Morgunblaðið - 19.12.2001, Qupperneq 42

UMRÆÐAN
42 MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FYRIR nokkru
gætti ég hagsmuna fyr-
irtækis, sem keypti
hugbúnað frá EJS til að
nota í veitingahúsi sínu.
Þessi hugbúnaður hef-
ur reynst stórgallaður
og hefur valdið veit-
ingafyrirtækinu tjóni
og ómældu amstri. Ég
var um skeið formaður
rannsóknarnefndar
sjóslysa. Nefndin
keypti hugbúnað frá
EJS og tengingu við
Skýrr. Eftir smátíma
rauk símakostnaður
upp úr öllu valdi, og
kom í ljós, að hugbúnaðurinn starfaði
sjálfstætt og hringdi sjálfkrafa inn á
Netið með nokkurra mínútna fresti
nótt og nýtan dag. Af yfirliti um
hringingarnar mátti t.d. ætla, að
nefndin hefði setið við Netið allan að-
fangadaginn, jólanóttina, jóladag og
áramótin. Það kostaði ómælt amstur
og vesen að koma þessu í lag. Þeir
sem báru ábyrgð á hringingunum
neituðu að greiða símareikninginn.
Ég hlæ að því, þegar þessir aðilar
segjast hafa fundið upp hugbúnaðar-
kerfi, sem tryggir öruggar kosning-
ar.
Morgunblaðið segir rangt frá í
frétt 5. desember sl. um samþykkt
landsfundar Sjálfstæðisflokksins,
þar sem lagst er gegn rafrænum
kosningum. Tillagan var ekki frá
„einstaklingi“, heldur fjölmörgum
landsfundarfulltrúum. Ég mælti með
tillögunni, en auk mín stóðu að henni
Þorvaldur Lúðvíksson, formaður
landskjörstjórnar, Þorsteinn Davíðs-
son dómarafulltrúi, Óskar D. Frið-
riksson, yfirmaður utankjörstaða-
kosninga hjá Sjálfstæðisflokknum sl.
áratugi, Kjartan Magnússon borgar-
fulltrúi, Þórólfur Halldórsson sýslu-
maður, Einar Rafn Haraldsson bæj-
arfulltrúi, Róbert Trausti Árnason,
framkvæmdastjóri og fyrrv. ráðu-
neytisstjóri, Magnús Erlendsson,
fyrrverandi forseti bæjarstjórnar
Seltjarnarness, Ólafur Rögnvaldsson
útgerðarmaður, Sigurjón Benedikts-
son bæjarfulltrúi, Ólafur Klemens-
son hagfræðingur, Ágúst Sigurðs-
son, bóndi á Geitaskarði, Engilbert
Ingvason frá Tyrðilmýri, fyrrv. odd-
viti, Aðalsteinn Aðalsteinsson frá
Vaðbrekku, starfsmaður hreindýra-
nefndar, Tómas Ingi Olrich alþm.,
Birgir Ármannsson lögfræðingur,
Egill Jónsson, fyrrv. alþingismaður,
Þorvaldur Garðar Kristjánsson,
fyrrv. forseti Alþingis, og Gunnar
Birgisson alþm.
Allir eiga tillögumenn það sam-
merkt, að þeir eru gjörkunnugir
kosningum, sumir vegna þess, að
þeir eru eða hafa verið í framboði fyr-
ir Sjálfstæðisflokkinn, aðrir vegna
þess, að þeir hafa átt sæti í kjör-
stjórnum, og enn aðrir vegna þátt-
töku í kosninga- og flokksstarfi. Rétt
er jafnframt að taka fram, að á lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins koma
saman helztu trúnaðarmenn flokks-
ins, þeir, sem flokkurinn hefir kjörið
til forystu heima og á
Alþingi, og svo bak-
varðasveitin, sem er
kjarninn í hinum óvíga
her kjósenda flokksins.
Það er því dæmalaust,
að kalla þessa tillögu
„dæmi um hvernig „vit-
lausar“ tillögur nái
fram að ganga“, eins og
Morgunblaðið hefur
eftir ónafngreindum
viðmælanda sínum, en
gæti þess vegna verið
fréttamaðurinn sjálfur.
Og hvar er eðlilegra að
ræða framkvæmd
kosninga en á höfuð-
samkomum stjórnmálaflokkanna í
landinu?
