Morgunblaðið - 17.01.2003, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SALA BÚNAÐARBANKANS
REYKJAVÍKURLISTINN
OG KÁRAHNJÚKAR
Borgarstjórn Reykjavíkur sam-þykkti á fundi sínum í gærmeð níu atkvæðum gegn fimm
að verða við ósk Landsvirkjunar um
að veita ábyrgð vegna lána, sem fyr-
irtækið mun taka vegna Kárahnjúka-
virkjunar. Reykjavíkurlistinn klofn-
aði í afstöðu til þessa máls. Einungis
þrír borgarfulltrúar listans greiddu
atkvæði með ábyrgðinni, fjórir voru
á móti og einn sat hjá. Ábyrgðin var
veitt vegna þess, að minnihluti borg-
arstjórnar, sex borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins greiddu atkvæði með
henni.
Það er mikið áfall fyrir Reykjavík-
urlistann að sundrast með þessum
hætti í svo stóru máli, sem um er að
ræða. Það er mikill veikleiki hjá
þessu kosningabandalagi, sem
stjórnað hefur Reykjavík í rúmlega
tvö kjörtímabil, að axla ekki ábyrgð í
þessu stóra máli og verða að sætta
sig við að nýr meirihluti verði til í
borgarstjórninni til þess að afgreiða
málið. Ekki er ólíklegt að þetta mál
og deilurnar um þingframboð fráfar-
andi borgarstjóra séu upphafið að
endalokum þess samstarfs, sem verið
hefur milli þriggja flokka undir
merkjum Reykjavíkurlistans.
Í samtali við Morgunblaðið í fyrra-
dag sagði Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir m.a.: „Ég hef ekki hugsað mér
að vera í einhverju skjóli frá Sjálf-
stæðisflokknum í þessu máli frekar
en öðrum.“ Þrátt fyrir þessi ummæli
er ljóst að það eru borgarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins, sem hafa
tryggt framgang málsins í borgar-
stjórn. Þar sem fráfarandi borgar-
stjóri lýsti stuðningi við að ábyrgðin
yrði veitt er ljóst að það hefur orðið
hlutskipti Ingibjargar Sólrúnar að
vera í skjóli Sjálfstæðisflokksins í
þessu máli. Hún hefur bersýnilega
ekki haft pólitískt bolmagn til þess
sem borgarstjóri að knýja fram sam-
þykkt í eigin kosningabandalagi til
þess að ná fram máli, sem hún sjálf
lýsti fylgi við og varð þess vegna að
reiða sig á stuðning Sjálfstæðis-
flokksins.
Í umræðunum í borgarstjórninni í
gær sagði einn af borgarfulltrúum
Reykjavíkurlistans, Stefán Jón Haf-
stein, að Kárahnjúkavirkjun væri
stærsta framkvæmd ríkissósíalista á
Íslandi fyrr og síðar. Með þeim orð-
um er hann ekki síður að beina spjót-
um sínum að Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur en öðrum, þar sem hún
hefur lýst yfir stuðningi við fram-
kvæmdina með því að greiða atkvæði
í borgarstjórninni með ábyrgðinni.
Að baki þeirri afstöðu fráfarandi
borgarstjóra hlýtur að liggja sterk
sannfæring hjá Ingibjörgu Sólrúnu
fyrir því að byggja eigi stórvirkjun
við Kárahnjúka og álver á Reyðar-
firði vegna þess, að ábyrgðin hefði
verið samþykkt í borgarstjórninni
jafnvel þótt hún hefði greitt atkvæði
gegn henni. Og vissulega er það
fagnaðarefni að stjórnmálamenn
standi við sannfæringu sína.
Það er ekki vandalaust að bera
ábyrgð á stjórn landsins eða sveitar-
félags, þegar stór og umdeild mál
eru á dagskrá eins og í þessu tilviki.
