Morgunblaðið - 17.09.2002, Qupperneq 23

EIN þeirra ágætu kvikmynda sem
ratað hafa hingað til lands undir
merkjum spænskrar kvikmyndahá-
tíðar er hin ljúfa argentíska gaman-
mynd Gifstu mér loksins, eða El hijo
de la novia. Myndin hefur hlotið við-
urkenningar víða, og var m.a. til-
nefnd til Óskarsverðlauna sem besta
erlenda myndin árið 2002.
Hér segir frá veitingahússeigand-
anum Ricardo Darin sem nýlega
kominn á fimmtugsaldur hefur for-
gangsraðað hlutunum í lífinu dálítið
ranglega líkt og svo margir. Einkum
er það fjölskyldan sem fær að sitja á
hakanum meðan æ erfiðara reynist
að ná endum saman í hinum um-
fangsmikla veitingahússrekstri. En
svo fer að Darin þarf að horfast í
augu við veikindi móður sinnar og
tilfinningalegar þarfir dóttur sinnar,
ekki síst eftir að pabbi Darins neitar
að halda áfram á sömu braut og verið
hefur. Persónusafnið sem fram kem-
ur í myndinni nægir eitt til að halda
áhorfendum uppi á tárvotum hlátri,
svo kostuleg eru samskiptin. Hin til-
finningalega saga sem liggur undir
niðri gefur myndinni síðan innileika
og dýpt, sem nær líklega hámarki í
því óvenjulega brúðkaupi sem efnt
er til í sögulok. Þetta er kvikmynd
sem hæfir öllum áhorfendahópum og
er óhætt að mæla með.
Perla frá
Argentínu
SPÆNSK KVIKMYNDAHÁTÍÐ
Regnboginn
Leikstjóri: Juan José Campanella. Aðal-
hlutverk: Richardo Rarín, Héctor Alterio,
Norma Aleandro, Natalia Verbeke,
Eduardo Blanco. 123 mín. Argentínsk/
spænsk, 2002.
GIFSTU MÉR LOKSINS
(EL HIJO DE LA NOVIA)
Heiða Jóhannsdóttir
Gifstu mér loksins: Þetta er kvikmynd sem hæfir öllum áhorfendahópum.
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. SEPTEMBER 2002 23
Gott fyrirtæki
- góð kjör
Höfum til sölu góða sólbaðsstofu með 12 bekkjum og 8 sturtum. Gott
húsnæði fylgir á besta stað í borginni, góð starfsaðstaða og skrifstofa
með öllum búnaði. Glæsileg og þekkt stofa. Fæst á mjög góðu verði
og á kjörum sem flestir ráða við. Jafnvel á sjálfskuldarábyrgðarbréfum
með góðum fasteignamönnum á.
Erum með úrval fyrirtækja á skrá hjá okkur á hverjum tíma.




 


   lái öðrum frekt“ við 3 textaerindi úr
samnefndu ljóði Rósu Guðmunds-
dóttur verði metið sem sjálfstæð tón-
smíð.
Þótt þessi niðurstaða hafi verið og
sé enn umdeild, m.a. meðal tónhöf-
unda sem aðild eiga að STEFI, var
skráningu lagsins strax breytt í sam-
ræmi við hana í verkaskrá samtak-
anna. Af hálfu þeirra hefur upp frá
því verið litið svo á að Jón sé höf-
undur umrædds lags að 10/12 hlut-
um. Í kjölfarið var tilkynning þess
efnis send systursamtökum STEFs
erlendis.
Það, sem gerst hafði áður en þessi
niðurstaða lá fyrir, var að margir
höfðu notað umrætt lag eins og um
þjóðlag væri að ræða. Meðal þeirra
voru þau Björk Guðmundsdóttir,
Hjálmar H. Ragnarsson og Stefán S.
Stefánsson, sem öll eiga aðild að
STEFi, svo og franska tónskáldið
Henrik Zazou sem er félagi í syst-
ursamtökum STEFs í Frakklandi.
Þetta var mjög eðlilegt, enda lágu
sem fyrr segir engar upplýsingar
fyrir um það á þeim tíma að hér væri
um að ræða höfundarverk Jóns Ás-
geirssonar. Í bréfi Jóns til fram-
kvæmdastjóra STEFs frá 15. júní
1997 segir hann orðrétt: „Svo er mál
með vexti, að Björk Guðmundsdóttir
bað mig leyfis (munnlega) að nota út-
setningu mína á Vísum Vatnsenda-
Rósu og veitti ég henni það góðfús-
lega.“ Þótt Jón hafi síðar haldið því
fram að hann hafi einungis veitt
Björk leyfi til að syngja lagið opin-
berlega er mjög eðlilegt að hún, eins
og aðrir þeir sem að framan eru
greindir, hafi litið svo á að um væri
að ræða þjóðlag, eins og það var
skráð hjá STEFi á sínum tíma, sem
hver og einn mætti útsetja að eigin
vild, án sérstaks leyfis.
