Morgunblaðið - 19.12.2001, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 2001 35
GEÐRÆKT, samstarfs-verkefni Landlæknis-embættisins, geðsviðsLandspítala – Háskóla-
sjúkrahúss, Heislugæslunnar í
Reykjavík og Geðhjálpar sem miðar
að því að efla geðheilsu landsmanna
og koma í veg fyrir geðraskanir með
fræðslu og forvarnir að leiðarljósi,
hefur nú verið starfrækt í rúmt ár og
hefur mikið áunnist á þeim tíma.
Verkefninu var formlega hleypt af
stokkunum 10. október 2001 en und-
irbúning þess má rekja allt til sum-
armánaða 1999.
Héðinn Unnsteinsson, verkefnis-
stjóri Geðræktar, segir ljóst að verk-
efnið hafi áorkað miklu á einu ári
þrátt fyrir takmarkað fjármagn.
„Að mínu mati höfum við með
hjálp kostunaraðila vakið fólk til vit-
undar um hvernig hægt sé að hafa
áhrif á eigin líðan, hafa áhrif á or-
sakaþætti geðheilsu og umfram allt
að hafa stjórn á eigin lífi,“ segir Héð-
inn og kveður það undrunarefni er-
lendra aðila sem vinni að sömu mál-
um hvernig farið sé að því hér á landi
að halda uppi verkefni sem Geðrækt
með 45% ríkisframlagi en afgangi
frá styrktaraðilum.
Héðinn segir hugmyndina að Geð-
rækt eiga rætur að rekja til ráð-
stefnu sem haldin var í Ottawa í
Kandada árið 1986. „Þar var fjallað
um hvernig hægt væri að beita for-
vörnum með það að leiðarljósi að
styrkja og bæta það sem heilt væri
fyrir og draga þar með úr hættu á að
það raskaðist. Þetta er sá hluti heil-
brigðiskerfisins sem á mest skylt við
heilbrigði. Þetta er vinna með for-
varnir og heilsueflingu, tvo þætti af
fimm í heilbrigðiskerfinu, en hinir
eru skoðun, meðferð og endurhæf-
ing,“ segir Héðinn.
Á því rúma ári sem verkefnið hef-
ur verið starfrækt hefur það að sögn
Héðins þróast og tekið á sig fastmót-
aðri mynd. „Markaðssetning Geð-
ræktarinnar hefur í heildina séð
gengið vel. Við erum markvisst að
koma hugmyndafræði Geðræktar til
skila, gera fólki grein fyrir áhrifa-
þáttum geðheilsu og hvernig best sé
að vinna með þá þannig að geðheils-
an sé í jafnvægi. Þjóðin hefur tekið
þeim viðburðum, efni, rannsóknum
og fræðslu sem við höfum staðið fyr-
ir mjög vel.“
Áætluð fjárþörf verkefnisins er 15
milljónir króna á ári og er það fjár-
magnað að mestu með fjárframlög-
um frá einkafyrirtækjum. Ríkið
leggur verkefninu til 5,7 milljónir á
ári, Íslensk erfðagreining, Lands-
banki Íslands, Eimskipafélag Ís-
lands, Háskóli Íslands, Delta hf. og
Skeljungur hf. leggja svo fram
ákveðnar upphæðir hvert fyrirtæki
og nema framlögin því 12,2 milljón-
um á ári.
Verkefni Geðræktar á liðnu
starfsári voru margvísleg en áttu
það sameiginlegt að takast vel og
hljóta athygli í samfélaginu. „Mynd-
listasýning þriggja ungra lista-
manna undir heitinu Geðveik list í
Hinu húsinu vakti athygli og var vel
sótt en 200 manns mættu á opnun
sýningarinnar. Geðveikir dagar í HÍ,
gengu líka vel en það var fjögurra
daga ráðstefna um geðraskanir, geð-
heilsu og geðrækt. Á árinu þýddum
við einnig og staðfærðum fræðslu-
og geðræktarkennsluefni fyrir leik-
skóla og grunnskóla og hefur 18 þús-
und eintökum nú verið dreift í flesta
leik- og grunnskóla landsins.