Það er grundvallarmisskilningur hjá
borgarfulltrúum Reykjavíkurlistans
að telja að þeir geti leyft sér að
skjótast undan þeirri ábyrgð í jafn-
stóru máli og hér er á ferðinni. Í
smámálum geta bæði sveitarstjórn-
armenn og þingmenn leyft sér að af-
létta þeim aga, sem verður að vera til
staðar í samstarfi á vettvangi stjórn-
málanna. Þegar það er gert í tilviki
sem þessu jafngildir það yfirlýsingu
um að Reykjavíkurlistinn sjái sér
ekki annað fært en fela stjórn borg-
arinnar öðrum meirihluta, þótt í
skamman tíma sé. Það gerðist í borg-
arstjórn Reykjavíkur í gær.
Samningar voru undirritaðir í gærum sölu ráðandi hlutar í Bún-
aðarbanka Íslands til hóps fjárfesta,
þar sem fyrirtæki, sem áður
tilheyrðu samvinnuhreyfingunni
mynda kjarnann. Með þessum samn-
ingum er þátttöku íslenzka ríkisins í
rekstri fjármálafyrirtækja lokið. Það
eru þáttaskil út af fyrir sig og nú
hefst nýtt tímabil, þar sem eftir því
verður tekið, hvort breytt eignar-
aðild leiðir til breytinga í rekstri
bankanna.
Morgunblaðið hefur verið andvígt
þeirri stefnu, sem sala ríkisbankanna
hefur tekið síðustu misseri. Blaðið
taldi og telur, að setja hefði átt lög-
gjöf, sem tryggði dreifða eignaraðild
að bankakerfinu og að hlutir ríkisins
í Landsbanka og Búnaðarbanka yrðu
seldir á slíkum forsendum.
Ríkisstjórn og meirihluti Alþingis
kaus að fara aðra leið og valdið er
þeirra. Hvað sem þessum ágreiningi
líður hljóta það að teljast merk tíma-
mót í viðskiptasögu okkar Íslend-
inga, að allir bankar landsmanna
skuli nú komnir í einkaeign.
Óljóst er hver verður næsti kafli
þessarar sögu. Ekki er ólíklegt að
nýir eigendur þessara tveggja banka
leiti leiða til þess að ná fram meiri
hagræðingu í rekstri þeirra og m.a.
að tryggja samkeppnishæfni þeirra í
samkeppni við Íslandsbanka, sem er
kominn skrefi lengra á þeirri braut.
Því miður er reynsla Íslendinga sú,
að slíkar aðgerðir geta leitt til minni
samkeppni en ekki meiri. Þess vegna
má vel vera að fákeppni eigi eftir að
aukast á íslenzka fjármálamarkaðn-
um. Í slíkri þróun geta ákveðnar
hættur verið fólgnar, sem fylgjast
verður vel með.
Athygli vekur, að erlendur banki
verður umtalsverður hluthafi í Bún-
aðarbankanum. Það er fagnaðarefni.
Þátttöku erlendra fyrirtækja í
rekstri hér á Íslandi fylgir ný þekk-
ing og kunnátta, sem við njótum góðs
af. Það á hins vegar eftir að koma í
ljós, hvort hinn erlendi banki beitir
sér að ráði í rekstri Búnaðarbankans
eða þeim umbreytingum, sem líklegt
er að setji svip sinn á fjármálalífið á
næstu mánuðum og misserum.
MEIRIHLUTI borgarstjórnar sam-þykkti á fundi sínum í gær að gang-ast í ábyrgðir fyrir lánum vegna fyr-irhugaðrar Kárahnjúkavirkjunar
sem kom til afgreiðslu borgaryfirvalda vegna
45% eignarhluts hennar í Landsvirkjun. Níu
greiddu atkvæði með ábyrgðunum, fimm á móti
og sat einn hjá. Meirihlutinn klofnaði reyndar í
málinu, þrír borgarfulltrúar R-listans greiddu at-
kvæði með ábyrgðunum, þeirra á meðal borgar-
stjóri, fjórir á móti og einn sat hjá.
