Morgunblaðið - 07.01.2003, Blaðsíða 30

LISTIR
30 ÞRIÐJUDAGUR 7. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
D
immur og þröngur
gangur. Óhugnanleg
hljóð og hvísl úr öll-
um áttum. Hún
hleypur um í ör-
væntingu og reynir að finna leið út.
Skúffurnar á veggjunum í kring-
um hana opnast ein af annarri.
Upp úr þeim rís fólk, eða nei, þetta
er ekki fólk, heldur rotnandi lík,
þeirra á meðal kona í brúðarkjól
með ungabarn í fanginu. Slörið
fellur yfir höfuðkúpu með þurrk-
uðum skinntægjum og galtómum
augntóftum.
Á milli útglenntra fingranna
stari ég ellefu
ára gömul á
sjónvarps-
skjáinn og
finn hjartað
hamast í
brjóstinu.
Þori ekki að horfa. Þori samt ekki
fyrir mitt litla líf að missa af neinu.
Í kringum mig sitja bekkjarsyst-
urnar og eru flestar svalari en ég
en súpa hveljur þegar söguhetja
myndarinnar berst við rotnandi
líkin og virðist vera að láta í minni
pokann fyrir viðbjóðnum.
Enn þann dag í dag, átján árum
síðar, get ég næstum rakið í smá-
atriðum söguþráð þessarar and-
styggilegu hryllingsmyndar sem
ég sá í ellefu ára afmæli bekkj-
arsystur minnar. Hvernig stúlka
sem vildi ganga í systrareglu í
bandarískum háskóla þurfti að
ganga í gegnum þá þolraun að
gista eina nótt í líkhúsi sem var nú
líflegra en búast mátti við. And-
vökunætur mínar í kjölfarið voru
ófáar og satt best að segja finnst
mér ennþá óþægilegt að rifja þetta
upp. Ég man ekki hvað myndin
heitir enda skiptir það ekki máli.
En ég get fullyrt að þarna var á
ferðinni sú mynd kvikmyndasög-
unnar sem mest áhrif hefur haft á
mig. Það þarf ekki að fjölyrða um
ábyrgðarleysi foreldranna sem
leyfðu okkur stelpunum að horfa á
óhugnaðinn en staðreyndin er sú
að ég var myrkfælin fyrir og sá
veikleiki þúsundfaldaðist eftir að
ég sá kvikmyndina um stúlku-
greyið í líkhúsinu.
Nokkrum árum seinna eignaðist
ég kött. Sá er reyndar enn í fullu
fjöri en sömu sögu er ekki hægt að
segja um hamsturinn minn sem
týndi lífinu langt fyrir aldur fram.
Eitt kvöld þegar ég var þrettán
ára gömul var ég nefnilega svo
upptekin við að horfa á framliðna
áhöfn Draugaskipsins reyna að
tortíma forvitnum aðkomumönn-
um að ég heyrði ekki hamst-
ursvesalinginn há baráttu upp á líf
og dauða við köttinn í næsta her-
bergi. Kisi hafði að lokum betur og
klippti hausinn af nagdýrinu á
meðan gestir Draugaskipsins báru
sigur úr býtum yfir kolgeggjaðri
en steindauðri áhöfninni.
Ég var sem sagt með eindæm-
um myrkfælið barn og er reyndar
enn ekki svo svöl í skammdeginu.
En á sama tíma og ég er sjúklega
myrkfælin hef ég alla tíð verið
álíka sjúk í hryllingsmyndir. Ég
sótti sérstaklega í að horfa á slíkar
myndir en efast um að foreldrar
mínir hafi vitað af þessari þrá-
hyggju. Ég var svo langt leidd að
ég fann adrenalínið spýtast um
æðarnar bara við tilhugsunina um
öfgakenndan og óraunsæjan hryll-
inginn sem finna mátti á mynd-
bandaleigum, verða vitni að í kvik-
myndahúsum eða var á dagskrá
sjónvarpsins á árum áður. Ég hef
því átt mínar mestu spennustundir
stjörf af hræðslu fyrir framan
sjónvarpsskjá en um leið hafa
þessar sömu stundir markað óaft-
urkræf spor á sálartetrið. Af aug-
ljósum ástæðum er ég því fylgj-
andi ströngu kvikmyndaeftirliti og
að forráðamenn leyfi börnum ekki
að horfa á hvað sem er. Ástæðan er
ekki síst sú að ég held að enn í dag
hafi ég ekki beðið þess bætur að
hafa ung að árum t.d. horft á Rauð-
hærðu afturgönguna eða söguna
um Djáknann á Myrká. Þulur sjón-
varpsins vöruðu vissulega við því að
myndirnar væru ekki við hæfi við-
kvæmra eða ungra barna en hvor-
ugum hópnum vildi ég nú nokkurn
tíma tilheyra. Starfsheitið djákni er
líka í mínum huga brennt þjóðsög-
unni um þann eina sanna, sem unni
Garúnu, jafnt lífs sem liðinn.