Kennsluefnið er mjög vandað og er-
um við mjög stolt af útgáfu þess en
töluverð vinna fór bæði í að mark-
aðssetja efnið og dreifa því,“ segir
Héðinn. Hann bendir auk þess á að
48 fyrirlestrar um geðrækt hafi ver-
ið fluttir í framhaldsskólunum síð-
asta kennsluvetur. „Einnig ber að
geta geðheilbrigðisviku barna sem
haldin var í nóvember í fyrra og
hófst með stórri ráðstefnu barna-
geðlæknafélags Íslands og svo tók
við fyrirlestrahald í Iðnó um málefn-
ið næstu fimm daga. Fyrirlestrarnir
voru vel sóttir enda um afar fróðlegt
efni að ræða. Í ár hafa einnig verið
haldnir allnokkrir kynningarfundir
innan geðgeirans og eftirspurn eftir
þeim verið töluverð. Sem og hafa
tveir fræðslufundir verið haldnir
fyrir almenning. Þetta voru kynn-
ingarfundir á rannsóknum ÍE á geð-
sjúkdómum og rannsókn Tinnu
Traustadóttur á þunglyndi meðal
ungmenna.“
Lýðheilsumiðstöð
framtíðarsýn
Athyglisverð viðbót í Geðræktar-
verkefninu er upplýsinga- og
fræðsluvefur um geðheilbrigði og
geðraskanir, www.ged.is, sem var
opnaður 10. október í fyrra. „Það
hefur farið töluverð vinna í að upp-
færa vefinn, halda honum við og
svara fyrirspurnum notenda. Fyrsta
mánuðinn fékk vefurinn um það bil
300 heimsóknir á sólarhring og hef-
ur aðsóknin haldist góð og hefur vef-
urinn fengið um 30 þúsund heim-
sóknir.. Á vefnum er að finna allt um
verkefnið, upplýsingar um geðsjúk-
dóma og geðheilsu auk sjálfsprófana
sem hafa reynst mjög vinsælar. Í
dag verður einmitt opnað á síðunni
streitupróf en aðventan og jólahátíð-
in reynist mörgum mikill streitu-
valdur og því viljum við stuðla að
sem almennastri vitundarvakningu
um streitu og áhrif hennar.“
Framkvæmdaáætlun Geðræktar
fyrir árið 2002 er líkt og verkefna-
listi ársins sem nú er að líða metn-
aðarfull og yfirgripsmikil. „Á næsta
ári verður unnið út frá þeim þáttum
sem hafa áhrif á heilsu.
Þar á ég við þætti eins
og fordóma, einsemd, of-
beldi, félagslega ein-
angrun og slíkt. Þetta
eru allt áhrifaþættir
heilsu og um þá snúast forvarnir og
heilsuefling eins og Geðrækt. Í árs-
byrjun verður áhersla lögð á að
rækta og styrkja þá þætti í lífi barna
sem hafa áhrif á heilsu þeirra með
fræðslu- og forvarnastarfi í skólum.
Haldið verður áfram með fyrirlestra
í grunn- og framhaldsskólum auk
fyrirtækja, bæjarfélaga og stofnana
með því markmiði að draga úr for-
dómum og auka þekkingu á geð-
heilsu og áhrifaþáttum hennar.
