Morgunblaðið - 03.05.2002, Blaðsíða 49

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. MAÍ 2002 49
✝ Steinunn Jó-hanna Sigur-
hansdóttir Þorsteins
fæddist í Reykjavík
16. ágúst 1909. Hún
andaðist á Hjúkrun-
arheimilinu Sóltúni
20. apríl síðastlið-
inn. Foreldrar henn-
ar voru hjónin
Magnea Ingibjörg
Einarsdóttir, f. 16.
febrúar 1887, d. 20.
sept. 1932, og Sigur-
hans Hannesson
járnsmiður og verk-
stjóri í Reykjavík, f.
26. október 1885 í Önundarholti í
Villingaholtshreppi í Árnessýslu,
d. 10. desember 1966. Foreldrar
Jóhönnu tóku að sér kjörson, Sig-
urhans Snæbjörn, f. 3. desember
1920, d. 19. maí 1993. Sigurhans
og Magnea skildu. Seinni kona
Sigurhans var Valgerður Gísla-
dóttir, f. 13. maí 1902, d. 27. októ-
ber 1979. Eignuðust þau fimm
börn, Bolla, Auði Maríu, Magneu
son, börn Egill (f. 1963), Karl (f.
1964), Snæfríð Jóhanna (f. 1968).
2) Hildur, f. 25. nóvember 1935,
gift Eiríki Haraldssyni, börn Karl
(f. 1958), Sólveig (f. 1960), Har-
aldur (f. 1965), Eiríkur (f. 1965).
3) Ragna Magnea, f. 5. desember
1938, gift Ásmundi Einarssyni
(skildu), barn Steinunn (f. 1962),
seinni maður hennar var Ingi R.
Helgason, börn Eyrún (f. 1968),
Ingi Ragnar (f. 1971) og stjúpdæt-
ur eru Álfheiður (f. 1951) og
Ragnheiður (f. 1958). 4). Karl Jó-
hann, f. 24. mars 1946. Barna-
barnabörn Jóhönnu eru 13.
Jóhanna gekk í Miðbæjar-
barnaskólann og stundaði síðan
nám í Hvítárbakkaskóla og
Kvennaskólanum í Reykjavík.
Eftir giftingu helgaði hún sig
heimilinu. Bjó fjölskyldan frá
1932–1946 á Laufásvegi 54 og síð-
an á Hagamel 12 í Reykjavík. Hún
starfaði í mörg ár sem sjálfboða-
liði á vegum Kvennadeildar
Rauða kross Íslands. Jóhanna
fluttist 1993 í Þjónustuíbúðir
aldraðra á Dalbraut 23 og 27 og
dvaldi á Hjúkrunarheimilinu Sól-
túni frá janúar s.l.
Útför Jóhönnu verður gerð frá
Áskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.30.
Ingibjörgu, Gísla Ell-
ert og Hrafnhildi, og
ólu einnig upp tvo
drengi, Hannes Berg
og Sigurð Berg, syst-
ursyni Sigurhans.
Hinn 25. október
1931 giftist Jóhanna
Karli A. Þorsteins,
stórkaupmanni og
ræðismanni, f. 19.
ágúst 1901, d. 21. jan-
úar 1987. Foreldrar
hans voru Marín Sig-
urðardóttir, f. 30. júní
1870 á Gautlöndum í
S-Þing., d. 31. desem-
ber 1925, og Eiríkur Sigfússon, f.
17. ágúst 1863 á Skriðuklaustri í
N-Múl., d. 3. september 1951.
Karl var kjörsonur Þorsteins
Jónssonar kaupmanns og útgerð-
armanns á Seyðisfirði, f. 11. mars
1863, d. 7. maí 1930, og konu hans
Rögnu Fougner Johansen Jóns-
son, f. 28. desember 1876. Börn
Jóhönnu og Karls eru: 1) Þór, f. 5.
ágúst 1932, kvæntur Dóru Egil-
Mínar elstu minningar af ömmu
minni eru þar sem hún situr með mig
í fanginu í stóra holinu heima hjá sér
á Hagamelnum. Holinu þar sem hún
gerir leikfimi á morgnana. Ég er
steinuppgefin, hún vefur mig örmum
og vaggar mér rólega fram og aftur.
Ég fæ að gista, er þvegin og háttuð
ofan í hreint og mjúkt rúm. Hún nær
í Bamba og setur hann í fang mér.
Mig dreymir vel.
Það er komið hádegi. Afi minn
kemur heim úr vinnu til hádegis-
verðar, eins og hann gerði alla sína
ævi allt til síðasta dags. Hann hengir
af sér frakkann og setur hattinn á
hillu. Þvær sér um hendur og gengur
inn í eldhús. Það er kveikt á útvarp-