Hinn heiftúðugi hundur Cujo,
Freddy vinur minn Krueger,
Carrie, árásargjarni bíllinn
Christine, andsetna stúlkan í Ex-
orcist og fleiri óvandaðir ein-
staklingar eru því enn góðkunn-
ingjar mínir þó að áratugur og
nokkur ár til séu síðan ég leit þau
síðast augum. Ég hætti sem betur
fer að horfa á hryllingsmyndir
þegar ég komst til vits og ára.
Ekki vegna þess að mig skorti
áhuga, því fer víðsfjarri, heldur fór
ég smám saman að gera mér grein
fyrir því að það væri hvorki hollt
fyrir mig né mína nánustu sem
þurftu að vakna upp af værum
svefni á næturnar þegar ég þóttist
skelfingu lostin sjá hina og þessa
söguhetjuna vitja mín í myrkrinu.
Ég hef því ekki enn séð vinsælar
kvikmyndir á borð við Sixth Sense
og The Others og það þurfti meira
að segja að tala mig inn á að sjá
Ghost á sínum tíma því nafnið lof-
aði nú ekki góðu.
En svo er ég í bíói um daginn.
Var búin að planta mér í sætið og
beið spennt eftir Reese Wither-
spoon og Josh Lucas knúsast í
Sweet Home Alabama þegar sýn-
ishorn úr mynd sem fjallar um
ryðgað skemmtiferðaskip er siglir
stjórnlaust um hafið með stein-
dauða áhöfn innanborðs fyllir sal-
inn með tilheyrandi tónlist og
óhljóðum. Ég stari stórum augum
á tjaldið og spennan færist yfir
mig. Ætti ég... ætti ég að skella
mér í bíó og sjá endurgerð
Draugaskipsins? Það getur varla
sakað... ég er nú orðin stór stelpa.
En á leiðinni heim um kvöldið
kemur yfir mig óþægileg tilfinn-
ing. Áhöfn Draugaskipsins gæti
átt eftir að heimsækja mig, er það
ekki? Því hef ég nú tekið þá skyn-
samlegu ákvörðun að fresta öllum
skipsferðum næsta áratuginn eða
svo en minnast þess í stað lítils og
loðins vinar míns sem kvaddi
þennan heim kvöldið sem ég var
síðast um borð í Draugaskipinu.
Djákninn
og Drauga-
skipið
Ég var sem sagt með eindæmum myrk-
fælið barn og er reyndar enn ekki svo
svöl í skammdeginu. En á sama tíma og
ég er sjúklega myrkfælin hef ég alla tíð
verið álíka sjúk í hryllingsmyndir.
VIÐHORF
Eftir Sunnu Ósk
Logadóttur
sunna@mbl.is
NÚ þegar arabalönd eru mikið í
umræðunni, í flestum tilfellum því
miður á neikvæðum nótum, er áhuga-
vert að skoða sýninguna Milli goð-
sagnar og veruleika í Hafnarhúsinu,
en þar má sjá myndverk eftir lista-
menn frá 16 arabalöndum. Sýningin
er komin til landsins fyrir tilstilli
Listasafns Akureyrar frá konunglega
fagurlistasafninu í Jórdaníu en sýn-
ingin var fyrst sett upp á Akureyri sl.
sumar.
Ég las nýlega frásögn á vef BBC
um myndlist í Írak nú þegar þar eru
viðsjárverðir tímar. Þar kom fram að
sjaldan hefði listalífið verið jafnblóm-
legt og nú og galleríum hefði fjölgað
úr tveimur fyrir 1990 þegar Persa-
flóastríðið hófst upp í nokkra tugi nú.
Að vísu væru peningar fyrir litum,
striga eða öðrum efnum af skornum
skammti en það hefti ekki hinn skap-
andi huga nema síður væri, enda
færðust listamenn í aukana þegar
kreppti að.