Heitar umræður voru um ágæti fram-
kvæmdanna í Ráðhúsinu í gær sem stóðu alls í sex
tíma. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir borgarstjóri
sagði borgina lengst af lítið hafa skipt sér af
rekstri Landsvirkjunar, hvorki gert arðsemis-
kröfu né lagt mat á arðsemi einstakra fram-
kvæmda. Þetta hefði breyst með eigendasam-
komulagi sem gert var 1996 þar sem stefnt var að
því að arðgjöf af því fé sem í Landsvirkjun er
bundið væri að jafnaði 5–6% á ári.
Sagðist borgarstjóri hafa skoðað málavöxtu
ítarlega, ekki síst athugun eigendanefndarinnar
sem fór yfir mat og arðsemi verkefnisins. Fátt
benti til annars en að markmið í eigendasam-
komulaginu um 5–6% arðsemi náist í fyrirhug-
uðum framkvæmdum.
Reykjavík verði losuð undan
skuldbindingum Landsvirkjunar
„Eigendanefndin telur mjög litlar líkur á að á
ábyrgð eigenda reyni þótt aldrei sé hægt að úti-
loka það. Mín afstaða hefur alltaf verið sú að á
vettvangi borgarstjórnar Reykjavíkur bæri alltaf
að taka afstöðu til þessa máls út frá arðsemi verk-
efnisins fyrir fyrirtækið og með tilliti til mats á
hættunni á því að á ábyrgð eigenda reyni. Það
þýðir ekki að ég sé sátt við núverandi fyrirkomu-
lag á ábyrgðum Reykjavíkurborgar á áhættufjár-
festingum tengdum stóriðju,“ sagði Ingibjörg
þegar hún gerði grein fyrir atkvæði sínu, en hún
var fylgjandi því að veita ábyrgðirnar. Hún sagð-
ist vilja að unnið yrði að því að losa borgina undan
ótakmörkuðum ábyrgðum á öllum skuldbinding-
um Landsvirkjunar.
Sagðist Ingibjörg á fundinum hafa rætt það
oftar en einu sinni við iðnaðarráðherra að það
orkaði tvímælis að tvö sveitarfélög, Reykjavík og
Akureyri, gengjust í einfaldar ábyrgðir fyrir
áhættufjárfestingar sem tengdust uppbyggingu
stóriðju í landinu.
Stjórnvöld hefðu haldið því fram að án fram-
kvæmdanna hefði blasað við viðvarandi atvinnu-
leysi og stöðnun. „Allir óttast atvinnuleysi – það
er skiljanlegt – en það er auðvitað ekki boðleg
röksemd fyrir nær 200 milljarða fjárfestingu með
áratuga líftíma að halda því fram að hún sé nauð-
synleg til að forða bráðum atvinnuvanda,“ sagði
Ingibjörg Sólrún. Til að taka á slíkum vanda væru
til önnur mildari og eðlilegri ráð, eins
og frekari lækkun vaxta eða tíma-
bundnar aðgerðir í ríkisfjármálum,
þar með talin flýting opinberra fram-
kvæmda.
Einu boðlegu rökin fyrir því að op-
inberir aðilar gengjust í ábyrgð fyrir fram-
kvæmdum af þessari stærðargráðu væru þau að
þær hefðu jákvæð langtímaáhrif á lífskjör þjóð-
arinnar. „Á heildina litið bendir margt til að af
framkvæmdinni verði nettóávinningur ef vel
tekst til varðandi mótvægisaðgerðir og engin
stóráföll verða.“
Áhrif á atvinnulíf og mannlíf á Austurlandi
væru umtalsverð, sérstaklega á framkvæmdatím-
anum, og ársverkum þar myndi fjölga umtalsvert.
„Lítil fjölgun starfa verður hins vegar í öðrum
landshlutum vegna þessara framkvæmda þ.á m. í
Reykjavík. Við sem búum hér á höfuðborgar-
svæðinu getum hins vegar ekki litið fram hjá
þeirri staðreynd að á undanförnum árum hefur
atvinnusköpunin og aðflutningur fólks fyrst og
fremst verið á okkar svæði og við megum ekki sjá
ofsjónum yfir því að fólk annars staðar á landinu
njóti hagsbóta af þessari framkvæmd umfram
okkur.“ Hætt væri við að niðurskurður opinberra
framkvæmda hefði fækkun starfa í Reykjavík í
för með sér og því skipti miklu hvernig til tækist
með mótvægisaðgerðir.