Þessi tillaga þurfti ekki langa
kynningu á landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins, og enginn mælti gegn
henni. Efni hennar er skýrt og eins
rökin. Það er grundvallaratriði, að
kosningar fari hnökralaust fram. Ef
slíkt er ekki gert, koma upp vand-
ræðamál eins og í forsetakosningun-
um vestra, en þar reyndust kosn-
ingavélar svikular, svo að þær báru
nafn með rentu.
Þess vegna gat landsfundurinn
með fullum rétti sagt, að „engin rök
séu til þess að breyta þeirri aðferð við
kosningar, sem hingað til hefur verið
notuð. Þvert á móti hafi hún sýnt sig
að vera örugg, fljótvirk, traust og
auðveld í framkvæmd, bæði fyrir
kjörstjórnir og ekki sízt kjósendur“.
Er til auðveldari aðferð til að kjósa
en merkja með blýanti fyrir framan
þann listabókstaf, sem þú vilt kjósa,
og mega síðan strika út þá af þeim
lista, sem þú vilt ekki, og breyta röð-
inni að eigin vild? Halda menn, að
það sé auðveldara að slá þetta inn á
tölvu eða fljótlegra?
Fylgismenn rafrænna kosninga
segja gjarnan, að minna verði um
ógilda seðla. Því er til að svara, að
dæmin um vélakosningar í Vestur-
heimi benda ekki til þess, að svo sé.
Og svo má ekki gleyma einu: Furðu-
margir ógilda seðilinn sinn viljandi.
Þeir hafa skömm á flokkunum og
nota tækifærið til þess að láta það í
ljósi með því að krassa á seðilinn eða
árita með öðrum hætti. Þannig er, að
við hverjar einustu bæjarstjórnar-
kosningar í Reykjavík koma fram
seðlar með vísum og öðrum athuga-
semdum. Þær eru mismunandi vel
ortar. Þegar þeir voru í kjörstjórn,
Sigurður Baldursson, Friðfinnur
Ólafsson og Guðmundur Vignir Jós-
efsson, hafði um árabil komið fram
seðill með mjög sterkum höfundar-
einkennum. En svo kom að því. Þeg-
ar líða tók á talninguna kom Frið-
finnur til félaga sinna og sagði: Nú er
hann fallinn frá, blessaður, seðill
kemur ekki fram.
Það getur vel verið, að mörgum
finnist óþarfi að gefa færi á því að
ógilda seðla viljandi, en ég segi þvert
á móti. Það er hluti af lýðræðinu að
mega gera ógilt. Það er hluti af lýð-
ræðinu að geta skrifað skoðun sína í
leyni á kjörseðil, þótt það kosti það,
að seðillinn verði ógildur. Sumstaðar
er það e.t.v. eina tækifærið.
Enn eru þeir, sem kvarta yfir því,
að það taki svo langan tíma að telja.
Þessi rök eru bábilja ein. Kosningum
lýkur á Íslandi í síðasta lagi kl. 22. Í
sveitarstjórnarkosningum tekur það
nokkrar klukkustundir hið mesta að
telja. Í alþingiskosningum helgast
tíminn aðallega af því, hversu langan
tíma það tekur að safna kjörkössun-
um saman. Yfirleitt er þeirri talningu
lokið fyrir dagmál.
Mér finnst allt í lagi, að það taki
einhvern tíma að telja atkvæðin.
Flestir eru hvort eð er vakandi að
ræða úrslit kosninganna. En það get-
ur svo sem verið, að það sé takmark í
sjálfu sér að útrýma kosninganótt-
inni. Sumir eiga sér þá lífsnautn eina
að banna öðrum að skemmta sér.
Rökin gegn
rafrænum kosningum
Haraldur Blöndal
Kosningar
Er til auðveldari aðferð
til að kjósa, spyr
Haraldur Blöndal, en
merkja með blýanti fyr-
ir framan þann listabók-
staf, sem þú vilt kjósa?
Höfundur á sæti í annarri
yfirkjörstjórn Reykjavíkur.
fyrirmynd heldur um
meintar ávirðingar
mínar. Ég ætla ekki
að elta ólar við þetta
hér en tel þó nauðsyn-
legt að leiðrétta eina
rangfærslu eða tvær.