Einnig stendur til að endurútgefa og
endurnýja bæklinga um geðraskanir
og nýr bæklingur um geðheilsu gef-
inn út að auki. Á árinu er einnig
skipulögð alþjóðleg ráðstefna um
geðheilbrigði þar sem erlendir sem
innlendir fyrirlesarar verða með er-
indi. Tilgangur þessa er að vekja at-
hygli á Íslandi og geðræktarstarf-
semi hér á landi. Einnig eru á
verkefnaskránni áhugaverðir tón-
leikar Sinfóníuhljómsveitarinnar
undir yfirskriftinni „Geðveik tónlist“
en þar verður leikin tónlist eftir
þekkt tónskáld sem hafa glímt við
geðraskanir. Á vormánuðum er vilji
fyrir því að fara í samstarf við Félag
eldri borgara um átaksverkefni um
geðheilsu eldri landsmanna en því
verkefni verður beint að fólki 60 ára
og eldra um þá umhverfisþætti sem
hafa áhrif á líðan þess. Þá stendur
einnig til að standa fyrir þemamán-
uði gegn fordómum í öllum myndum
en það verður vonandi stórt sam-
starfsverkefni Geðræktar, Alþjóða-
húss, Kirkjunnar, Hins hússins, Fé-
lags nýbúa, jafnréttisnefndar og
stúdentaráð Háskóla Íslands og
Samtakanna 78 svo nokkrir séu
nefndir,“ segir Héðinn og bætir við
að þetta séu aðeins nokkur þeirra
fjölmörgu verkefna sem Geðrækt
mun vinna að á næsta ári. „Fram-
kvæmdaskráin er mjög yfirgrips-
mikil en aðalatriðið er að koma
svona verkefnum og aðgerðum inn í
þannig form að það veki athygli al-
mennings og nálgist fólk á þess eigin
forsendum. Verkefnið um Geðrækt
snýst fyrst og fremst um geðheilsu
og andlega líðan því hún kemur okk-
ur öllum við. Við eigum öll að reyna
að einbeita okkur að því hvað góð
geðheilsa er og hvernig við getum
haldið henni í góðu lagi. Ég held að á
þessu ári hafi áunnist töluverð vit-
undarvakning gegn fordómum í
garð geðsjúkra án þess að það hafi
verið unnið markmisst á þeim vett-
vangi. Við vorum að byggja upp geð-
heilsu en með því brutum við óafvit-
andi niður fordóma.“
Spurður hvaða framtíðarsýn hann
hafi á geðræktarmál á Íslandi segist
Héðinn vilja sjá setta á laggirnar
sérstaka lýðheilsumiðstöð þar sem
myndu starfa saman
starfshópar um tóbaks-
varnir, áfengis- og vímu-
varnir, geðrækt, sjálfs-
vígsvarnir og aðrir þeir
sem starfa að forvarnar-
málum. „Kerfi af þessu tagi er starf-
rækt víða í sýslum Bretlands með
góðum árangri. Hér á landi mætti
nota það dreifikerfi sem eru heilsu-
gæslustöðvarnar um allt landið. Ég
vona því að innan fárra árra verði
unnið að geðræktarmálum í sjálf-
stæðri deild innan kröftugrar lýð-
heilsumiðstöðvar sem yrði rekin af
sveitarfélögum og ríkinu,“ sagði
Héðinn Unnsteinsson.
Áhrifaþættir geð-
heilsu brýnustu
verkefni næsta árs
Morgunblaðið/Kristinn
Héðinn Unnsteinsson, verkefnisstjóri Geðræktar, segir að forvarnir
og heilsuefling þurfi að vera mikilvægur hluti heilbrigðiskerfisins.
Unnið gegn
fordómum, ein-
semd, ofbeldi og
félagslegri
einangrun með
Geðrækt
Verkefnin á
liðnu starfsári
tókust vel
da héraðs-
ari næstu
annað hér
in er ekki
amleiðslu.
upp öflug,
ekkingar-
r tímans
amálaráð-
hafa verið
erfitt væri
daglegur
ja hversu
ði þróast.
hafa tek-
og góðan
mið þannig
við tímann
þau sjón-
u á oddinn
la. „Skóli
formerkj-
og standa
hans eru
m og þeim
hans eins
ssjóðs við
ð hér náist
sé góður
Björn Bjarnason sagði að þegar
skoðaðar væru óskir háskóla lands-
ins vegna viðræðna um endurskoð-
un á samningum sínum með hliðsjón
af fjölda nemenda virtist nemenda-
fjöldi þeirra vera að margfaldast á
skömmum tíma. Kvaðst hann ekki
vita hvort það væru raunhæfar tölur
eða hvort þær sýndu betur þá sam-
keppni sem orðin væri milli háskól-
anna og þá viðleitni þeirra að bjóða
uppá nám sem laði til sín nemendur.