inu, amma mín er búin að leggja á
borð. Hún stendur yfir stórum potti
og hrærir rólega. Við afi setjumst að
borðum, hann við endann með bakið
í gluggann og ég honum á hægri
hönd. Amma eys úr pottinum á
diska, ilmandi brauðsúpu með kanel
og rúsínum, sítrónu og örlitlum
rjóma. Útvarpsklukkan slær tólf
sinnum og fréttir hefjast. Þetta er
heilög stund.
Við frænkurnar höfum slegist og
amma skilið okkur að. Hún ætlar að
lesa okkur pistilinn en rekur okkur
þess í stað hvora inn í sitt herbergið.
Þar skulum við dúsa þar til við
treystum okkur til að hegða okkur
eins og manneskjur. Það tekur að-
eins örfáar mínútur og við höfum
breyst í engla.
Á annan í jólum hittist stórfjöl-
skyldan. Þar mæta börnin til móður
sinnar með barnabörnin og snæða
hamborgarhrygg með öllu tilheyr-
andi. Og í desert er dásamlegur
sítrónufrómas. Eftir matinn læð-
umst við frænkurnar upp á háaloft.
Þar er okkar paradís. Skápar með
alls kyns fatnaði, skóm og fylgihlut-
um. Hattöskjur með fínum höttum.
Ég vel mér bláan kjól og hatt í stíl
með hvítum blómum. Skórnir smell-
passa þegar búið er að troða örlítilli
baðmull í tærnar. Fæturnir vaxa út
úr þessum skóm innan tíðar en kjól-
inn eignast ég þegar ég er aðeins
eldri og nota hann í hengla.
Árin líða og um tíma fjarlægjumst
við. Afi er dáinn og hún vinnur
stundum fyrir Hringskonur í sjopp-
unni á Landspítalanum, föndrar fyr-
ir basar og hittir vinkonur. Eftir að
ég gerist nokkuð ráðsett og eignast
barn hittumst við oftar. Hún flytur á
Dalbraut. Ég kynnist henni á annan
hátt. Minnið er orðið gloppótt en hún
kann ótal sögur úr fortíðinni. Við
skoðum eldgamlar myndir og fliss-
um. En henni fer hratt aftur. Hún er
orðin reikul í spori, svo lítil og létt.
Henni finnst ekki gott að verða svo
gömul en gleðst yfir smáu. Og ég
geri mitt besta. En það er aldrei nóg.
Hún er frumbyggi á nýja hjúkrunar-
heimilinu í Sóltúni. Þar er hún yndi
allra, sannkölluð dama. Hún þekkir
mig ekki lengur en ég horfi í augu
hennar og það eru augun mín. Nú er
hún dáin, en ég varðveiti þakklát
þessar sögur og aðrar úr lífi okkar
saman.
Með ást og virðingu.
Steinunn Ásmundsdóttir.
Það var á fallegum vordegi sem
amma kvaddi þennan heim.
Fínleg minningarbrot eignast
sjálfstætt líf og flögra um loftið.
Lítil stelpa í heimsókn hjá ömmu
sinni á Hagamelnum þar sem setið
var í eldhúsinu og spjallað. Amma
spurði einhvern veginn alltaf öðru-
vísi spurninga en aðrir og í bak-
grunninum sló klukkan sína takt-
föstu tóna. Heimili þeirra var fallegt
og fágað og lífið virtist í svo föstum
skorðum, rólegt, óbrigðult og yfir-
vegað líkt og tónverk klukkunnar
sem sló á korters fresti hvað svo sem
á dundi alla daga ársins og öll þau ár
sem ég man eftir mér.
Amma og afi að koma að utan einu
sinni sem oftar og barnabarnaskar-
inn fékk sælgæti sem aðeins fékkst í
ævintýraveröld útlandanna.
Við barnabörnin í þaulskipulögð-
um ránsleiðöngrum upp á háaloft
þar sem var að finna vandlega inn-
pakkaðar smákökubirgðir í niður-
límdum Machintosh-dollum er jólin
nálguðust. Kosningavökur á þeim
tíma er fólk reifst enn um stjórnmál,
silfurprýtt langborð á jólunum, úti-
leikir og endalaus uppspretta ævin-
týra í sumarbústað þeirra, amma
með sígarettur og rauðan ópal, afi