Þegar einhver hefur útsett lag í
þeirri trú að slíkt sé leyfilegt, en síð-
ar kemur á daginn að svo er ekki, er
eðlilegt að það taki nokkurn tíma að
leiðrétta höfundargreiðslur aftur í
tímann, ekki síst ef höfundar þeir,
sem ranglega hafa fengið greitt, eru
búsettir erlendis og eiga aðild að öðr-
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi greinargerð frá stjórn
STEFs:
„Þar sem Jón Ásgeirsson hefur
ítrekað sakað Samband tónskálda og
eigenda flutningsréttar (STEF) um
að hafa ekki gætt réttar síns sem
tónskálds á síðum Morgunblaðsins
sér stjórn STEFs sig knúna til þess
að gera grein fyrir því máli sem Jón
hefur kosið að gera að umtalsefni op-
inberlega. Þetta mál er ekki nýtt af
nálinni. Það hefur margoft verið rætt
í stjórn STEFs og skjöl þess skipta
orðið mörgum tugum. Hér á eftir
verður gerð grein fyrir málinu, eins
og það horfir við samtökunum:
Upphafið að málinu má rekja til
þess að kringum 1960 útsetti Jón Ás-
geirsson, eins og hann lýsir sjálfur í
viðtali við Morgunblaðið, þjóðlagið
„Enginn lái öðrum frekt“ við vísur
Rósu Guðmundsdóttur sem kennd
var við Vatnsenda. Á nótum með
þessari útsetningu Jóns er lagið
nefnt „Vísur Vatnsenda-Rósu“ og
hann sagður hafa raddsett það.
Skömmu síðar var lag þetta skráð í
verkaskrá STEFs sem þjóðlag í út-
setningu Jóns. Þess má geta að á
árinu 1988 voru a.m.k. fjórir aðrir
tónhöfundar en Jón skráðir hjá
STEFi sem höfundar eða útsetjarar
að lögum með þessu sama heiti. Eins
og síðar verður vikið að, voru því
ekki fyrir hendi neinar upplýsingar
hjá STEFi, fram til ársins 1997, sem
gáfu til kynna annað en lag Jóns,
„Vísur Vatnsenda-Rósu“, væri byggt
á þjóðlagi og hverjum og einum frjáls
not af laginu sem slíku, þ.á m. að út-
setja það í annarri mynd en Jón hafði
gert, án sérstaks leyfis.
Haustið 1995 var umrætt lag flutt í
kvikmyndinni „Tár úr steini“ sem
fjallaði um ævi Jóns Leifs. Af því til-
efni spruttu deilur um höfundaraðild
Jóns að laginu. Leiddu þær til þess
að sérfróðir trúnaðarmenn STEFs
létu í ljós álit sitt á því hvernig bæri
að líta á útsetningu Jóns í skilningi
höfundalaga. Niðurstaða álitsgerðar
þeirra, sem dagsett er 12. ágúst
1997, var eftirfarandi: „Að framan-
sögðu leggjum við undirritaðir til, að
tónverkið „Vísur Vatnsenda-Rósu“,
þ.e. 24 takta útfærsla Jóns Ásgeirs-
sonar á 8 takta þjóðlaginu „Enginn
um höfundaréttarsamtökum en
STEFi. Í því tilviki, sem hér er
fjallað um, tók tæp fjögur ár að leið-
rétta greiðslur, sem inntar höfðu
verið af hendi til Henrik Zazou í
Frakklandi, og koma þeim í hendur
Jóns Ásgeirssonar.
Á sama hátt gerði STEF reka að
því, fyrir milligöngu samnorrænu
samtakanna Nordisk Copyright
Bureau (NCB), að hljómplötuútgef-
andinn „One Little Indian“, sem
hafði gefið út hljómplötur með um-
ræddu lagi í flutningi Bjarkar, stæði
skil á höfundaréttargreiðslum til
Jóns eftir að höfundarréttur hans lá
ljós fyrir. NCB rak þetta mál, fyrir
hönd Jóns, og var það komið á góðan
rekspöl á árinu 2000 þegar hann
ákvað, án þess að ráðfæra sig við
stjórn eða framkvæmdastjóra
STEFs, að leita aðstoðar lögmanns í
Lundúnum. Eftir á hefur Jón viljað
að samtökin greiði þóknun lög-
mannsins sem hann segir sjálfur að
hafi numið 1,5 milljónum króna.
