Morgunblaðið - 07.01.2003, Blaðsíða 15

Andaði köldu
Á fyrsta og eina aðalfundi FBA sem haldinn var 23. febrúar 2000 andaði köldu frá fulltrúum lífeyrissjóðanna í garð Orca-hópsins og fram-
kvæmdastjórnar FBA. Töldu fulltrúar lífeyrissjóðanna að Orca hefði svikið gert samkomulag um kjör í stjórn bankans og að framkvæmda-
stjórnin hefði sýnt sjálfri sér mikla ofrausn hvað varðaði laun og árangurstengdar greiðslur á árinu 1999, en að meðaltali fékk hver með-
limur í framkvæmdastjórn 17 milljónir króna á árinu 1999. Hér eru þeir þungir á brún á fundinum Magnús Gunnarsson, formaður stjórnar
FBA, Jón Ingvarsson stjórnarmaður og Bjarni Ármannsson, forstjóri FBA.
Morgunblaðið/Þorkell
Scandinavian Holding-láninu og að koma sam-
skiptum Orca við lánardrottna í lag, án nokkurs
sýnilegs árangurs.
Staða mála fór síst batnandi á því ári sem leið
frá því að sá fundur átti sér stað, þar til banka-
ráð Íslandsbanka og raunar Fjármálaeftirlitið í
kjölfarið létu til skarar skríða ári síðar, undir
formerkjunum: Hingað og ekki lengra!
Það var um haustið 2001 sem ljóst varð að
Eyjólfur hafði ekki getað staðið við neinar
skuldbindingar sínar og var kominn í geysileg
vanskil. Hann hafði í félagi við aðra fengið fyr-
irgreiðslu í Íslandsbanka til þess að fjárfesta í
ýmsum félögum. Til dæmis tapaði hann miklum
fjármunum á því sem hann og fjárfestar í félagi
við hann fjárfestu í deCode og niðurstaðan var
oftast sú, að þar sem hann hafði fjárfest í félagi
við aðra, þá var hann sá sem ekki gat staðið við
sínar skuldbindingar. Félög tengd öðrum ein-
staklingum í Orca-hópnum voru einnig komin
með ákveðin vanskil þegar þetta var, eins og áð-
ur segir.
Ástandinu, sem skapaðist í bankaráðinu eftir
að þessi vanskil og skortur á tryggingum voru
orðin ljós, er lýst sem afar vandræðalegu, ekki
síst fyrir fulltrúa Orca-hópsins í bankaráði, sem
ýmist hver á fætur öðrum eða allir saman þurftu
að víkja af fundum, þegar verið var að fjalla um
vanskil þeirra eða félaga sem voru þeim tengd.
Þegar Eyjólfur Sveinsson byrjaði að lenda í
vandræðum og vanskilum með mál þeirra feðga
innan bankans, þá var það notað gegn öllum
Orca-hópnum í bankaráðinu og Íslandsbanka,
ekki bara Eyjólfi, fullyrða þeir í Orca-hópnum,
en hinu gagnstæða er haldið fram af öðrum í
bankaráði Íslandsbanka og í bankanum sjálfum
– á þeim vettvangi er fullyrt að eðlilegir við-
skiptahættir hafi ávallt verið hafðir að leiðarljósi
í bankaráðinu og bankanum.
Orca-menn hika ekki við að segja, að and-
rúmsloftið innan bankaráðsins og innan Íslands-
banka hafi verið með þeim hætti í þeirra garð, að
það hafi beinlínis bitnað á fyrirtækjum þeirra.
Segja að óskum um lánveitingar, fyrirgreiðslu
og þjónustu hafi ýmist ekki verið svarað eða
svörin dregin svo á langinn, að það hafi komið
sér illa fyrir fyrirtæki þeirra og félög og jafnvel
skaðað þau.
Þessu vísa þeir í Íslandsbanka og meirihluta
bankaráðs Íslandsbanka algjörlega á bug.
Benda þeir á að Eyjólfur Sveinsson hafi fengið
fyrirgreiðslu í bankanum langt umfram það sem
eðlilegt hafi getað talist og allt of lengi, telja
þeir, eftir á að hyggja. Auk þess hafi Eyjólfur
verið sameigandi þeirra í Orca-hópnum og því
hafi í ákveðnum tilvikum verið óhjákvæmilegt
að ákveðnar reglur og ákvarðanir næðu til allra í
Orca, ekki bara til Eyjólfs, samanber afgreiðslu
bankaráðsins á vanskilum FBA-Holding, dótt-
urfélags Orca.
