast
til samfélagsins, þ.e.a.s. að hver og einn
einstaklingur beri fulla ábyrgð á kynhegð-
un sinni og ef vafi leikur á samþykki til
samræðis beri gerandinn einn ábyrgð á
gjörðum sínum en njóti ekki vafans, eins og
nú gerist hér á landi.
Í stefnuræðu hins nýja danska forsætis-
ráðherra Anders Fogh Rasmussens fyrir
skömmu, var vikið að rétti hvers manns í
réttarkerfinu. „Einstaklingurinn gengur
fyrir,“ sagði Fogh Rasmussen og lagði
áherslu á að það væri stefna nýrrar rík-
isstjórnar „að réttarkerfið endurspeglaði í
auknum mæli virðingu fyrir lífi einstak-
lingsins“. Hann boðaði að í samræmi við
það yrði lögð fram tillaga um að hækka
refsiramma vegna kynferðisafbrota.
Það er óhætt að taka undir þá skoðun
danska forsætisráðherrans að „afbrot gegn
einstaklingum [séu] mun alvarlegri en
auðgunarbrot“. Í samræmi við það þurfum
við að tryggja að betur sé hugað að mann-
legum gildum í tengslum við fórnarlömb
kynferðisafbrotamanna í íslensku sam-
félagi. Það hlýtur að vera eitt meginhlut-
verk réttarkerfis hvers lands að standa
vörð um grundvallarrétt einstaklingsins til
að ráða skilyrðislaust yfir sínum eigin lík-
ama og þurfa ekki að þola þá andlegu auð-
mýkingu og líkamlegu svívirðingu sem
nauðgun er.
Svein Ludvigsen, nýr sjávarútvegsráð-herra Noregs, segir í samtali við
Morgunblaðið í gær að vaxtartækifærin í
norsku efnahagslífi séu mest í sjávarútveg-
inum. „Við gerum okkur vonir um að efla
mjög fiskvinnsluna og sjávarútveginn í
Noregi. Nú er útflutningurinn á sjávar-
fangi um 35 milljarðar norskra króna (nær
400 milljarðar íslenzkra króna) á ári en
gæti eftir 20 ár orðið allt að 250 milljarðar.
Þá er átt við hefðbundnar veiðar, fiskeldi
og nýtingu á aðferðum líftækni,“ segir
Ludvigsen.
Í samtalinu við hann kemur fram að
þessi sjöföldun á útflutningsverðmæti
sjávarafurða muni ekki nást með aukningu
í hefðbundnum bolfiskveiðum, heldur m.a.
með því að bæta vinnslu og nýtingu sjáv-
arafurða, finna nýjar leiðir til að nýta auka-
afurðir í lyfjaiðnaði og framleiðslu fegrun-
arlyfja og með fiskeldi, en norsk stjórnvöld
hyggjast leggja aukið fé til rannsókna og
tilrauna á því sviði. M.a. eru mikil áform
uppi í Noregi um þorskeldi.
Norskir ráðamenn eru ávallt aufúsu-
gestir á Íslandi enda fulltrúar eins nánasta
samstarfs- og vinaríkis okkar. En jafn-
framt er ljóst af orðum Ludvigsens að
Norðmenn verða harðsnúnir keppinautar
Íslendinga í sjávarútvegi á næstu árum og
áratugum. Mikill stórhugur er í fulltrúum
norsks sjávarútvegs og stjórnvöld styðja
dyggilega við nýsköpun, rannsóknir og
þróun í greininni.
Íslendingar verða að fylgjast grannt
með þessari þróun í Noregi og leita allra
leiða til að standa Norðmönnum á sporði í
framþróun sjávarútvegsins og helzt gera
gott betur. Ýmis af stærri sjávarútvegsfyr-
irtækjunum eru byrjuð að sýna fiskeldi
verulegan áhuga, t.d. tekur Útgerðarfélag
Akureyringa þátt í tilraunum með þor-
skeldi. Samherji hefur fjárfest í fiskeldis-
fyrirtækjum og kom fram á aðalfundi fé-
lagsins sl. vor að útflutningsverðmæti
eldisfisks hjá félaginu gæti numið allt að
fimm milljörðum króna á ári eftir fáein ár.
