Morgunblaðið - 06.01.2003, Síða 33

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. JANÚAR 2003 33
w
w
w
.d
es
ig
n.
is
©
20
03
-
IT
M
90
43
• R ý m i n g a s a l a
Sýningainnréttingar
Í dag og næstu daga seljum við nokkrar eldhús- og baðinnréttingar
úr sýningarsal okkar með verulegum afslætti!
Hafið hraðar hendur því fyrstur kemur - fyrstur fær !
V. Fellsmúla • S. 588 7332
Opið: Mán. - föst. 9-18,
Laugardaga 10-14
www.i-t.is
JÓNAS Ólafsson kerfisfræðingur
leggur í Morgunblaðinu 3. janúar sl.
orð í belg um dóm Héraðsdóms
Reykjaness yfir sjávarútvegsráð-
herra á dögunum, þar sem ráðherran-
um var refsað og hann dæmdur til að
greiða Magnúsi Hafsteinssyni miska-
bætur fyrir að hafa notað orðið „svið-
sett“ um fréttakvikmynd Magnúsar
af brottkasti afla um borð í fiskibáti. Í
grein sinni andmælir Jónas því, sem
ég hafði skrifað um þetta, þar sem ég
hafði sagt, að vel hefði mátt nota orðið
„sviðsett“ um það, sem fram fór um
borð í bátnum umrætt sinn og sýnt
var í frétt sjónvarpsins. Grein Jón-
asar er að mestu leyti málefnaleg og
má raunar samþykkja margt af því
sem hann segir um efnið. Þó ekki allt,
og hreint ekki það sem hann virðist
ætla að sanna, þ.e. að réttmætt hafi
verið að refsa ráðherranum fyrir að
hafa notað þetta orð.
Jónas virðist telja, að til þess að
hafa mátt nota orðið „sviðsett“ um
fréttina, hafi ráðherrann þurft að
sanna, að engum fiski hefði verið hent
fyrir borð í umræddri veiðiferð ef
fréttamenn hefðu ekki verið með.
Þessu er ég ósammála. Hafa verður í
huga, að brottkast afla felur í sér
refsiverða háttsemi og að fréttamenn
fóru með í ferðina í boði skipstjórans í
þeim tilgangi að kvikmynda lögbrot-
in. Enginn getur sannað með óyggj-
andi hætti, hvað gerst hefði í veiði-
ferðinni ef kvikmyndavélin hefði ekki
verið með. Það er mjög sérstakt, að
menn sem sýnilega eru andvígir laga-
banni og vilja berjast fyrir breyting-
um á því láti taka myndir af sér við
refsiverð brot gegn banninu. Tilgang-
urinn er sýnilega sá að leggja barátt-
unni fyrir breytingum á lögum lið.
Þessar kringumstæður réttlæta að
mínu mati notkun orðsins „sviðsett“
um verknaðinn. Það er kvikmyndun
verknaðarins sem er í forgrunni ef
svo má segja, ekki venjubundin fram-
kvæmd fiskveiða um borð í þessum
báti.
Þegar það er svo metið, hvort refsa
beri manni fyrir að nota orðið „svið-
sett“ um þetta, ber að meta allan vafa
í málinu honum í hag. Það leiðir af
reglunni um að vafi metist sökunauti í
hag í refsimálum. Það er líka meg-
inregla í bótamálum, að sá sem krefst
bóta úr hendi annars manns skuli
bera sönnunarbyrði fyrir því að skil-
yrðum bótaskyldu sé fullnægt. Við
mat á slíku í máli, þar sem fjallað er
um tjáningarfrelsi um þjóðfélagsmál,
þarf brot að vera alveg klárt til að
unnt sé að dæma viðurlög á hendur
þeim sem tjáir sig, því sjálf stjórn-
arskráin hefur sérstaka velþóknun á
slíku frelsi.
Í grein sinni fellst Jónas Ólafsson
réttilega á, að vafaatriði hafi verið á
ferðinni um mat á ummælum ráð-
herrans í þessu umrædda máli. Þau
vafaatriði hefðu átt að leiða til sýknu
hans. Hitt er svo sérkennilegt við
málið allt saman, að allir virðast vera
sammála um, að fiski sé kastað í sjó-
inn úr fiskibátum á Íslandsmiðum og
þar með talið báðir aðilar dómsmáls-
ins. Enga kvikmynd þurfti til að
sanna þetta. Það er af þessum sökum
alveg rétt sem Jónas Ólafsson bendir
á í grein sinni, að málsóknin á hendur
ráðherranum var með öllu tilefnis-
laus. Það gat nefnilega varla talist
mjög ámælisvert af Magnúsi frétta-
manni að sviðsetja lögbrot, sem allir
vita að eru framin, þótt menn greini
kannski á um hversu algeng þau séu.