„Vatnaskilafundur“ í bankaráði
Hinn 20. september 2001 var haldinn fundur í
bankaráði Íslandsbanka, sem gjarnan hefur
verið nefndur „vatnaskilafundurinn“, vegna
þess að á þeim fundi var vanskilamönnum í hópi
bankaráðsmanna settur stóllinn fyrir dyrnar.
Bjarni Ármannsson, annar forstjóri Íslands-
banka, sagði í raun skilið við Orca-hópinn á þess-
um fundi og gekk til liðs við meirihlutann í
bankaráði, þótt þeir í Orca gerðu sér ekki fulla
grein fyrir því fyrr en í lok janúar 2002, eins og
skýrt verður frekar í næstu grein.
Vanskil bankaráðsmanna voru farin að valda
verulegum titringi innan Íslandsbanka þegar
þetta var og meirihluti bankaráðsins taldi óhjá-
kvæmilegt að stöðva vanskilamennina. Það er
ekkert í lögum um viðskiptabanka og sparisjóði
sem segir að bankaráðsmenn megi ekki vera
vanskilamenn, en meirihluti bankaráðs Íslands-
banka taldi einfaldlega að trúverðugleiki bank-
ans gæti verið í húfi, ef það spyrðist að banka-
ráðsmenn Íslandsbanka gætu ekki staðið í
skilum við bankann og væru þar að auki með
stór lán í vanskilum annars staðar.
Fulltrúum Orca í bankaráði var gerð grein
fyrir því á þessum fundi, að það væri ótækt að
bankaráðsmenn í Íslandsbanka væru í hópi
stærstu vanskilamanna og að þeir yrðu að bæta
þær tryggingar sem þeir hefðu sett fyrir lántök-
um sínum.
Í kjölfar þessa fundar, þegar Fjármálaeftirlit-
inu bárust fundargerðir af bankaráðsfundum
Íslandsbanka haustið 2001, þar sem vanskil ein-
stakra bankaráðsmanna og félaga sem þeim
tengdust voru tíunduð, fylgdi Fjármálaeftirlitið
því eftir, með því að senda bankaráði Íslands-
banka beiðni um að bankinn gerði Fjármálaeft-
irlitinu ársfjórðungslega grein fyrir vanskilum
bankaráðsmanna persónulega eða vanskilum
fyrirtækja og félaga á þeirra vegum við bank-
ann. Þegar Fjármálaeftirlitið greip til ofan-
greindra eftirlitsaðgerða, hafði bankaráð Ís-
landsbanka þegar brugðist við með því að krefja
einstaklinga í bankaráðinu um auknar ábyrgðir
og tryggingar og að þeir kæmu vanskilum í skil.
10. grein laga um viðskiptabanka og spari-
sjóði tók umtalsverðum breytingum árið 2001,
þar sem eftirlitsskylda Fjármálaeftirlitsins var
hert til muna og sömuleiðis upplýsingaskylda
þeirra sem ætluðu að eignast virkan hlut í við-
skiptabanka eða sparisjóði, auk þess sem nú
þarf sá eða þeir sem ætla að eignast virkan hlut í
viðskiptabanka eða sparisjóði að fá fyrirfram
samþykki Fjármálaeftirlitsins fyrir því að hann
eða þeir megi eignast hlutinn, en samkvæmt
ákvæðinu eins og það var í lögunum frá 1996, þá
nægði að senda Fjármálaeftirlitinu (þá Banka-
eftirlitinu) tilkynningu um áform um að gerast
virkur eigandi að viðskiptabanka eða sparisjóði.
Í framhaldi af þeim upplýsingum sem Fjár-
málaeftirlitinu bárust um vanskil og stöðu
trygginga á móti fjárfestingum ákveðinna
bankaráðsmanna í Íslandsbanka og fyrirtækja
sem þeim tengdust, í tengslum við þær upplýs-
ingar sem Fjármálaeftirlitið bjó yfir um vanskil
FBA Holding, dótturfélags Orca, í Íslands-
banka, hófst sérstök athugun á því innan Fjár-
málaeftirlitsins hvort þessir einstaklingar teld-
ust hafa fjárhagslega burði til þess að sitja í
bankaráði og teldust til þess hæfir. Sú athugun
Fjármálaeftirlitsins byggðist á því að Orca-hóp-
urinn var virkur eigandi að Íslandsbanka, með
yfir 10% eignarhlut, samanber 10. grein laga um
viðskiptabanka og sparisjóði.