Á aðalfundi Samtaka fiskvinnslustöðva í
haust kom m.a. fram að í sjónmáli væru
tækniframfarir í fiskvinnslu, sem gætu tvö-
faldað afköst á næstu árum. Enn væri hægt
að auka afurðaverðmæti, einkum í uppsjáv-
arfiski. Hins vegar væru mestu vaxtar-
möguleikarnir í fiskeldi, líftækniiðnaði og
erlendum verkefnum. Guðbrandur Sig-
urðsson, framkvæmdastjóri ÚA, spáði því
þar að velta í nýjum greinum sjávarútvegs
gæti orðið sú sama og í hefðbundnum sjáv-
arútvegi eftir 10–15 ár. Hann auglýsti hins
vegar eftir stefnumörkun stjórnvalda varð-
andi fiskeldið.
Fiskeldið glímir óneitanlega við þann
fortíðarvanda að misheppnuð fiskeldisæv-
intýri víða um land drógu úr trú manna á
atvinnugreininni. Síðan hefur hins vegar
mikil þróun orðið í tækni og þekkingu á
fiskeldi og Norðmenn hafa sýnt að það get-
ur verið arðbær atvinnuvegur og góður
fjárfestingarkostur. Hlutverk stjórnvalda
hlýtur þó fyrst og fremst að vera fólgið í því
að styðja við rannsóknir og þróun í grein-
inni, auk þess að tryggja að boðið sé upp á
gott nám í fiskeldisfræðum. Jafnframt þarf
að taka afstöðu til ýmissa álitamála varð-
andi umhverfisáhrif stórfellds fiskeldis og
læra af reynslu og mistökum t.d. Norð-
manna, Skota og Oregon-manna í Banda-
ríkjunum þar sem sjónarmið um þróun
fiskeldis annars vegar og um verndun
villtra fiskstofna hins vegar hafa tekizt á.
FRAMKVÆMDIR eru aðhefjast við nýtt skólahúsvið Viðskiptaháskólann íBifröst í Borgarfirði.
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra tók fyrstu skóflustunguna í
gær. Ráðgert er að taka húsið í
notkun í ágúst á næsta ári fyrir upp-
haf næsta skólaárs. Áætlaður kostn-
aður er um 200 milljónir króna.
Alls búa nú um 400 manns á Bif-
röst og er gert ráð fyrir að íbúar
verði orðnir um 600 árið 2003. Nem-
endur eru nú um 270, þar af 210 í
staðarnámi. Nýja skólabyggingin er
liður í margháttaðri uppbyggingu á
Bifröst. Heildarfjárfestingin er um
800 milljónir króna á vegum skól-
ans, nemendagarða, Borgarbyggðar
og Vegagerðarinnar.
Nýja byggingin verður 1.100 fer-
metrar að stærð á tveimur hæðum.
Hún á að hýsa nýjan aðalkennslusal
og margs konar vinnurými fyrir
starfsmenn og nemendur. Runólfur
Ágústsson, rektor Viðskiptaháskól-
ans á Bifröst, sagði í samtali við
Morgunblaðið að með nýbygging-
unni fengi skólinn nýjan aðal-
kennslusal, þann þriðja, sem ekki
veitti af. Fyrir eru tveir kennslusalir
í eldri hluta skólans. Hann sagði
skólann nú í fyrsta sinn fá húsnæði
sem væri sérsniðið að kröfum hans.
Kennslusalurinn er á
efri hæð þar sem 90
nemendur geta sótt tíma
en hægt er að opna að
honum aukarými þannig
að hann taki 450 manns í
sæti. Á neðri hæð nýbyggingarinnar
segir Runólfur verða komið fyrir í
opnu rými þjónustuveri fyrir nem-
endur þar sem þeir geti á einum stað
gengið að yfirstjórn skólans, tölvu-
sérfræðingum og öðrum starfs-
mönnum sem þeir þurfa að leita til.