Fjárfesting í Kárahnjúkum væri í raun óbein
fjárfesting í áliðnaði og ætti því að byggjast að
verulegu leyti á viðskiptasjónarmiðum. Ein leið
hefði verið að stofna sérstakt fyrirtæki um þessa
framkvæmd og fjármagna það á hlutabréfa- og
lánamarkaði án ábyrgða ríkis og sveitarfélaga.
Annar möguleiki hefði verið að ríkið stofnaði um
framkvæmdina sérstakt fyrirtæki sem nyti rík-
isábyrgðar, þar sem ávinningurinn væri fyrst og
fremst talinn þjóðhagslegur. „Það fyrirtæki hefði
síðan getað keypt alla þjónustuna af Landsvirkj-
un. Þá hefði ekki þurft ábyrgð Reykjavíkurborg-
ar sem er að sumu leyti umdeilanleg í þessu sam-
bandi.“ Borgarstjóri sagðist í tvígang hafa rætt
við iðnaðarráðherra um að taka „þennan kaleik
frá Reykjavíkurborg en ekki haft erindi sem erf-
iði“.
„Ég hef hlustað á rök allra þeirra fjölmörgu að-
ila sem hafa skoðun á málinu hvort sem þau rök
lúta að efnahags- eða umhverfisþætti málsins. Ég
veit að það sama hafa margir aðrir borgarfulltrú-
ar í meirihlutanum gert en sjálfstæðismönnum í
borgarstjórn finnst það furðulegt hversu mikinn
tíma og upplýsingar borgarfulltrúar meirihlutans
þurfi til að gera upp hug sinn. Það er í takt við
þann stjórnunarstíl sem mótaður hefur verið í
Sjálfstæðisflokknum – skjóta fyrst og spyrja
svo.“ Þessi ummæli borgarstjóra fengu mikinn
hljómgrunn á áhorfendapöllunum, mikið var
klappað og hrópað. Reyndar þurfti
forseti í fjölmörg skipti að áminna
áhorfendur að ekki mætti trufla fund-
inn með köllum og athugasemdum og
var oftar en einu sinni hótað að rýma
salinn ef fólk á áhorfendapöllum gæti
ekki virt leikreglur lýðræðisins.
Langþráður draumur Austfirðinga rætist
Björn Bjarnason, oddviti sjálfstæðismanna,
sagði að með álveri í Reyðarfirði rættist lang-
þráður draumur Austfirðinga. Álverið myndi
leiða af sér betri samgöngur, menntun, heilsu-
gæslu og aukin lífsgæði í fjórðungnum og um land
allt. Álvers- og virkjunarframkvæmdir hefðu um-
talsverð þjóðhagsleg áhrif á næstu árum. Jafn-
framt myndu sveiflur í fjárfestingu milli ára valda
töluverðum sveiflum í efnahagslífinu.
„Ég ætla ekki að rýna í þessar spár. Hvað sem
þ
r
v
m
a
þ
s
s
o
n
s
a
v
v
L
a
v
i
m
s
o
a
e
m
h
e
f
i
s
a
n
v
u
v
h
þ
r
t
é
h
þ
m
f
s
s
n
e
n
m
b
p
m
Ábyrgðir vegna lána Landsvirkjunar af Kára
Mótmælendur söfnuðust saman við tjörnina fyrir ut
Deilt um um
og „ríki
Hart var deilt um Kára-
hnjúkavirkjun á fundi borg-
arstjórnar í gær þar sem
samþykkt var að gangast í
ábyrgðir fyrir lánum vegna
hennar. Nína Björk Jóns-
dóttir var ein fjölmargra á
áhorfendapöllum.
Álver sama
sem aukin
lífsgæði