Morgunblaðið - 15.01.2003, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. JANÚAR 2003 27
ÞEGAR Samfylkingin var
mynduð í aðdraganda kosninganna
1999 var um það samið að ESB-
aðild yrði ekki stefnumál Samfylk-
ingarinnar á kjörtímabilinu 1999–
2003. Alþýðuflokkurinn hafði gert
ESB-aðild að kosningamáli 1995
með litlum árangri og tapað þá
fylgi. Ljóst var að mikill ágrein-
ingur yrði um þetta mál meðal
þeirra sem stóðu að stofnun Sam-
fylkingarinnar og því var það lagt
til hliðar. Eins og kunnugt er var
þetta fyrirheit svikið.
Löngu áður en póstkosningin í
nóvember sl. fór fram hóf forysta
Samfylkingarinnar áróður fyrir
ESB-aðild og notaði síðan hvert
tækifæri sem bauðst í fjölmiðlum
til að segja flokksmönnum hvaða
afstöðu þeir ættu að taka eftir að
atkvæðagreiðslan var ákveðin.
Póstkosningin var ætluð til að fá
flokksmenn til að blessa þá stefnu
sem þegar hafði verið tekin af for-
ystunni þvert á gefin fyrirheit. Í
áramótagrein nú á gamlársdag lýs-
ir Össur Skarphéðinsson ánægju
sinni yfir því hve samstiga hann og
flokkur hans séu í Evrópumálum
og er þar að vísa í niðurstöðu póst-
kosningarinnar.
Ánægjuandvarp Össurar hlýtur
að koma mörgum spánskt fyrir
sjónir því að niðurstaðan varð sú
að aðeins 2127 flokksmenn svöruðu
kallinu og gáfu forystunni grænt
ljós. Fullyrt var eftir á að um 8000
kjósendur hefðu fengið senda at-
kvæðaseðla. Samkvæmt því voru
jákvæðu svörin tæp 27%. Á vefsíðu
ungra jafnaðarmanna rétt áður en
atkvæði voru talin var þó fullyrt að
um 10.000 atkvæðaseðlar hefðu
verið sendir út og samkvæmt því
voru jákvæðu svörin aðeins 21%. Í
prófkjöri meðal flokksmanna
nokkrum dögum síðar komu fram
um 12.000 atkvæðaseðlar og var þó
ekki prófkjör í einu af sex kjör-
dæmum landsins. En reyndar
skiptir ekki nokkru máli við hvaða
tölu er miðað. Kjarni málsins er sá
að um eða innan við fjórðungur
flokksmanna reyndist samstiga
flokksformanninum í ESB-málinu.
Yfirgnæfandi meirihluti lét linnu-
lausan áróður formannsins sem
vind um eyrun þjóta og tók ekki
boði hans að þramma með honum
til Brussel.
Sumir hafa sagt að þrátt fyrir
afar dræma þátttöku hafi þó kosn-
ingin verið eins konar skoðana-
könnun meðal flokksmanna. Því
hafnaði Þórólfur Þórlindsson, pró-
fessor við félagsvísindadeild Há-
skóla Íslands, eindregið í viðtali við
Bylgjuna 27/10 sl. Hann taldi nið-
urstöðuna alls ekki marktæka sem
skoðanakönnun vegna dræmrar
þátttöku og varði það álit sitt með
þessum rökum: „Við getum ekki
gert ráð fyrir endilega að skoðanir
þeirra sem svara og skoðanir
þeirra sem ekki svara séu þær
sömu.“
Að mínum dómi var þó annað
hálfu verra sem gerði þessa kosn-
ingu að algerri markleysu. Á kynn-
ingarfundum sem haldnir voru
víða um land var einungis gerð
grein fyrir annarri hlið málsins.
Flokksmenn Samfylkingarinnar
sem andvígir eru aðild voru hvergi
auglýstir sem framsögumenn.
Hins vegar var fólk úr öðrum
flokkum fengið til framsögu á
tveimur fundum og talaði ég á
fundinum í Reykjavík. Enginn
andstæðingur aðildar úr Samfylk-
ingunni var boðinn í ræðustól á
þeim fundi en hins vegar voru þrír
framsögumenn úr já-liðinu látnir
tala. Nokkrir fundarmenn gagn-
rýndu harðlega úr sæti sínu þá ein-
hliða kynningu sem flokksforystan
viðhafði en þeirri gagnrýni var
ekki svarað.