Sagði hann háskólana nú nálgast
nemendur með allt öðrum hætti en
verið hefði, þeir væru mun næmari
en áður fyrir því sem
væri að gerast á mark-
aðnum og byðu nemend-
um sem bestar aðstæður
á allan hátt. Sagði hann
Viðskiptaháskólann á
Bifröst vera að blanda sér í þessa
samkeppni með nýrri byggingu og
óskaði honum til hamingju með
áfangann.
Byggðastofnun inná nýtt svið
Kristinn Gunnarsson, formaður
stjórnar Byggðastofnunar, sagði
það hlutverk hennar að efla atvinnu-
líf og byggð á landsbyggðinni. Hún
hefði einkum sinnt verkefnum á
sviði atvinnumála. Sagði hann
stuðning Byggðastofnunar við Bif-
röst óvenjulegan að því leyti að þar
væri ekki horft fyrst og fremst á at-
vinnumál heldur væri horft á þann
þátt að efla byggð. Væri stofnunin
því að fara inn á svið sem hún hefði
ekki sinnt áður, að sinna uppbygg-
ingu á sviði menntamála. Hann
sagði það hafa komið í ljós í athug-
unum að þeir sem stunduðu nám á
landsbyggðinni væru líklegri en aðr-
ir til að setjast þar að áfram. Sagði
hann fyllilega réttlætanlegt að taka
upp þessa nýjung í starfi stofnunar-
innar, að veita ábyrgð til að efla
menntastofnun.
„Ég er viss um að þessi nýjung
mun opna svið fyrir fólk á lands-
byggðinni sem enn hefur ekki áttað
sig á að væri opið. Ég er líka viss um
að stjórn stofnunarinnar, nú og síð-
ar, mun fá mörg erindi tengd upp-
byggingu í menntamálum eða jafn-
vel á öðrum sviðum, eins og
heilbrigðismálum,“ sagði Kristinn.
Nýjar íbúðir teknar í notkun
Guðmundur Bjarnason, fram-
kvæmdastjóri Íbúðarlánasjóðs,
greindi frá lánveitingum stofnunar-
innar til íbúðarbygginga á Bifröst.
Með lánveitingum næsta árs hafa
alls verið lánaðar 500 milljónir
króna til byggingar 52
íbúða. Afhenti hann
Huldu Eggertsdóttur
nemanda og fjölskyldu
hennar lykil að nýrri
íbúð þeirra er teknar
voru formlega í notkun 20 nýjar
íbúðir í nemendagörðum skólans.
Einnig fluttu ávörp þeir Jón Sig-
urðsson, fyrrverandi rektor skólans,
og Stefán Kalmannsson, bæjarstjóri
Borgarbyggðar, sem sagði að fljót-
lega á næsta ári yrði tekin ákvörðun
um hvernig aukið yrði við leikskóla-
rými á Bifröst.
nýju skólahúsi Viðskiptaháskólans á Bifröst
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Björn Bjarnason menntamálaráðherra tók léttilega
fyrstu skóflustunguna með öflugri beltagröfu. Hafði
hann sér til fulltingis Óskar Finnsson gröfustjóra.e Christer.
bygginguna eiga að hefjast af fullum krafti í dag. Sólfell annast fyrsta verkþáttinn,
að vera lokið 1. febrúar á næsta ári. Verður á næstunni samið um framhald verksins.
ktor Viðskiptaháskólans, ávarpaði gesti í gær.
joto@mbl.is
Lánaðar verða
500 milljónir
króna til íbúða