Morgunblaðið - 03.05.2002, Page 26

ERLENT
26 FÖSTUDAGUR 3. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞÓTT Yasser Arafat Palestínuleið-
togi sé nú laus úr herkví eru pólitísk
og diplómatísk vandræði hans rétt að
byrja. Á meðan hann dvaldi í rústum
aðalstöðva palestínsku heimastjórn-
arinnar í Ramallah kom hann palest-
ínsku þjóðinni fyrir sjónir eins og
hetja, vegna þess að hann stóð af sér
umsátur Ísraela. Nú þegar hann er
sloppinn verður hann að bregðast við
síauknum – og oft misvísandi – kröf-
um Palestínumanna og alþjóðasam-
félagsins um að hann taki upp breytta
háttu.
George W. Bush Bandaríkjaforseti
hefur sagt að Arafat verði nú að „sýna
mér fram á að hann sé trausts verð-
ur“ með því að leiða þjóð sína af braut
ofbeldisins og hefja aftur samstarf í
öryggismálum með ríkisstjórn Ísr-
aels, þeirri sömu ríkisstjórn og hefur
sagst helst vilja gera hann brottræk-
an frá heimastjórnarsvæðunum. Pal-
estínumenn bíða þess að Arafat sýni
þeim fram á að fórnir þeirra hafi ekki
verið til einskis.
Sumir Palestínumenn krefjast um-
bóta, aðrir krefjast hefnda. Öryggis-
sveitir Arafats eru í upplausn. Ísr-
aelskar hersveitir sitja um mikilvæga
bæi á Vesturbakkanum og hika ekki
lengur við að fara inn á yfirráðasvæði
Palestínumanna til að elta uppi víga-
menn. Efnahagslíf Palestínumanna
er í rúst, og mikið af þeim útbúnaði
sem fylgir ríkisstofnunum er horfið.
Þarf að ná þjóðinni saman
Arafat stendur frammi fyrir því
verkefni að verða að ná þjóðinni sam-
an, endurreisa stjórnkerfi sitt og búa
til áætlun um hvernig bregðast megi
við því sem hann og margir Palest-
ínumenn telja að sé ætlun Ariels
Sharons, forsætisráðherra Ísraels,
þ.e., að koma í veg fyrir stofnun sjálf-
stæðs ríkis Palestínumanna.
Jafnvel áður en Ísraelar höfðu fall-
ist á að sleppa Arafat voru ráðherrar
hans byrjaðir að deila um hvernig
best yrði staðið að enduruppbyggingu
og stjórnarandstöðumenn kröfðust
kosninga, aðgerða gegn spillingu og
aukins lýðræðis. Sumir palestínskir
fréttaskýrendur óttast að sú eyði-
legging sem ísraelski herinn olli með
aðgerðum sínum á Vesturbakkanum
undanfarinn mánuð sé svo gífurleg,
og fólk sé svo stríðshrjáð, að Arafat
muni ekki geta endurreist heima-
stjórnina, sem var sett á laggirnar
samkvæmt friðarsamkomulaginu er
kennt er við Ósló og gert var 1993.
„Palestínska heimastjórnin skiptir
ekki lengur máli,“ sagði palestínski
stjórnmálafræðingurinn Khalil Shik-
aki. „Nú munu vígamenn hafa töglin
og hagldirnar.“
En aðstoðarmenn Arafats segja að
hann sé staðráðinn í að endurreisa
stjórnina án tafar. Palestínumenn
áætla að þeir muni þurfa sem svarar
350 milljónum Bandaríkjadollara
(rúmum 30 milljörðum króna) til að
endurbyggja vegi, íbúðarhúsnæði,
verslanir og ráðuneyti. Þeir hafa þeg-
ar fengið loforð um 150 milljóna dala
framlög, segir Mohammed Shtayyeh,
framkvæmdastjóri þróunarfélags
heimastjórnarinnar.
Arafat eins og laus á skilorði
„Eyðileggingin blasir svo sannar-
lega við okkur,“ sagði Jean Breteche,
fulltrúi framkvæmdastjórnar Evr-
ópusambandsins hjá palestínsku
heimastjórninni. „Það leggja allir
hart að sér við enduruppbyggingu.