Kristinn hafnar vís-
indalegri fiskifræði,
eins og alkunna er, og
byggir á heimatilbú-
inni fiskifræði. Þannig
skrifar Kristinn:
„Kristjáni virðist al-
veg sama þótt týnst
hafi helmingur þorsk-
stofnsins sl. tvö ár og
hefur ekkert gagn-
rýnt það. Gagnrýni
hans væri líka marklaus því hann
hefur tekið þátt í ráðgjöfinni sem
leiddi til þess að það týndust 600
þúsund tonn af þorski.“
Við þetta er tvennt að athuga. Í
fyrsta lagi hafa engin 600 þúsund
tonn af þorski týnst, enda ekki
hægt að týna því sem ekki er til.
Það sem við er að glíma er mikil
óvissa í mati Hafrannsóknastofn-
unarinnar á stofnstærð þorsks.
Í öðru lagi er mjög ómaklegt að
halda því fram að mér sé alveg
sama um þennan vanda. Sannleik-
urinn er sá að ég hef í hartnær
áratug varað við þessum vanda og
gert tillögur til úrbóta. Þannig
lagði ég til árið 1992 og oft síðan,
að tekið yrði upp nýtt haustrall til
að draga úr skekkjum í stofnmati
GREIN mín „Færeyska draum-
sýnin“, sem birtist í Mbl. 30.11. sl.,
þar sem ég benti á nokkra ann-
marka þess að taka upp sóknar-
mark að færeyskri fyrirmynd við
íslenskar aðstæður, hefur vakið
viðbrögð og verið andmælt í tveim-
ur greinum í Mbl. Báðir þessir
andmælendur mínir kjósa þá leið
að skipta um umræðuefni, þó
nokkuð hvor á sinn hátt.
Kjarninn í grein Kristins Pét-
urssonar (Mbl. 6. des) snýst ekki
um sóknarstýringu að færeyskri
þorsks. Nú síðast í
sumar skrifaði ég ít-
arlega grein, sem birt-
ist í Útveginum,
fréttabréfi Landssam-
bands íslenskra út-
vegsmanna, og fjallaði
á gagnrýninn hátt um
fram komið ofmat á
stofnstærð þorsks og
gerði ítarlegar tillög-
ur um úrbætur í mæl-
ingum.
Grein Valdimars
Valdimar Jóhannes-
son (Mbl. 7. des.) er
ekki par hrifinn af því
að ég skuli segja að „Valdimars-
dómurinn“, sem við hann er
kenndur, takmarki möguleikana á
því að taka upp sóknarmark að
færeyskri fyrirmynd á Íslandi.
Engu að síður fer hann svo sjálfur
að útlista hvernig breyta þurfi frá
færeysku leiðinni til þess að sókn-
armark fái staðist á Íslandi. Um
þetta segir Valdimar m.a. eftirfar-
andi:
„Sóknarkerfi með takmörkuðum
fjölda veiðileyfa til að tryggja góða
nýtingu á fjárfestingum í sjávar-
útvegi getur þannig verið í góðu
samræmi við stjórnarskrána ef
gætt er að sanngjörnum leik-
reglum og að veiðileyfin séu ekki
framseljanleg. Veiðileyfi með tak-
mörkunum má t.d. bjóða upp eða
úthluta til manna sem aflað hafa
sér menntunar og reynslu við fisk-
veiðar og stýra eftirspurn með
aflagjaldi.“
Ég vil benda á að í Færeyjum
var veiðileyfum úthlutað til þeirra
sem áttu skip þegar sóknarmark
var tekið upp og framsal veiðileyfa
er með þeim hætti að þau fylgja
með við sölu skips og við erfðir.
Mér segir svo hugur, að áhugi
margra þeirra sem boða sóknar-
mark að færeyskri fyrirmynd hér á
landi myndi minnka ef ganga ætti
að skilyrðum Valdimars.
Hvað sem þessu líður tel ég al-
varlegustu gallana á sóknarmarki
vera þá, að það leiðir til mikillar
óhagkvæmrar fjárfestingar og
hættu á ofveiði á verðmætustu teg-
undinni, eins og ég rakti í grein
minni.
Mótsagnir í umræðu um sóknarmark
Kristján
Þórarinsson
Höfundur er stofnvistfræð-
ingur hjá LÍÚ.
Kvótinn
Alvarlegustu gallarnir
á sóknarmarki, segir
Kristján Þórarinsson,
leiða til óhagkvæmrar
fjárfestingar og
hættu á ofveiði.