Sýningin er í sölum A og B í Hafn-
arhúsinu og er í sjálfu sér hefðbundin
í uppsetningu. Verkin eru líka öll
hefðbundin, tvívíð málverk eða
þrykkmyndir, utan þrjú myndbands-
verk, sem eru í heimildarmyndastíl.
Umfjöllunarefni listamanna á sýning-
unni er margvíslegt. Áberandi eru
verk unnin út frá skrautritunarhefð-
inni auk óhlutbundinna verka. Fjallað
er um trúarleg minni, kvenréttindi og
stríðsátök auk þess sem hefðbundnar
mannamyndir og landslagsmyndir er
þarna að finna.
Í miðju B-salar hefur einu mynd-
bandsverki verið sköpuð mjög góð
umgjörð. Byggður hefur verið lítill
bíósalur í miðju salarins og heimild-
armynd um landflótta landlausa Pal-
estínumenn í Líbanon sýnt á stórum
skjá. Myndin er athyglisverð og gefur
mannni innsýn í líf fólksins sem lifir
við nöturlegar aðstæður í flótta-
mannabúðum og lítur ekki björtum
augum fram á veginn.
Ekki er eins vel búið um tvö mynd-
bandsverk fyrir utan A-sal. Þau eru
sýnd á pínulitlum skjáum í gangveg-
inum við innganginn í salinn og færa
þarf til stóla til að geta sest niður við
verkin.
Myndböndin eru þó góðra gjalda
verð og það sem ég skoðaði best var
frá Palestínu og fjallaði um daglegt líf
fjögurra skólastráka. Þeir höfðu ým-
islegt reynt á stuttri ævi, meðal ann-
ars að sjá skólabróður sinn skotinn
með sprengikúlu í brjóstið þannig að
innyflin lágu út.
Almennt séð eru verkin á sýning-
unni flest frekar gamaldags og lítið í
takt við það sem er að gerast í alþjóð-
legum myndlistarheimi nú um stund-
ir. Þó var eitt verk sem var bæði nú-
tímalegt og sterkt í byggingu, verkið
Sárið, sem er langur rauður strigaref-
ill, ákaflega sterkur í einfaldleik sín-
um en listamaðurinn er frá Írak.
Sýningarskrá er bæði á ensku og
íslensku. Mér finnst óttalega ruglandi
að hafa þann háttinn á eins og gert er
þarna að enski helmingurinn og ís-
lenski eru á hvolfi hvor á móti öðrum.
Þetta er til vansa að mínu mati.
Ég mæli með að fólk lesi fróðlegan
texta Jóhönnu Kristjónsdóttur í sýn-
ingarskrá um arabaríkin, menningu
og siði. Jafnframt er athyglisverð sú
ábending Ólafs Gíslasonar í skránni
að þær tvær kvenímyndir úr araba-
heiminum sem vestrænir menn hafa,
annars vegar magadansmærin í
kvennabúri soldánsins og hins vegar
myndin af palestínskum stúlkum sem
ganga með sprengjur innanklæða inn
í fjölmenni og fórna lífi sínu og ann-
arra í þágu málstaðarins, hafi viðhald-
ið þeirri ímynd að við séum hinir, eins
og hann orðar það, að arabar séu ekki
eins og við. Vonandi færir þessi sýn-
ing þann heim sem við lifum í og
arabaheiminn nær hvorum öðrum.
Myndlistin blómstrar
í arabaheimi
MYNDLIST
Listasafn Reykjavíkur –
Hafnarhús
Opið frá kl. 11–18 alla daga nema
fimmtudaga en þá er opið til kl. 19. Til
19. janúar.
MYNDVERK
ÝMSIR MIÐLAR
Úr myndröðinni Walls of Gaza eftir palestínsku listakonuna Laila
Shawa.
Þóroddur Bjarnason
Úr myndröðinni Walls of Gaza eftir Laila Shawa frá Palestínu.
MARGRÉT Árna-
dóttir sellóleikari
stundar framhaldsnám
við Juliard tónlistarhá-
skólann og hélt tónleika
í Salnum sl. sunnudags-
kvöld, ásamt Jin Hong,
sem einnig stundar
framhaldsnám við sama
skóla. Það mátti glögg-
lega heyra, strax í
fyrsta verkinu, sem var
5. sellósvítan eftir J.S.
Bach, að Margrét er
sérlega efnilegur ein-
leikari, ræður yfir góðri
tækni, hefur á valdi sínu
mjúkan tón, mótar allar tónhendingar
fallega, þó helst til varfærnislega,
leikur af miklu öryggi og tandur-
hreint. Hefur sem sagt allt til að geta
orðið snilldar sellóleikari.
