Morgunblaðið - 15.01.2003, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 MIÐVIKUDAGUR 15. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Áhrif vetrarhlýinda á garðagróður
Plöntur eiga að
liggja í dvala
NÚ virðast hlýindinsem einkennt hafaveturinn til þessa
hafa yfirgefið landsmenn í
bili að minnsta kosti. En
svo langvinn og mikil voru
umrædd hlýindi að garða-
gróður var meira og minna
vaknaður og byrjaður að
gera sig kláran. Morgun-
blaðið ræddi þetta ástand
við Evu Guðnýju Þorvalds-
dóttur, forstöðumann
Grasagarðsins í Reykja-
vík.
–Það er sjálfsagt ekkert
nýtt að sjá gróðurinn plat-
aðan svona?
„Við megum ekki
gleyma því að veðurfar á
Íslandi er afar breytilegt,
það hafa komið hlýinda- og
kuldaskeið á síðustu öld-
um. Langstærsti hluti plöntuteg-
unda sem er í ræktun er af erlend-
um uppruna og hefur því ekki
aðlagast íslensku veðurfari.
Ræktunarsaga okkar er ekki
nema rúmlega 100 ára gömul og
enn eigum við eftir að sjá hvaða
tegundir standast íslenska veðr-
áttu. Íslenskar plöntutegundir
láta ekki plata sig t.d. birki, ís-
lenskar víðitegundir og blóm-
plöntur.“
–Hefurðu áður vitað gróðurinn
svona langt kominn um hávetur?
„Þó að ég hafi ekki séð það, tel
ég víst að það sé ekki einsdæmi.
Þetta er þó sennilega lengsta hlý-
indatímabil í mörg ár miðað við
árstíma. Ég hef aldrei áður séð
laufgaða reyniblöðku, blómstr-
andi fagurfífla (Bellis) og skógar-
bláma í blóma um miðjan janúar.“
–Hvað þarf gróður að vera
kominn langt til að hætta sé á því
að hann skaðist þegar kólnar á
ný?
„Á þessum tíma er plöntum eig-
inlegt að liggja í dvala. Það sem
losar um dvalann í plöntum er
sambland af hita og birtu sem
venjulega gerist á vorin. Sé dval-
inn rofinn fyrr, eins og nú er að
gerast, er ekki hægt að endur-
heimta hann. Brum sem nú eru út-
tútnuð eða útsprungin eiga á
hættu að eyðileggjast og verður
þá ekkert af laufmyndun þeirra
síðar. Yfirleitt springa efstu
brumin út fyrst og ef þau eyði-
leggjast vegna kulda kemur kal
og við tölum um toppkal.“
–Verður gróðurinn í hættu
núna þegar spáð er kuldakasti?
„Eingöngu þær plöntutegundir
sem komnar eru af stað verða fyr-
ir skemmdum. Plöntuskaðinn
verður eflaust mismunandi eftir
aldri og uppruna tegundanna.
Gömul tré og stórgerðir runnar
geta orðið fyrir mismiklu kali en
lítil og ung lauftré eru viðkvæm-
ari. Því suðlægari sem uppruni
tegundarinnar er, því meiri hætta
er á ferðum.“
–.Eru ekki sumar plöntur við-
kvæmari fyrir svona löguðu en
aðrar? Geturðu nefnt dæmi um
það?
„Ástand einstakra
tegunda er mjög mis-
munandi, sumar eru al-
veg í dvala og brumin
fullkomlega lokuð á
meðan aðrar tegundir
hafa verið að opna brumin. Það
eru helst lauftré og runnar sem
eru byrjaðir að laufgast, aðallega
toppar, misplar, ýmsar tegundir
rósa, yllir, reyniblaðka og töfratré
sem bæði er blómgað og laufgað.“
–Er alls ekkert frost í jörðu
núna?
„Frost hefur ekki verið í jörðu
síðan í byrjun október. En ég
gladdist þegar ég þurfti að skafa
rúðurnar á bílnum mínum í gær.“
–Er erfiðara við að eiga að fá
hlýindakafla og vaknandi gróður
um hávetur en þegar frostakaflar
trufla gróðurinn að vori?