Það var þess vegna ekki mjög meið-
andi fyrir fréttamanninn að ráð-
herrann notaði orðið „sviðsett“ um
þetta. Segja má að hann hafi með mál-
sókn sinni sett á svið deilu um keis-
arans skegg. Og þegar mál eru höfðuð
til að koma á framfæri deilum um það
margfræga skegg er áreiðanlega rétt
af dómstólunum að sýkna þann
stefnda.
Deilt um keisarans
skegg fyrir dómi
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er prófessor við
lagadeild HR.
„Það gat
nefnilega
varla talist
mjög ámæl-
isvert af
Magnúsi fréttamanni að
sviðsetja lögbrot, sem
allir vita að eru framin,
þótt menn greini
kannski á um hversu
algeng þau séu.“
Í SVIPTINGUM síðustu daga lið-
ins árs sannaði Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir að hún er ábyrgur og
staðfastur stjórnmálamaður sem
lætur ekki beygja sig. Hún lætur
heldur ekki læsa sig inni í óbærilegri
stöðu.
Hún sýndi ábyrgð þegar hún kom
fleyi R-listans í örugga höfn eftir
áhlaup síðustu daga og fann sér
traustan eftirmann. Hún var staðföst
þegar hún hvikaði hvergi frá ákvörð-
un sinni um að bjóða sig fram til
þings fyrir Samfylkinguna. Hún lét
ekki undan hótunum forystumanna
samstarfsflokkanna.
Þó er mikilvægast að hún sætti sig
ekki við að afsala sér þeim sjálfsagða
rétti að láta til sín taka á vettvangi
þjóðmálanna. Það var aldrei réttlæt-
anlegt af hálfu forystusveita vinstri
grænna og framsóknarmanna að
gera það að úrslitaatriði fyrir áfram-
haldandi samstarf um R-lista síðast-
liðið vor að Ingibjörg Sólrún féllist á
að binda hendur sínar með þessum
hætti. Þessi ósanngjarna krafa sýndi
að þeim var fremur umhugað um hag
eigin flokka en um að varðveita og
fylgja eftir ágætum árangri sem R-
listinn undir forystu Ingibjargar Sól-
rúnar hefur náð fyrir almenning í
Reykjavík. Það hefði verið rangt af
henni að láta beygja sig og hún hefur
sýnt óvenjulegt siðferðisþrek og
mikinn persónulegan styrk, því
henni hefur tekist að bjarga sköp-
unarverki sínu og R-listans, en um
leið endurheimt hið pólítíska frelsi
sem aldrei átti að taka af henni.
Nú býðst öflum félagshyggju og
framfara í landinu einstakt tækifæri.
Þau eiga kost á því að fá til forystu
óvenju sterkan leiðtoga sem nýtur
trausts og virðingar langt út fyrir
raðir síns flokks. Ingibjörg Sólrún
hefur allt sem þarf til að verða leið-
togi þeirra sem vilja meiri jöfnuð,
réttlæti og skynsemi í íslensku þjóð-
félagi: greind, staðfestu og umfram
allt siðferðisstyrkinn sem nauðsyn-
legur er til að koma á þeim breyt-
ingum sem þörf er á í stjórn landsins.
Samfylkingin og formaður hennar
hljóta að sjá að nú er komið að því að
hún taki við forystu í flokknum og
leiði hann til sigurs í vor. Nærtækast
er að efna til sérstaks flokksþings á
útmánuðum og kjósa hana í for-
mannssætið. Það yrði stórmannlegt
af Össuri Skarphéðinssyni að segja
af sér og leggja til að Ingibjörg taki
við af sér. Þannig yrði hann trúr
þeim hugsjónum sem hann hefur
barist fyrir á ferli sínum hingað til.
Ingibjörg Sól-
rún til forystu
Eftir Torfa H.
Tulinius
Höfundur er prófessor við HÍ og
félagi í Samfylkingunni.
„Nú býðst
öflum fé-
lagshyggju
og framfara í
landinu ein-
stakt tækifæri.“