Í öðru lagi var spurningin sem
svara átti í atkvæðagreiðslunni
með einu jái eða neii í raun þrjár
spurningar í einni setningu. Marg-
ir kjósendur hefðu vafalaust viljað
svara þeim misjafnlega, sumum já-
kvætt, öðrum neikvætt. Megin-
spurningunni, þ.e. um aðildarum-
sókn, var hrært saman við tvær
aðrar sem minni ágreiningur var
um og snerist önnur um það sjálf-
sagða mál sem allir eru sammála
um, þ.e. að landsmenn fengju að
eiga seinasta orðið um ESB-aðild í
þjóðaratkvæði. Ég dreg það í efa
að nokkru sinni hafi farið fram
pólitísk atkvæðagreiðsla hér á
landi þar sem spurningin var jafn
leiðandi eins og reyndist í þessu
tilviki.
Í þriðja lagi fóru umslögin með
atkvæðaseðlunum ekki beint í póst
þegar starfsmenn kjörstjórnar
höfðu lokað þeim heldur var þing-
mönnum falið að sjá um dreifingu
atkvæðaseðlanna. Hvernig sú
dreifing fór fram var aldrei upp-
lýst. Og til að kóróna þessa dæma-
lausu kosningu kom í ljós þegar
kjósendur opnuðu umslagið að
þeim var ekki aðeins sendur at-
kvæðaseðill heldur fylgdi með
áróðurspési þar sem kostum að-
ildar var rækilega lýst en lítið gert
úr rökum þeirra sem andvígir eru
aðild. Atkvæðagreiðslur í einræð-
isríkjum hafa oft verið gagnrýndar
harðlega. En hefur einhver heyrt
getið um kosningu þar sem svo
langt var gengið í ósvífninni að
áróðurinn fylgdi með kjörseðlin-
um?
Sumir kunna að telja það einka-
mál Össurar Skarphéðinssonar
hvernig hann skipuleggur kosning-
ar innan Samfylkingarinnar. En ég
er annarrar skoðunar. Stjórnar-
skrá lýðveldisins felur stjórnmála-
flokkunum ábyrgðarmikið hlut-
verk. Þar er þeim falið að vera ein
af burðarstoðum lýðræðisins í
landinu og eitt mikilvægasta tæki
fólksins til að koma vilja sínum og
skoðunum á framfæri. Það snertir
okkur öll hvar í flokki sem við
stöndum þegar einn stærsti stjórn-
málaflokkur landsins gengur í ber-
högg við þær meginkröfur sem
gera verður til lýðræðislegra kosn-
inga og stendur fyrir atkvæða-
greiðslu þar sem troðið er á rétt-
indum þeirra sem ekki eru
sammála flokksforystunni: kjör-
skrá er óljós, dreifing kjörgagna
gagnrýnisverð, spurningin afar
leiðandi og stefna flokksforystunn-
ar fylgir með kjörseðlinum.
Í lok liðins árs gerðust þau tíð-
indi að tíu ríkjum var boðin aðild
að ESB. Ísland hefur gert samn-
inga við mörg þeirra um gagn-
kvæman markaðsaðgang og toll-
frelsi. En í ESB gildir sú regla við
inngöngu að aðildarríki eru svipt
réttinum til að vera með sjálfstæða
viðskiptasamninga við önnur ríki.
Við stækkun ESB rísa því nýir
tollmúrar milli Íslands og þessara
nýju aðildarríkja þvert gegn vilja
þeirra og okkar.
Nú mátti ætla að ESB féllist at-
hugasemdalaust á óbreyttan mark-
aðsaðgang milli fyrri samningsað-
ila þótt samningsumboðið flytjist
frá aðildarríkjunum til ESB. En þá
gerist það ótrúlega að forvígis-
menn ESB ákveða að nýta sér
væntanlegt umboð til að þvinga Ís-
lendinga og Norðmenn til að
greiða 38 sinnum hærri framlög til
þróunarsjóða ESB en samið var
um í EES-samningnum en þau
framlög áttu reyndar að vera niður
fallin fyrir mörgum árum. Og ekki
nóg með það. Tollmúrum ESB er
beinlínis beitt til að reyna að knýja
okkur til að fallast á að fyrirtæki í
ESB-löndum megi fjárfesta í sjáv-
arútvegi okkar og þar með sé opn-
að fyrir kvótahopp frá Íslandi og
Noregi til fyrirtækja í ESB.