„Vorið er tvímælalaust við-
kvæmasti tíminn fyrir plöntur.
Vorhret geta haft alvarlegar af-
leiðingar fyrir gróður. Vorhretið
1963 er enn ofarlega í huga fólks,
en þá kól hávaxnar aspir niður í
rót. Það þarf stundum svo litlar
breytingar á veðri til að valda
miklum skemmdum. Til dæmis
fengum við í fyrra kuldaskeið á
viðkvæmum tíma fyrrihluta sum-
ars sem varð til þess að nánast all-
ar runnakenndar tegundir af
rósaætt svo sem rósir, þyrnar,
heggur og kirsuber sýndu fá-
dæma lélega blómgun um sumar-
ið.“
–Kemur svona lagað til með að
hafa áhrif á hirðingu gróðurs í
sumar, t.d. með tilliti til úðunar
o.þ.h.?
„Veðrið hefur ekki eingöngu
áhrif á plöntur heldur aðrar líf-
verur í íslenskri náttúru svo sem
skordýr. Núna er talsvert af lif-
andi sitkalús á sitkagrenitrjám.
Hún leggst ekki í dvala á veturna
eins og flest skordýr, en vetrar-
kuldinn heldur henni niðri. Svona
mildir vetur eins og núna henta
henni ákaflega vel og er hætta á
afdrifaríkum skemmdum af völd-
um hennar, sem lýsa sér í því að
eldri barrnálar gulna
og falla af. Það sjáum
við þó ekki fyrr en með
vorinu þegar trén byrja
að vaxa.“
–Með frost og snjó í
veðurkortunum næstu
daga, hvað getur fólk gert fyrir
hálfvaknaðan garðagróður sinn?
„Það er auðvitað nærtækt að
klippa greinarnar af gömlu jóla-
trjánum og nota til að skýla lág-
vöxnum gróðri. Ef skýla á runn-
um eða lágvöxnum trjám má gera
skýli úr striga og strengja á
granna staura, sem reknir eru í
jörðu, en það þarf að hafa snör
handtök áður en frystir meira.“
Eva Guðný Þorvaldsdóttir
 Eva G. Þorvaldsdóttir er fædd
í Reykjavík 1954. Hún er B.Sc. í
líffræðingur frá Háskóla Íslands
og lauk Cand. Agro. námi frá
Landbúnaðarháskólanum í Ási í
Noregi 1990. Hefur starfað við
Kvennaskólann í Reykjavík, sem
endurmenntunarstjóri og kenn-
ari Garðyrkjuskóla ríkisins, við
gróðurkortagerð á Náttúru-
fræðistofnun Íslands. Hún er for-
stöðumaður Grasagarðs Reykja-
víkur síðan 2000. Maki er Björn
Gunnlaugsson, tilraunastjóri
Garðyrkjuskóla ríkisins, og eiga
þau tvær dætur, Höllu og Hjör-
dísi.
…og verður
þá ekkert af
laufmyndun
þeirra síðar
Útsala
50-70%
afsláttur
Opnunartími
miðvikudag kl. 14-18 • fimmtudag kl. 14-18 og 20-22
föstudag kl. 14-18 • laugardag kl. 11-14
Hlaðhömrum 1 • Grafarvogi • sími 577 4949
Næs
Nei, nei, í guðsbænum, Gunnar, ekki með boxhanska.
HALLDÓR Blöndal, fyrsti þingmað-
ur Norðurlands eystra, segist ekki
trúa öðru en að þjónusta Sæfara við
Grímsey verði með sama hætti í sum-
ar og á síðasta sumri. Hann segist
ætla að ræða við samgönguráðherra
um kröfur sem gerðar eru um að ferj-
unni verði ekki heimilað að flytja
nema 12 farþega í einu. Halldór telur
einnig óhjákvæmilegt að farið verði
að huga að kaupum á nýrri Grímseyj-
arferju.