Kuldalegt andrúm ríkti á milli fulltrúa Orca-
hópsins og annarra bankaráðsmanna í Íslands-
banka eftir vatnaskilafundinn í september 2001
og töldu þeir Þorsteinn Már, Jón Ásgeir og Eyj-
ólfur að þeir væru einangraðir sem bankaráðs-
menn og ekkert samráð væri haft við þá um
ákvarðanir sem skiptu máli fyrir bankann. Voru
þeir mjög ósáttir við það, í ljósi stærðar eignar
sinnar.
Á bankaráðsfundi hinn 1. desember 2001
lagði Jón Ásgeir til dæmis fram spurningar um
hver ávöxtun Íslandsbanka hefði orðið af fjár-
festingum í Íslandssíma, Talentu-hátækni, Bas-
isbank og First Privat. Hann fékk svör frá Ís-
landsbanka, þar sem fram kom að heildartap
Íslandsbanka vegna þátttöku í útboði Íslands-
síma til 31. október 2001 hefði numið 184 millj-
ónum króna. Eignarhluti að nafnvirði næmi 39
milljónum króna og gengistap til 31. október
2001 næmi 237 milljónum króna. Svörin um Tal-
entu-hátækni voru á þá leið að Íslandsbanki
hefði frá ársbyrjun 2000 til októberloka 2001
tapað 457 milljónum króna af eignarhlut sínum.
Hvað varðar Basisbank var svarið að bókfærður
20% eignarhluti í Basisbank hefði numið 302
milljónum króna 31. október 2001 og á árinu
2000 hefði eignarhlutinn verið niðurfærður um
395 milljónir króna. Loks svaraði Íslandsbanki
því til að á árinu 2001 hefði bankinn afskrifað
175 milljónir króna í eign sinni í First Privat.
Við svo búið lagði Jón Ásgeir fram minnisblað í
bankaráði Íslandsbanka, hinn 7. desember, þar
sem segir m.a.: „Niðurstaða: Þrátt fyrir að rekst-
ur Íslandsbanka hafi gengið vel á seinasta ári er
ekki hægt að horfa fram hjá því að miklir fjár-
munir töpuðust í ofangreindum málum. Líklegt
er að draga megi þá ályktun að eignarhluti okkar í
Basisbank sé lítils virði. Sé það tekið með í reikn-
inginn þá hefur bankinn tapað 1.291 milljón á
ofangreindum málum á seinasta ári. Ef gengið er
út frá því að bankinn sé metinn á v/h 12 (v/h er
sama og markaðsvirði deilt með hagnaði ársins –
innskot blm.) þá má leiða líkur að því að markaðs-
virði hans væri 10 milljörðum hærra en það er í
dag. Þá er líklegt að við eigum eftir að endurmeta
hlut Íslandsbanka í Ölgerðinni hf. Líklegt er að
um ofmat sé að ræða í bókum félagsins. Það gæti
verið að lágmarki 150 milljónir.
Ég legg til að bankaráð samþykki eftirfar-
andi: Öll hlutafjárútboð sem Íslandsbanki sölu-
tryggir skulu borin upp til samþykktar á banka-
ráðsfundi.
Fjárfestingar í óskráðum bréfum umfram 200
milljónir króna skulu bornar upp til samþykktar
á bankaráðsfundi.
Erlendar fjárfestingar verða undantekning-
arlaust samþykktar af bankaráði.“ Bókun Jóns
Ásgeirs fékk enga formlega afgreiðslu í banka-
ráðinu og heldur fálegar viðtökur.
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. JANÚAR 2003 15
Útsala
50% afsláttur
Skólavörðustígur 8
Sími: 552 4499
tsalan
er hafin
Vinnustofa SÍBS • Hátúni 10c • Sími: 562 8500 • Fax: 552 8819 • Heimasíða www.mulalundur.is
Alla daga
við hendina
TILBOÐ Á EGLA BRÉFABINDUM - VERÐ 310 KR / STK.
Tilboðið gildir til 31. janúar 2003
Reiknivél, gengur
fyrir rafhlöðum og
sólarrafhlöðum.
Verð 720 kr
www.m
ulalun
dur.is
Gatarar og
heftarar af
öllum
stærðum