Við viljum veita heimastjórninni sem
mesta aðstoð við að koma aftur á sem
eðlilegustum aðstæðum og skapa um-
hverfi sem ýtir undir frið.“
Breteche sagði að framkvæmda-
stjórn ESB hefði farið fram á það við
Ísraela að þeir lofuðu að eyðileggja
ekki aftur þær stofnanir Palestínu-
manna sem reistar verða fyrir alþjóð-
leg fjárframlög, og að þeir leyfi þess-
um stofnunum að starfa í friði.
„Afstaða okkar er sú, að það þurfi
góða stjórn í Palestínu til þess að sjá
um að samfélagið og efnahagslífið
virki,“ sagði Breteche.
Margir Ísraelar eru sammála því
að nauðsynlegt sé að Palestínumenn
hafi styrka stjórn, en eru líka sam-
mála ríkisstjórn Sharons um að Ara-
fat sé ófær um að koma slíkri styrkri
stjórn á. Eftir að hafa verið í herkví í
bækistöðvum sínum í Ramallah í
rúman mánuð er Arafat nú eins og
laus á skilorði.
Almenningur í Ísrael „skiptist í
hópa þeirra sem vilja drepa Arafat og
þeirra sem vilja gera hann brottræk-
an,“ sagði Benjamín Netanyahu, fyrr-
verandi forsætisráðherra Ísraels, í
viðtali við CNN á miðvikudagskvöld-
ið. Einungis „vinstri vitleysingar“
telji enn að Arafat sé raunhæfur
samningsaðili í friðarviðræðum, sagði
Netanyahu, sem er af mörgum talinn
ætla sér að reyna á næstu mánuðum
að ná formennskunni í Likudbanda-
laginu af Sharon.
En Binyamin Ben-Eliezer varnar-
málaráðherra segir að árangurinn af
hernaðaraðgerðunum, sem nú er að
ljúka, ráðist af því hversu fljótt verði
farið í samningaviðræður. Annars
muni Ísraelar hrekjast aftur á sama
reit og þeir voru á áður en aðgerð-
irnar hófust. Jafnvel þótt Ísraels-
stjórn hafi gert Arafat að óvini sínum
lét Ben-Eliezer í ljósi von um að Ara-
fat muni nú leita eftir viðræðum um
samkomulag.
Hefur Arafat áhuga
á viðræðum?
„Öll þau markmið sem Arafat hafði
sett sér hafa að engu orðið fyrir aug-
unum á honum,“ sagði Ben-Eliezer
við fréttamenn er hann fór um eina
landnámsbyggð gyðinga á Gazasvæð-
inu á miðvikudaginn. „Leiðin til að
leysa þessi mál er ekki vörðuð vopn-
um og hryðjuverkum heldur með því
að setjast að samningaborðinu.“
En ólíklegt er að Arafat sé reiðubú-
inn til að hefja viðræður á ný í ljósi
þess að Sharon hefur einungis sagst
vilja ræða um langtímasamkomulag
til bráðabirgða og krafist þess að eng-
ar landnemabyggðir gyðinga verði yf-
irgefnar. Palestínumenn segjast ekki
hafa þolað 19 mánaða blóðbað og
efnahagsþrengingar til þess eins að
sjá möguleikana á stofnun sjálfstæðs
ríkis renna sér úr greipum rétt eina
ferðina.
AP
Arafat ræðir við fréttamenn á skrifstofu sinni eftir að Ísraelar leystu hann úr herkví í fyrrinótt.
Vandi Yassers Arafats
fráleitt allur leystur
Ramallah. Los Angeles Times, AFP.
’ Nú munu víga-menn hafa töglin
og hagldirnar ‘
Þótt Arafat sé laus úr
herkví fer því fjarri að
allur vandi hans sé
leystur. Heimastjórnin
er í rúst, efnahagur
Palestínumanna
sömuleiðis og vart
stendur steinn yfir
steini í byggðum þeirra
eftir herför Ísraela.