innan um frímerkin sín, amma sem
fyrst allra treysti mér til að fara
einni í sendiferð út í búð og bakaði
bestu vöfflur sem um getur, amma
sem átti svo óendanlega marga fal-
lega kjóla sem gáfu vísbendingar um
lífið á hennar yngri árum, frásagnir
af ferðum á Hótel Borg, amma að
gefa smáfuglunum á svölunum,
ávallt svo falleg og hlý með sína góðu
nærveru.
Veröld sem var – en falleg minn-
ingarbrot sem lifa.
Sofðu rótt, kæra amma.
Snæfríð Þorsteins.
Jóhanna Steinunn Þorsteins, eða
amma Hanna eins og hún hét hjá
okkur barnabörnunum er látin eftir
stutta sjúkdómslegu 92 ára að aldri.
Húsið sem afi og amma létu
byggja við Hagamel 12 ásamt vina-
fólki eftir síðari heimsstyrjöld mark-
ast í minningu hennar. Það var
ákvarðað í útdrætti að amma og afi
fengju efri hæðina og þar byggðu
þau upp fjölmennt og glæsilegt
heimili og þar bjó amma í tæpa hálfa
öld. Fyrir okkur krakkana bauð hús-
ið jafnframt uppá ævintýraveröld
með fjölda herbergja, og skúma-
skota sem leynast mátti í, alls kyns
dóti og kössum sem voru fullir af frí-
merkjum, blaðasöfn og fleira sem
létu tímann líða hratt í heimsóknum
á Hagamelinn.
Amma var sannkölluð hefðarfrú,
fíngerð og glæsileg. Heimilið naut
smekkvísi hennar í húsbúnaði og
þrjár kynslóðir kvenkyns ættingja
sem hafa fengið lánaða kjóla og ýms-
an glæsifatnað úr fataskáp hennar
geta vottað um fágaðan fatasmekk
hennar.
Amma hafði gaman af börnum og
var óspör á sinn tíma með þeim. Við
spiluðum mikið og ætíð átti hún eitt-
hvert góðgæti í pokarhorninu. En
umfram allt var hún ljúf og góð kona
með létta lund og ríka kímnigáfu
sem entist æviárin til enda. Þegar
hún var spurð á dvalarheimilinu
hvort hún yrði ekki fyrir ónæði frá
þeim sem töluðu í sífellu einhverja
bábilju kvað hún svo ekki vera. „Ég
slekk bara á heyrnartækinu!“ var
hennar einfalda svar.
Við kölluðum þær hefðarfrúrnar
þrjár, ömmurnar okkar og heimilis-
hundinn Prinsu sem fékk árvisst að
hjúfra hjá þeim í áramótaveislum á
Laugarásveginum þegar skoteldarn-
ir glumdu hvað hæst. Nú hafa þær
allar kvatt þennan heim, en eftir
standa ánægjuleg minningarbrot og
skemmtilegar sögur sem færast í arf
til komandi kynslóða.
Karl Þorsteins.
Hún hafði lengi beðið eftir að vorið
kallaði. Í sömu mund og brumknapp-
arnir þrútnuðu, ringlaðir af skyndi-
legri sumarkomu, heyrði hún kallið
og svaraði. Þetta var hún Hanna litla
úr kvæði Tómasar Guðmundssonar
og hafði tæpa þrjá um nírætt er hún
sofnaði inn í kvöldroðann að Sóltúni
við sundin blá laugardaginn 20. apríl.
Ljóðabók Tómasar, Fagra veröld,
ber svo mikinn ilm af vori að enn
svimar mann dálítið þegar hún lýkst
upp úr minninu. Þar grænkuðu
gamlir símastaurar og silfurtært sól-
skinshaf féll um bæinn. Þar gengu
herskarar af ungum mönnum um
stræti en stráféllu á prófum af ást til
seytján ára Reykjavíkurmeyjar og
nafnið hennar lét í eyrum eins og
ljúfir tónar.
Því var eitt sinn hvíslað að mér að
borgarskáldið hefði vafalítið haft Jó-
hönnu Sigurhansdóttur að fyrir-
mynd þessarar yndislegu stúlku. Og
ég sannfærðist á svipstundu. Þegar
Tómas gekk um götur gömlu
Reykjavíkur og umbreytti henni í
skáldskap handa komandi kynslóð-
um blómstraði Jóhanna í föðurgarði,
yndi og eftirlæti allra sem til þekktu.