Þessar óvæntu kröfur ESB hafa
vakið almenna hneykslun og undr-
un hér á landi hjá nær öllum sem
hafa tjáð sig um málið. Milljarða-
kröfur ESB á hendur okkur Ís-
lendingum fyrir það eitt að mega
halda markaðsaðgangi sem við
þegar höfum er óbilgirni sem fæst-
ir hefðu trúað fyrir fram að for-
ystumenn ESB gerðu sig seka um.
Þessar kröfur eru þó aðeins for-
smekkurinn af þeirri skattheimtu
sem aðild fylgir. ESB er ört vax-
andi stórríki sem þarf á gífurleg-
um fjármunum að halda þegar
veldi þess þenst út til austurs.
Sjóðakerfi þess, sem frægt er að
endemum fyrir spillingu og und-
anskot, mun nú breiða úr sér í
austurátt og skattheimta sam-
bandsins á því eftir að stóraukast.
Þessi mikla óbilgirni er þó
einkar lærdómsrík fyrir Össur og
forystulið Samfylkingarinnar sem
reyndi að telja flokksmönnum sín-
um trú um að sanngirnin ein og til-
litssemin myndi ráða ríkjum þegar
við hefðum afhent embættismönn-
um í Brussel yfirráðin yfir fiski-
miðum okkar og ESB tæki að út-
hluta aflakvótum á Íslandsmiðum
milli aðildarríkjanna með vísan til
heildarhagsmuna og sameiginlegra
þarfa aðildarríkjanna. Þörf ESB
fyrir hlutdeild í fiskveiðikvótum Ís-
lendinga er ekki minni en þörfin
fyrir íslenskt skattfé, en einmitt
um þessar mundir er ESB að
skera niður þorskkvóta á miðum
sínum um nærri helming vegna lé-
legrar fiskveiðistjórnar.
Eins er lærdómsríkt fyrir okkur
öll sem tökum þátt í þessari um-
ræðu að sjá hvernig ný aðildarríki
neyðast til að fórna samningsrétti
sínum í viðskiptamálum, þessum
mikilvæga þætti í sjálfstæði hvers
ríkis, í hendur stórríkinu sem síðan
notar nýfengið umboð til að þvinga
ríki utan sambandsins til greiðslu
risavaxinna gjalda í sjóði sem þau
hafa ekkert með að gera. Og þá er
ekki síður eftirtektarvert að verða
vitni að því hvernig samningar um
tollfrelsi gufa upp og verða að
engu bak við volduga tollmúra
ESB sem aðdáendur ESB hafa
keppst við að lýsa sem framverði
frelsis og sanngirni í viðskiptum.
Eða væri það æskilegt hlutskipti
Íslendinga að hverfa með viðskipti
sín á bak við tollmúra ESB? Við
erum staðsett miðja vega milli Am-
eríku og Evrópu og höfum hags-
muna að gæta um allan heim.
Framsal til Brussel á valdi okkar
til að gera viðskipta- og fiskveiði-
samninga væri afdrifaríkt skref
aftur á bak. Það er þröngsýn
stefna og skammsýn að fórna
samningsfrelsi fyrir ESB-aðild.
Um allan heim leynast markaðs-
möguleikar fyrir íslenska fram-
leiðslu. Þess vegna er HEIMSSÝN
það viðhorf sem hentar okkur Ís-
lendingum best.
Póstkosningin
og ánægjuandvarp
Össurar
Eftir Ragnar
Arnalds
„Það er
þröngsýn
stefna og
skammsýn
að fórna
samningsfrelsi fyrir
ESB-aðild.“
Höfundur er formaður Heimssýnar,
hreyfingar sjálfstæðissinna í
Evrópumálum.
menn eru að vinna við ýmsa aðra
hluti í staðinn.“
Aðalvél skipsins er engin smá-
smíði, eða 7.500 hestöfl en Stefán
sagði að mesta vélaraflið væri notað
þegar verið væri að flaka og frysta
síld. Stefán sagði skipið mjög þægi-
legt og með góðum aðbúnaði. Þá
væri andrúmsloftið um borð mjög
gott en mannskapurinn er blanda af
eldri mönnum með mikla reynslu og
svo yngri mönnum. Margir skip-
verjanna hefðu verið saman til sjós
til fjölda ára.