Stjórn STEFs hefur neitað að fall-
ast á það, enda geta einstakir rétt-
hafar ekki skuldbundið samtökin
fjárhagslega án samráðs við stjórn
eða framkvæmdastjóra þeirra.
Ástæðan er einnig sú að samtökin
hafa ekki fjárhagslegt bolmagn til að
standa straum af slíkum kostnaði og
jafnframt bendir allt til þess að náðst
hefði að fá höfundaréttargjöldin
greidd fyrir tilstilli NCB og systur-
samtaka þeirra í Bretlandi, MCPS,
án afskipta lögmanns Jóns. Þess má
geta að STEF hefur staðið straum af
lögmannskostnaði Jóns hér á landi
og jafnframt boðist til þess að greiða
hluta af ofangreindum lögmann-
skostnaði hans erlendis.
Eins og áður segir, hefur verið
fjallað um mál þetta í stjórn STEFs
allar götur frá 1995. Allir formenn,
varaformenn og aðrir þeir, sem setið
hafa í stjórn samtakanna á þeim sjö
árum sem síðan eru liðin, hafa verið
samstiga í allri meðferð málsins,
enda hefur hún í hvívetna verið í
samræmi við lög og samþykktir
STEFs.
Óhætt er að fullyrða að fáir tón-
höfundar, sem aðild eiga að STEFi,
hafi notið eins mikillar þjónustu af
hálfu samtakanna á síðari árum og
Jón Ásgeirsson. Þótt hann hafi lýst
yfir afsögn sinni úr samtökunum í
byrjun þessa árs hefur hann engu að
síður leitað aðstoðar þeirra eftir það,
nú síðast við gerð samnings um
samningu tónlistar við kvikmyndina
„Hafið“. Þess vegna eru ásakanir
Jóns í garð samtakanna mjög ómak-
legar, svo að ekki sé dýpra í árinni
tekið.
Jón Ásgeirsson hefur m.a. sakað
STEF um að vilja ekki höfða mál fyr-
ir dómstólunum til þess að leita rétt-
ar hans. Því er til að svara að sam-
tökin hafa fremur kosið að ná fram
rétti einstakra rétthafa með sam-
komulagi, án málaferla, sé þess
nokkur kostur. Þetta á ekki síst við
þegar ágreiningur kemur upp milli
þeirra tónhöfunda sem aðild eiga að
samtökunum. Frá þessari stefnu
munu samtökin ekki hvika, hvað sem
líður óánægju einstakra höfunda.
Höfundarréttur að þjóðlögum hef-
ur verið og er mjög umdeildur, þar
sem þjóðlög eru í raun réttri eign
þjóðar. Séu tónverk byggð á þjóðlög-
um eða stefjum úr þeim, t.d. þegar
þjóðlög hafa verið notuð sem grunn-
efniviður í stærri verk, hefur höfund-
arréttur viðkomandi tónskálda að
sjálfsögðu verið viðurkenndur. Í því
tilviki, sem að ofan greinir, er aðeins
um að ræða millikafla sem Jón Ás-
geirsson hefur samið við þjóðlag og
síðan skeytt laginu, svo breyttu, við
þekkta þjóðvísu. Því eru menn eðli-
lega ekki á eitt sáttir um höfundarað-
ild Jóns að þessu lagi í heild sinni.
Af því tilefni hefur stjórn STEFs
ákveðið að fá innlenda og erlenda
sérfræðinga á sviði listsköpunar og
höfundaréttar til að þess fjalla al-
mennt um höfundarrétt að íslensk-
um þjóðararfi, m.a. til þess að sam-
ræma mat á höfundaraðild að
þjóðlögum og öðrum listaverkum
sem byggð eru á þjóðlegum arfi.
Samkvæmt framansögðu sést að
STEF hefur í hvívetna staðið vörð
um höfundarrétt Jóns Ásgeirssonar
að fyrrgreindu lagi, þ.á m. hafa sam-
tökin staðið honum skil á öllum höf-
undaréttargreiðslum sem þeim hafa
borist vegna nota á laginu. Sér stjórn
STEFs því ekki ástæðu til að fjalla
frekar um þetta mál á opinberum
vettvangi.“
Greinargerð frá stjórn STEFs
bara ástríðufull og afbrýðisöm. Ung
er hún send til Hollands að giftast
Philip nokkrum aðalsmanni. Hún
kvíður ferðinni og óttast að geta
ekki elskað hann. En Philip reynist
myndarmaður (minnti mig reyndar
á Fabio!) sem strax fellur fyrir hinni
ungu og fallegu spænsku prinsessu.