Unnusti hennar og síðar eiginmaður
var einmitt úr sextánskáldabekkn-
um hans Tómasar og hét Karl Þor-
steins frá Borgarfirði eystra. En það
var ekki bara sagnfræðin sem studdi
kenninguna, heldur allt fas og yfir-
bragð Jóhönnu sem hafði jafnan
,,ljúfan seið í léttu brosi“, eins og
segir í kvæðinu Hanna litla, og virt-
ist bera vorið í sér. Þótt hún væri
komin yfir fimmtugt þegar fundum
okkar bar fyrst saman bjó hún enn
yfir þokka æskuáranna, fislétt í spori
og hreyfingarnar nettar og tignar-
legar. Það virtist óhugsandi að hún
ætti sér rætur í kolaryki og slorlykt
gömlu Reykjavíkur en hlaut að hafa
mótast af svipuðu hjartalagi og Tóm-
as sjálfur, sem sá fegurð og gæsku
hvar sem auga hans leit.
Langa ævi var Jóhanna húsfreyja
á myndarlegu heimili þeirra Karls
þar sem sérhver hlutur bar vott
óbrigðulli smekkvísi og listrænum
eiginleikum. Ævinlega var hún
þannig búin að hún hefði fyrirvara-
lítið getað stigið inn í hvaða veislusal
sem var. Samt er hún mér minnis-
stæðust fyrir góðvild sína og létta
lund. Aldrei heyrðist hún leggja
nokkrum manni illt til. Hún var jafn-
an reiðubúin að gleðjast með glöðum
og sístækkandi hópur efnilegra af-
komenda var henni einlægt ánægju-
efni. Þrátt fyrir margvíslega ágjöf
mátti á orðum hennar skilja að lífið
hefði verið eitt sólríkt vor. Úr aug-
unum skein æskubros þegar minnst
var á kvæði Tómasar en ekki vildi
hún fullyrða um tengsl sín við það.
Til þess var hún of mikil dama.
Hanna litla! Hanna litla!
Heyrirðu ekki vorið kalla?
Löngu og erfiðu helstríði falleg-
ustu stúlkunnar úr Fögru veröld
hlaut að ljúka á besta degi vorsins.
Mér finnst sem ljúfur andvari að
sunnan hafi vaggað henni í svefn.
Guðrún Egilson.
Þá fara hlekkirnir að rofna.
Hlekkirnir við æsku- og unglingsár-
in. Einn af seinustu vinum foreldra
minna hefur kvatt þetta jarðlíf, frú
Jóhanna Þorsteins. Vinir foreldra
minna hafa kvatt einn af öðrum. Öll
sú kynslóð er fæddist snemma á tutt-
ugustu öld er flutt inn í annan heim.
Ekki er hægt að tala um sorg þegar
fólk fær langt og farsælt líf. En þeg-
ar að kveðjustund kemur eru stund-
irnar sem gengnar eru rifjaðar upp.
Heimilið hennar á Hagamel 12 var
hreiður þeirra hjóna Karls Þorsteins
og Jóhönnu, og fjögurra barna
þeirra, Þórs, Hildar, Rögnu og Karls
Jóhanns. Þetta heimili var menning-
arheimili þar sem myndlist, ritlist og
tónlist voru í hávegum hafðar. Glæsi-
legt og fagurt með myndarlegri hús-
móður. Ekki var hún hávaxin, en
stór í anda, falleg og fín. Blikið henn-
ar var meira að segja „dúllulegt“,
bleikir, fölbláir og margir pastellitir.
Karl maður hennar í bláum tryggum
og föstum tónum, vel lesinn og skýr.
Heimili þeirra var samvaxið ung-
lingsárum mínum, því eldri dóttirin
var besta vinkona mín og er enn.
Hugsunin til baka er hlý, falleg og
traust. Þekkti ég þá fjölskylduna vel,
bæði þá sem voru sýnilegir og þá
sem fylgdu þeim, en voru farnir á
undan. Ég þakka hlýjuna og vinátt-
una. Góða ferð inn í ljósheima, bið að
heilsa öllum hinum. Ég sendi vinar-
kveðjur til eftirlifenda, barnanna
þinna, tengdabarna hér og þar og
allra barnabarna og barnabarna-
barna. Megi sá er öllu ræður í heimi
hér blessa þig um eilífð alla.
Erla Stefánsdóttir.
JÓHANNA
ÞORSTEINS