Veisla á hverjum degi
Ágúst Þór Bjarnason matsveinn
bauð upp á veislumat á hverjum
degi og greinilegt að þar er vanur
maður á ferð. Ágúst sagði ekki erf-
itt að gera mönnum til hæfis í eld-
húsinu. Karlarnir væru nægjusamir
en þó mjög jákvæðir fyrir nýjung-
um og þeir hefðu gaman af því að
prófa eitthvað nýtt. Ágúst hefur
verið matsveinn um borð í Vilhelm
frá því skipið kom nýtt til landsins
og líkar mjög vel en áður var hann í
um eitt ár á Víði EA, frystitogara
Samherja. Fram að því hann hafði
hann kokkað á ýmsum stöðum í
landi, eins og hann orðaði það.
Ágúst sagði að allur aðbúnaður um
borð væri til mikillar fyrirmyndar
og ekki síst á sínu yfirráðasvæði.
„Aðstæður í eldhúsinu eru alveg
magnaðar og eins og á besta hóteli.
Þannig þarf þetta líka að vera, því
þetta er mötuneyti þar sem koma
allt að 30 manns í mat úti á sjó og
geta orðið enn fleiri þegar mikið er
um að vera í inniverum.
Ágúst er mikill aðdáandi Liver-
pool í enska boltanum og hann sagði
að matseðillinn réðist stundum af
því hvernig liði hans gengi í bolt-
anum. Gervihnattadiskur er um
borð í Vilhelm og sl. laugardag var
þar boðið upp á þrjá mismunandi
leiki í þremur setustofum skipsins,
svona rétt á meðan var verið að
toga. Þetta voru viðureignir WBA
og Manchester United, Liverpool
og Aston Villa og svo Millwall og
Watford í 1. deild. Liverpool náði
aðeins jafntefli og þar sem eitt stig
er betra en ekki neitt, snaraði
Ágúst kokkur nautasteik á mat-
borðið um kvöldið. Hins vegar er
óvíst hvað hann hefði borið á borð
fyrir skipsfélaga sína hefði leikur-
inn tapast.
„Maður getur orðið ansi langt
niðri þegar illa gengur hjá Liver-
pool,“ sagði Ágúst. Daginn eftir var
svo boðið upp á viðureignir Totten-
ham og Everton og Birmingham og
Arsenal í beinni útsendingu um
borð. Þá horfa skipverjar á fræðslu-
þætti á Discovery og National
Geographic, fréttir og bíómyndir
þegar tími gefst til.
Ágúst kokkur sá eftir því að hafa
ekki tekið með sér grillkol í túrinn,
því veðrið á miðunum, og þá sér-
staklega framan af, bauð alveg upp
á grillveislu á dekkinu, líkt og gert
var þegar skipið var á síldveiðunum
í Barentshafi sl. sumar.
„Hvernig átti manni að detta í
hug að hægt yrði að grilla hér á
miðunum á þessum tíma árs?“ sagði
Ágúst.
Góður aðbúnaður
Aðbúnaðurinn um borð í Vilhelm
Þorsteinssyni er með því besta sem
gerist í íslenska fiskiskipaflotanum
og skipverjarnir um borð gera alls
ekki lítið úr því. Þar er góð svefn-
og mataðstaða, þrjár setustofur
tengdar gervihnattasjónvarpi og
líkamsrækt með gufubaði og ljósa-
lampa. Þessa aðstöðu reyna skip-
verjarnir að nýta sér þegar stundir
gefast en þeir hafa þó alla jafna nóg
að gera við vinnu sína. Þá halda
skipverjar úti heimasíðu sem notið
hefur töluverðra vinsælda. Þar er
að finna myndir af lífinu um borð og
fréttir. Gunnar Gunnarsson háseti
sér um síðuna og sagði hann að
henni hafi verið haldið úti frá því
skipið kom til landsins í september
árið 2000. Stafræn myndavél er um
borð í Vilhelm og sagði Gunnar að
bæði hann og vélstjórarnir færu um
skipið með vélina. Slóðin á heima-
síðu skipsins er: http://simnet,is/
ea11.
lfermi, 2.600 tonn, eftir þrjá sólarhringa
oðnu-
nnar
Morgunblaðið/Kristján
p eftir að hafa hreinsað trollið á landleiðinni.
sson, Guðmundur Fr. Sigurðsson, Gunnar G.
sti Hákonarson.
a klárt fyrir næsta hol.
firvélstjóri og Ölver Jónsson 1. vélstjóri skipta
s á miðunum út af Austfjörðum.
krkr@mbl.is