Annað viðfangsefnið var fjórða
sellósónatan op.102, nr.1, önnur af
„frjálsu og óvenjulegu“ sellósónötun-
um eftir Beethoven. Þrátt fyrir að allt
væri á sínum stað, skýrt og fallega
mótað, vantaði að skerpa á andstæð-
unum, léttleikanum og stórlætinu,
auk þess sem píanóleikarinn var á
köflum of frekur til hljómsins, svo að
ungur tónn Margrétar náði ekki á
köflum að halda að fullu í við píanóið.
Píanóleikarinn Lin Hong lék einn
tvö verk eftir Chopin, fyrstu æf-
inguna úr op.10 og voru hlaupin, sem
byggjast á endurteknu tónmynstri í
hægri hendinni, ekki samfelld, svolítið
rykkjótt, enda ekki auðveld viðfangs.
Seinna verkið var Næturljóð í Es-dúr,
op. 55, nr. 2, einstaklega fagurlega
skreytt da-capo aría, er
var ljúflega og fínlega
leikin af Lin Hong.
Lokaviðfangsefnið
var g-moll sellósónatan,
op. 65, eftir Chopin og
þar mátti heyra afburða
fallegan leik Margrétar
í skersóinu, sérstaklega
miðkaflanum og einnig í
hæga þættinum, sem
var undurfallega „sung-
inn“. Í jaðarköflunum
var ágætur leikur pían-
istans of sterkur, þó
auðvitað eigi píanóið að
hljóma. Samleikur er nú
samt sú list, að fella tón-
verkið saman í eina hljóman, þó segja
megi að hlutverk píanósins sé frá
hendi tónskáldsins mun viðameira en
almennt gerist um samleiksverk,
jafnvel sónötur, þar sem jafnræði er
oftast á milli hljóðfæra.
Hvað sem þessu líður er Margrét
Árnadóttir efni í frábæran sellista og
Lin Hong sýndi sig töluvert sleipan
píanista, t.d. í Chopin-sónötunni, svo
að hér má spá stóru á komandi tím-
um, þegar svo vel er gert í upphafi
ferðarinnar um hina viðsjálu refil-
stigu listarinnar.
Um hina við-
sjálu refilstigu
Jón Ásgeirsson
Margrét Árnadóttir
TÓNLIST
Salurinn
Margrét Árnadóttir og Lin Hong
fluttu verk eftir J.S. Bach, Beethoven og
Chopin.
Sunnudagurinn 5. janúar, 2003.
SAMLEIKUR Á SELLÓ OG PÍANÓ
Trompeteria nefnist nýr geisla-
diskur þar sem trompetleik-
ararnir Ásgeir H. Stein-
grímsson og Eiríkur Örn
Pálsson og
orgelleikarinn
Hörður Ás-
kelsson flytja
hátíðatónlist.
Flutt eru ýmis
verk sem þeir
hafa verið að
flytja á undanförnum árum og
þá sérstaklega á tónleikum í
Hallgrímskirkju, bæði við ára-
mót og endranær.
Tónlistin er frá endurreisnar-
og barokktímanum. Eftir Girol-
amo Frescobaldi leika þeir þrjár
kansónur, Konsert fyrir tvo
trompeta eftir Antonio Vivaldi
og fimm sónatínur eftir Johann
Pezel. Tvær tokkötur eru á disk-
inum, önnur fyrir tvo trompeta
og orgel eftir Giovanni Battista
Martini og hin er Tokkata og
fúga í d-moll eftir Johann Seb-
astian Bach. Þá er Adagio eftir
Remo Giazotto, sem hann vann
upp úr stefi eftir Albinoni og er
verkið oftast kennt við hann.
Síðasta verkið á geisladisk-
inum er svo Forleikur að Te
deum eftir Marc-Antoine Charp-
entier, betur þekkt sem Euro-
vision-lagið, en þessi forleikur
er leikinn í upphafi allra útsend-
inga á vegum Sambands evr-
ópskra útvarpsstöðva.
Félagarnir þrír eru löngu
orðnir landsþekktir tónlist-
armenn. Ásgeir og Eiríkur leika
báðir með Sinfóníuhljómsveit
Íslands. Hörður hefur verið org-
anisti og kantor Hallgrímskirkju
frá árinu 1982.
Útgefandi er Fús. Diskurinn
er til sölu í Hallgrímskirkju og
versluninni 12 tónum.
Hátíðatónlist