    



$62,11$62', 

 )A&" <H
+#!" #  "# <4

"(  &/ 
   $
%  &'(
 8 * $# 
')/ 8 *  
"@$08 *  
$#)" .8 * 0
0
   
   

1'1
8?'31
%*  %"   
5 ;) ) &" D=

"(  &/ 
"   - (    
 
     
 ) > )%  
'   
 .) () 0
1   * 


$62
?1$
B26
1 

 I / F
 #+  
"  
     2

   3(




 +


 )*

+    
 " J5   
/   
 )   0
MIKIL áhersla er lögð á, að
handrit séu vel frá gengin, vél-
rituð eða tölvusett. Sé handrit
tölvusett er æskilegt, að disk-
lingur fylgi útprentuninni. Það
eykur öryggi í textameðferð og
kemur í veg fyrir tvíverknað.
Þá er enn fremur unnt að senda
greinarnar í símbréfi (569 1115)
og í tölvupósti (minning@mbl.-
is). Nauðsynlegt er, að síma-
númer höfundar/sendanda
fylgi.
Um hvern látinn einstakling
birtist formáli, ein uppistöðu-
grein af hæfilegri lengd, en aðr-
ar greinar um sama einstakling
takmarkast við eina örk, A-4,
miðað við meðallínubil og hæfi-
lega línulengd, - eða 2.200 slög
(um 25 dálksentimetra í
blaðinu). Tilvitnanir í sálma eða
ljóð takmarkast við eitt til þrjú
erindi. Greinarhöfundar eru
beðnir að hafa skírnarnöfn sín
en ekki stuttnefni undir grein-
unum.
Frágangur
afmælis-
og minning-
argreina