Sæfari er skráður sem vöruflutn-
ingaskip en ekki farþegaskip. Sam-
ræmdar reglur á Evrópska efnahags-
svæðinu gera strangar kröfur um
öryggi í farþegasiglingum og því eru
horfur á að Sæfara verði ekki heim-
ilað að sigla með eins marga farþega
og hann hefur gert fram að þessu.
Halldór Blöndal sagðist hafa kynnt
sér þetta mál sl. haust og þá hefði
hann verið fullvissaður um að engar
breytingar yrðu gerðar og Sæfari
myndi geta haldið áætlun með sama
hætti á þessu ári og á því síðasta.
„Það kemur mér því mikið á óvart ef
hætta er á því að skipið geti ekki
þjónað eyjunni eins og áður.“
Halldór sagði að margir hefðu lagt
leið sína í Grímsey á liðnum árum
enda væri gott að koma þangað og
fjölmargt að skoða. „Grímseyingar
eru að reyna að halda uppi ferðaþjón-
ustu og hafa af því tekjur, sem þeim
veitir ekki af. Ég álít því nauðsynlegt
að þetta mál sé tekið föstum tökum.
Ég mun taka þetta mál upp við
samgönguráðherra og óska eftir því
að það verði sett í sérstaka athugun
með Grímseyingum. Ég er í engum
vafa um að þetta mál muni leysast,
annaðhvort að undanþága fáist eða
nýtt skip verði leigt til að halda uppi
ferjusiglingum til Grímseyjar. Í
framhaldinu er síðan nauðsynlegt að
huga að kaupum á nýju skipi,“ sagði
Halldór.
Halldór Blöndal vill tryggja óbreytta
þjónustu ferjunnar Sæfara
Huga þarf að nýrri
Grímseyjarferju VERIÐ er að ljúka afgreiðslu þeirra
vafamála sem komu upp síðasta dag
nýliðins árs, þegar fjölda fólks tókst
ekki að innleysa fríkortspunkta sína
áður en Fríkortið hætti starfsemi
sinni um áramótin. Ljóst er að
nokkrar fjárhæðir hafa brunnið inni,
en þó einkum sökum þess að aldrei
var vitjað um þær.
Bjarni Ingólfsson framkvæmda-
stjóri Fríkortsins segir unnið að því
að gera upp við alla þá sem sann-
arlega reyndu að komast í gegn á
vefverslun fríkortsins á gamlársdag,
en tókst það ekki vegna álags. Á
annað hundrað fyrirspurnir hafa
komið frá fólki sem taldi sig eiga
innistæðu vegna uppsafnaðra
punkta. Þeir sem ekki sinntu síðasta
kalli um að innleysa punktana sína í
tæka tíð ná engu út, en Bjarni segir
að fjárhæðin sem hafi brunnið inni
sé mun lægri en gert var ráð fyrir.
Þá fjárhæð vill hann þó ekki gefa
upp, um sé að ræða viðskiptaupplýs-
ingar. Á hinn bóginn segir Bjarni að
á starfstíma Fríkortsins hafi að jafn-
aði mikið verið innleyst og sé það
ekki sjálfgefið hjá sambærilegum
tryggðarkerfum.
Fríkortið
Ósóttar upp-
hæðir ekki
gefnar upp
SÝSLUMAÐURINN á Hvolsvelli
mun nú sjá um að prenta út og
senda allar lögreglusektir á land-
inu. Er þetta í samræmi við ákvæði
í fjárlögum fyrir árið 2003.
Á heimasíðu ríkislögreglustjóra
kemur fram að frá árinu 1998 hafi
embættið séð um að prenta út
greiðsluseðla, ítrekanir vegna sekt-
arboða og sektargerða sem og við-
varana vegna umferðarpunkta fyrir
öll lögregluembætti landsins. Sekt-
um hefur fjölgað með hverju ári. Á
árinu 2002 voru samkvæmt bráða-
birgðatölum sendir út 38.299
greiðsluseðlar vegna sekta fyrir
umferðarlagabrot og 11.604 ítrek-
anir.
Allar lögreglu-
sektir sendar
frá Hvolsvelli
♦ ♦ ♦