Steve Christer og Margrét Harð-
ardóttir á arkitektastofunni Stúdíó
Granda hönnuðu húsið og sagði
Runólfur samstarf við þau og sam-
starfsmenn þeirra hafa verið einkar
ánægjulegt.
Í ávarpi sínu við athöfn á Bifröst í
gær sagði Runólfur að byggingin,
200 milljóna króna framkvæmd,
væri fjármögnuð með láni frá Nor-
ræna fjárfestingarbankanum og
innlendum bönkum. Einnig kæmi til
ríkisábyrgð gegnum Byggðastofn-
un. „Helsta hindrun þessarar bygg-
ingar lá í fjármögnun hennar en
markaðsaðstæður og staðsetning
reyndust vera framkvæmdinni
óhagstæð,“ sagði rektor í ávarpi
sínu. Í samtali við Morgunblaðið
sagði Runólfur að samningurinn um
ríkisábyrgð gegnum Byggðastofnun
væri forsenda þess að ná samning-
um um lán á hagstæðum kjörum.
Væri lykilatriði það fyrir skólann
þar sem hann væri í dreifbýli. Ef
taka hefði þurft lán á almennum
markaði hefði skólinn þurft að
greiða hærri vexti en til sambæri-
legra framkvæmda á höfuðborgar-
svæðinu. „Vil ég sérstaklega hér við
þetta tækifæri þakka forsvarsmönn-
um Byggðastofnunar fyrir þeirra
þátt, en ljóst er að þar á bæ gera
menn sér grein fyrir þeirri stað-
reynd að bókvit verður í askana látið
og að sóknarfæri landsbyggðarinn-
ar liggja í uppbyggingu á þekking-
arfyrirtækjum ekki síður en í frum-
framleiðslu,“ sagði
rektor einnig í ávarpi
sínu.
Rektor lét þess einnig
getið að fjárfestingin
byggðist á sterkri fjár-
hagslegri stöðu skólans, kennslu-
fræðilegri sérstöðu og gæðum í
námi, mikilli aðsókn og góðu áliti
sem 80 ára saga skólans hefði skap-
að honum meðal lands og þjóðar.
Þá sagði rektor samfélagsleg
áhrif skólans mikil og taldi að Borg-
firðingar og Vestlendingar hefðu
sumir vanmetið þátt háskólanna
tveggja, þ.e. á Hvanneyri og Bifröst,
í atvinnulífi héraðsins. Sagði hann
þá vera helstu vaxtarbrodd
ins og verða enn mikilvæga
árin. „Það sem við höfum sa
á Bifröst er að landsbyggði
dæmd til að lifa á frumfra
Það er hægt að byggja u
kröftug og arðskapandi þe
fyrirtæki úti á landi.“
Námið í takti við kröfur
Björn Bjarnason mennta
herra sagði vöxt skólans h
mikinn að undanförnu og e
fyrir þann sem ekki væri
gestur á Bifröst að skynj
skemmtilega skólinn hefð
Ráðherra sagði skólanum
ist að laða til sín stóran
nemendahóp og þróa nám
að það væri í góðum takti v
og kröfur atvinnulífsins og
armið sem nemendur settu
þegar þeir veldu sér skól
sem starfar undir þessum f
um hlýtur að ná árangri o
undir væntingum sem til
gerðar bæði af nemendum
sem standa að baki rekstri
og ríkið með samningi ríkis
skólann og byggist á því að
góður árangur og að hér
hópur nemenda.“
Menntamálaráðherra tók fyrstu skóflustunguna að n
Nýja byggingin er hönnuð af arkitektum Stúdíó Granda, Margréti Harðardóttur og Stev
Ráðgert að
taka húsið
í notkun
næsta haust
Í dag hefjast framkvæmdir við nýtt hús
Viðskiptaháskólans á Bifröst. Nemendur
eru nú 270 en verða um 300 næsta skólaár.
Jóhannes Tómasson fylgdist með athöfn
er tekin var fyrsta skóflustunga hússins. Framkvæmdir við nýju
grunn og plötu, sem á a
Runólfur Ágústsson, rek
Segir sam-
félagsleg áhrif
skólans mikil