ROTNANDI lík liggja hjá grafhvelf-
ingum dýrlinga, börn sofa þar sem
sagan segir að Jesú hafi komið í
heiminn, vígamönnum blæðir út á
helgasta stað kristinnar trúar. Þrá-
teflið við Fæðingarkirkjuna í Betle-
hem, þar sem ísraelskir hermenn
sitja um hóp Palestínumannaí kirkj-
unni, hefur nú staðið í mánuð. Smám
saman er að koma í ljós hvernig mál-
um er háttað í kirkjunni.
Talið er að um 40 prestar, munkar
og nunnur hafi látið fyrir berast í
kirkjunni síðan annan apríl, þegar
hundruð Palestínumanna flýðu inn í
kirkjuna undan hersveitum Ísraela.
Klerkarnir segja að þeim finnist að
þeim beri skylda til að veita fólkinu
skjól, en þeim bjóði við því að innan-
dyra séu vopnaðir menn. Palest-
ínumennirnir eru sjálfir alveg jafn
óráðnir, og skiptast í hópa.
„Sumir sögðu: Ég verð í kirkjunni.
Ég vil heldur deyja í kirkjunni,“
sagði Omar Habib, 16 ára Palest-
ínumaður sem yfirgaf kirkjuna í síð-
ustu viku. „Þeim finnst að það sem
er að gerast í kirkjunni muni auka
líkurnar á að Palestínumenn eignist
sjálfstætt ríki.“ Af þeim 200 manns
sem upphaflega flýðu inn í kirkjuna
eru um 150 manns þar ennþá, flestir
vopnaðir. Ísraelar fullyrða að tíu að
minnsta kosti, og jafnvel hátt í 50
séu hryðjuverkamenn sem hafi líf
óbreyttra borgara á samviskunni.
Hungur og örvænting
Matur í kirkjunni hefur farið sí-
minnkandi. Til að byrja með bárust
matvæli úr búrum ýmissa klaustra
sem eru áföst kirkjunni, og fólkið
fékk að minnsta kosti eina sæmilega
máltíð á dag – baunir, hrísgrjón, og
jafnvel kjúkling. En svo þraut birgð-
irnar. Þá vonuðu Ísraelar að þeir
gætu svelt Palestínumennina til upp-
gjafar, en þar sem fleiri en aðeins
vígamenn voru í kirkjunni urðu Ísr-
aelar að láta fólkinu í té matvæli.
Lík þeirra sem féllu fyrir kúlum
Ísraela voru geymd í herbergi í
gríska rétttrúnaðarklaustrinu og
fóru að rotna. Salerni voru fá, og
vatnsskorturinn gerði þau fljótlega
að illa lyktandi gróðrarstíum fyrir
bakteríur. Uppúr sauð 21. apríl,
þegar hópur Palestínumanna gekk
berserksgang í armenska klaustr-
inu, sem er áfast við Fæðingarkirkj-
una. Mennirnir brutu upp allar vist-
arverur í örvæntingarfullri leit að
mat.
Skemmdarverkin leiddu til þess,
að prestarnir settu úrslitakosti, ann-
aðhvort yrði eitthvað gert í mál-
unum, eða prestarnir myndu yf-
irgefa kirkjuna. Hótunin var
augljós: Þar með myndu Palest-
ínumennirnir í kirkjunni ekki njóta
neinnar verndar. Skömmu síðar hóf-
ust viðræður. Fljótlega náðist sam-
komulag um að flytja mætti líkin úr
kirkjunni, en örlög palestínsku víga-
mannanna voru áfram helsta deilu-
efnið, og eftir sex daga sigldu við-
ræðurnar í strand.
Óbeinum viðræðum hefur verið
haldið áfram, en þær snúast að
mestu um örlög þeirra sem vilja
sjálfir yfirgefa kirkjuna. Tuttugu og
sex manns gáfu sig fram á þriðju-
daginn, og er þess vænst að fleiri láti
sjá sig innan skamms.
„Ég vil
heldur
deyja í
kirkjunni“
Betlehem. Los Angeles Times.