BÓKIN sem Evelyn
Stefánsson Nef hefur
skrifað um langt og æv-
intýralegt lífshlaup á
erindi til íslenskra les-
enda. Evelyn veitir okk-
ur tækifæri til að kynn-
ast betur öðrum eigin-
manninum, Vilhjálmi
Stefánssyni, sem hæst
hefur borið merki Vest-
ur-Íslendinga. Hún seg-
ir sína sögu, mikillar
merkiskonu, sem hefur
átt með afbrigðum við-
burðaríka ævi og þar
gátu vissulega skipst á
skin og skúrir. Ekkert
er dregið undan, allt frá uppeldisár-
unum í New York löngu liðins tíma.
Foreldrarnir voru ungverskir gyð-
ingar og brjótast þar áfram til bjarg-
álna að hætti innflytjenda til hins nýja
heims. Hátt á níræðisaldri er sögu-
hetjan, kát og fjörug sem fertug væri,
meðal hinna virtustu í innsta hring fé-
lagslífsins í höfuðborginni Wash-
ington. Heimilið í Georgetown-hverf-
inu, sem hún hafði eignast með þriðja
eiginmanninum, John Ulric Nef
heitnum, heimsborgara og fagurkera,
er prýtt framúrskarandi listaverkum.
Það merkilegasta af mörgu er geipi-
stór mósaíkmynd á háum vegg í garði
hússins eftir Marc Chagall. Þau hjón-
in voru nánir vinir og sambýlingar um
árabil í Suður-Frakklandi á sumrin
en mósaíkmynd þessi er stærsta verk
Chagalls utan Frakklands.
Þessum línum er einkum ætlað að
vera eilítill þakklætisvottur til Evelyn
fyrir mikla vináttu og gestrisni við
undirritaðan og eiginkonu hans í
Washington. Það atvikaðist fyrir til-
viljun skömmu eftir að komið var til
sendiherrastarfs þar árið 1993 að vin-
ur hennar, William
Strickland að nafni,
leiddi okkur saman á
heimili sínu. Þegar Ev-
elyn sá okkur Elsu
breiddi hún út faðminn
og söng íslenskt lag sem
Vilhjálmur hafði kennt
henni! Það var upphafið
að þessum seinni Ís-
landstengslum hennar,
sem meðal annars
leiddu til þess að nú er
komin Stofnun Vil-
hjálms Stefánssonar á
Akureyri. Við höfðum
sannarlega ánægju af
boðum hennar. Þar
hittu gestir fyrir margan mætis-
manninn og ekki stóð á henni að
þiggja boð okkar í sendiráðið.
Eftir Evelyn Stefansson Nef liggja
allmörg ritverk, m.a. bók um Alaska
sem þýdd var á íslensku og gefin út
hér á sínum tíma. Svo stóð á eitt árið í
Washington, að höfundurinn fór til
Alaska enda var þá nýverið búið að
opna þar ræðisskrifstofu. Fylkis-
stjórnin bauð í kynnisferð til norður-
strandarinnar, North Slope, sem er
tveggja klst. flugferð frá Anchorage.
Ferðin var farin í febrúar til Prudhoe
Bay en þar er mikil olíuvinnsla, sem
rekin var á fullum krafti í 48 stiga
frosti. Í byggingu sem hýsti þá starf-
semi var sjókort á vegg en ísilagður
sjórinn þar fyrir framan var reyndar
flói, sem hét Stefansson Sound. Þegar
til Washington kom lét ég ekki bíða
að hringja í Evelyn til að segja henni
frá ferðinni og að ég hefði komist á
slóðir Vilhjálms með öllu minni fyr-
irhöfn en hann. Og ég spurði hvort
hann hefði nokkurn tíma grunað að
þarna gætu verið þvílík auðæfi á
jörðu. Jú, elskan mín, sagði Evelyn,
hann var einmitt þarna árum saman
og vissi upp á hár að heimsskauts-
svæðið væri stórauðugt af náttúru-
gæðum. Hann var líka handviss um
að allt yrði þetta nýtt og að fyrst yrði
að bæta beinar flugsamgöngur beint
yfir svæðið um pólinn. Allt færði
þetta mig nær þeirri furðuveröld sem
Evelyn hefur skrásett svo skilmerki-
lega í sinni ævisögu. Henni fylgja mín
bestu meðmæli.
Ævisaga Evelyn
Stefánsson Nef
Einar Benediktsson
Höfundur er fv. sendiherra.
Útgáfa
Hún segir sína sögu,
merkiskonu, segir
Einar Benediktsson, og
hefur átt með afbrigð-
um viðburðaríka ævi.