Upphefst þar mikið og ástríðufullt
samlíf þeirra hjóna. En Eva var ekki
lengi í Paradís, né Philip í örmum
Jóhönnu. Hann reynist óborganleg-
ur kvennamaður, og Juana sem
elskar hann af öllu hjarta verður
sjúklega afbrýðisöm, og kannski ei-
lítð móðursjúk ofan í það. Lái henni
hver sem vill. Hins vegar er þessi
brjálæðisstimpill notaður á móti
henni til að reyna að ræna hana
völdum. Þannig er þetta mynd um
ástríður með bæði pólitískum og
erótískum undirtóni. Hljómar
spennandi.
Myndin byggist á sannsögulegum
atburðum og var vel sótt á Spáni í
fyrra. En mér fannst þetta ekki
merkileg saga. Eða kannski er hún
það, handritið var bara ekki nógu
gott til að vekja áhuga minn á henni.
Sagan er sögð út frá drottningunni
og ég hefði viljað geta lifað mig bet-
ur inn í hennar kvalda sálarlíf. En
frásögnin er endurtekningarsöm og
frekar flöt sem verður fljótlega lei-
ðigarnt og drottningin þar með.
Pólitíska hliðin var ekki nógu áhuga-
verð og hápunktur myndarinnar
virkaði ekki. Fleiri atriði voru ekki
nógu skýr, einsog hvað kom fyrir
Philip og hvort dansmeyjan hefði
eitthvað með örlög hans að gera.
Myndin fékk spænsku Goya-verð-
launin fyrir bestu leikkonuna og
bestu búningana og þar verð ég að
vera sammála þeirri dómnefnd.
Þetta er stórmynd og ef hin hæfi-
leikaríka Pilar López de Ayala hefði
fengið betur skrifað hlutverk í hend-
urnar hefði verið mun ánægjulegra
að horfa á hana.
Leikstjórn og handrit: Vicente Aranda.
Aðalhlutverk: Pilar López de Ayala, Dani-
ele Liotti, Manuela Arcuri, Rosana
Pastor. 123 mín. Sp/Ít/Port 2001.
JÓHANNA BRJÁLAÐA
(JUANA LA LOCA) ÖLL þekkjum við það að spyrja
okkur: Af hverju gerði ég svona en
ekki hinsegin? Hvað ef ég hefði
breytt öðruvísi? En fá okkar fá hins
vegar tækifæri til að komast að því,
eins og Victor. Hann er búinn að
vera lengi hamingjusamur í sam-
bandi sínu með Sylvia þegar hann
lætur undan freistingunni og heldur
framhjá henni með meðleikara sín-
um úr leikhúsinu. Hann reynir ým-
islegt til að fá Sylviu til baka, en nú
er svo komið að hún ætlar að giftast
öðrum. Þá gerast undarlegir hlutir í
lífi Victors sem gera honum kleift að
upplifa hvað hefði gerst ef hann hefði
ekki haldið framhjá.
Þessi fyrsta bíómynd leikstjórans
er rómantísk saga sem hefur yfir sér
skemmtilegan ævintýrablæ með til-
vitnun í spænskar bókmenntir og
súrrelískt spænskt bíó. Hún minnir
jú óneitanlega á bresku myndina
Sliding Doors, en gerir meira út á ör-
lagatrú. Er ekki allt sem við gerum í
lífinu, rétt eða rangt, í rauninni rétt
því það leiðir mann akkúrat þangað
sem manni er ætlað að fara? Lengi
má deila.
Þetta er engin stórmynd sem felur
í sér sannleikann eða heimspekilegar
vangaveltur um örlög sálnanna.
Þetta er lítil mynd, ósköp sæt og
bara fínasta skemmtun. Hún vinnur
vel á og er ófyrirsjáanleg til enda-
loka. Persónurnar eru látlausar,
ósköp mannlegar og þannig kunnug-
legar. Það hefði þó verið skemmti-
legra að hafa Victor staðfastari og
meiri sjarm en hann er í myndinni,
líka af því að mótleikkonur hans
Lena Heady og Pénelope Cruz eru
vissulega heillandi, og maður verður
að skilja hvað þær sjá við hann.
Fín mynd fyrir þá sem langar á
spænskt bíó með léttari myndum.
Leikstjórn: María Ripoll. Handrit: Rafa
Russo. Aðalhlutverk: Douglas Henshall,
Lena Heady, Penélope Cruz og Elizabeth
McGovern. Spænsk/ensk 96 mín. 1998.
RIGNING Í SKÓNUM
(LLUVÍA EN LOS ZAPATOS)
Hildur Loftsdóttir
Hildur Loftsdóttir
JÓHANNA drottning á Spáni er
kölluð hin brjálaða. En í raun er hún