Morgunblaðið - 17.01.2003, Blaðsíða 22

LISTIR
22 FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Birgir Snæbjörn Birgisson og Gísli Bergmann við pappaborg Miles Hend-
ersons Smiths. Erlendu listamennirnir koma til landsins í dag.
Sex listamenn sýna á Kjarvalsstöðum
Staðir í rými
og tíma
THEN…hluti 4 – minni forma,
samsýning sex ungra listamanna
verður opnuð á Kjarvalsstöðum í
kvöld kl. 20.00. then er alþjóðlegur
hópur listamanna sem hefur mið-
stöð í Lundúnum en markmið hans
er að sýna, gefa út og ræða mál-
efni sem tengjast nútímalist og lífi.
Í verkum sínum vilja listamenn-
irnir vekja hugsanir um form
staða, tilfærslur eða staðleysur.
Þessi form eru ýmist til í end-
urminningunni, ímynduð eða í
raunveruleikanum. Þau byggjast á
menningu nútímans. Slíkar hug-
myndir og fyrirmyndir eru ofnar
inn í frásagnir sem fjalla um til-
finningalegt og sálrænt ástand eða
rými staðar. Þó staðurinn sé róm-
antískur eða útópískur leikur
grunur á að ekki sé allt sem sýn-
ist.
Upplifun áhorfandans
mikilvæg
Gísli Bergmann er sýningar-
stjóri sýningarinnar og talsmaður
hópsins. Hann fæddist á Íslandi,
en fluttist ungur til Ástralíu, en
síðustu árin hefur hann búið á
Englandi. „Við erum allir að fást
við það á ýmsan hátt, hvernig við
hugsum um staði bæði í endur-
minningunni og líka hvernig við
minnumst atburða út frá sálrænni
minningu. Þetta eru til dæmis
pappamódel af stærri húsum. Þá
erum við að pæla í því hvort það sé
til einhver fullkominn strúktúr í
heiminum – eða hvort þetta séu
allt hugmyndir. Þetta er maður
alltaf að hugsa um þegar maður
gerir eitthvað – líta til baka og
horfa á hvað hefur verið gert áður.
Listin er módel og listasagan er
líka módel. Formbygging í mynd-
list er líka módel. Við erum að
spyrja spurninga um þessi módel
og þessi form, og hvað fólki finnst
um þau. Verkin okkar eru fíg-
úratív, en við höfum áhuga á því
hvar línan liggur á milli þess og
hins sem er abstrakt. Við erum
líka að pæla í því hvar mörkin
liggja á milli handverks og listar.
Það er hægt að mála með textíl, og
líka að sauma í tré, þannig að það
eru auðvitað spurningar um
tungumál forms og efnis.“ Gísli
segir að then-hópurinn hafi mikinn
áhuga á áhorfendum og hvernig
þeir skynji og upplifi verk þeirra.
„Áhorfandinn skiptir miklu máli.
Saga hans, bakgrunnur, staðsetn-
ing í heiminum, reynsla, menning
og kyn, eru allt þættir sem skipta
máli fyrir upplifun hans. Hér er
verk sem heitir Blokk. Fyrir Breta
er þetta sérstakt og ákveðið fyr-
irbæri – blokk í austurhluta Lund-
úna, og þar býr fátækt fólk. Fyrir
þá þýðir verkið það – og er ekki
bara einhver bygging. Hún segir
líka sögu af þeirri stéttaskiptingu
sem viðgengst þar. Módel af garð-
hýsi þýðir eitthvað allt annað. Við
vitum að hann tilheyrir allt annars
konar heimili. Þar er hægt að fela
sig og láta sig dreyma í friði og ró
og slappa af frá veruleikanum.
Þess vegna er þetta ekki bara
garðhýsi, þetta er tákn.“
Á sunnudagskvöldið kl. 20 held-
ur enski heimspekingurinn Jon-
athan Dronsfield fyrirlestur í
Hafnarhúsi í tengslum við sýn-
inguna á Kjarvalsstöðum og segir
Gísli, að þar fjalli hann um staði
og rými í myndlist. „Orðið „then“
hefur mikið að segja um tíma –
hvort það er fortíð, framtíð eða
núna. Þegar við erum að tala um
sérstaka staði, erum við líka að
hugsa um rými eða svæði þar sem
staðirnir eru í. Við erum þar með
líka að búa til rými fyrir áhorfand-
ann til að horfa á staðinn. Þetta er
eins og að búa til umhverfi fyrir
áhorfanda til að skoða listaverk í.
Umhverfi eða rými listarinnar er
þar sem áhorfandinn finnur hjá
sér kenndir og tilfinningar gagn-
vart listinni, og þar tölum við til
áhorfandans gegnum listina.“
Then – alþjóðlegur hópur
Stefan Bottenberg (Þýskaland,
Belgía, Bretland) endurskapar
æskuminningar í formi úthverfa-
arkitektúrs Belgíu og nýtir sér
hann til að skapa óvenjulegan ull-
arútsaum í krossvið. Fyrirmynd-
arhús hans sýna tómið í hjarta
fyrirmyndarborgarinnar. Gísli
Bergmann (Ísland, Ástralía, Bret-
land) sýnir málverk sem fjalla um
skynjun: þau sýna minningarbrot
frá fundum nafnlausra skugga-
mynda sem eru staðsettar í ís-
lensku landslagi æsku hans. Miles
Henderson Smith (Bretland) hug-
leiðir staði, hvernig þeir eru
byggðir og hvernig þeirra er
minnst. Pappaborg hans sýnir
ímyndað rými sem er skapað úr
hlutum allra þeirra borga sem
hann hefur heimsótt. Málverk
hans og módel sýna andlitslausa
ferðamannastaði sem eru allir
eins. Birgir Snæbjörn Birgisson
(Ísland) sýnir myndir af ljóshærð-
um og bláeygðum hjúkrunarfræð-
ingum sem vekja áhorfendum jafn-
vel öryggiskennd og vellíðan en
kveikja jafnframt efasemdir um
heim umönnunar, valds og tilraun-
ir fólks til að fela hið holdlega, un-
að og sársauka með bómullar-
kenndri breiðu hreinleika. Tom
Merry (Bretland) mótar höfuð sem
tákna mikinn áhuga hans á borg-
armúgnum og sýna andlitslausa
íbúa í fjandsamlegu umhverfi nú-
tímans. Þeir eru nafnlausir og
setja upp grímur mögulegs óör-
yggis og firringar. Andrew Child
(Bretland) býr til verk sem end-
urspegla fyrirmyndarríki og vekja
upp spurningar um hvað það er
sem skapi svo fullkomna staði.
Andrúmsloftið er þægilegt en samt
má finna fjarveru sem skapar um
leið þrá eftir slíkum hvíldarstöðum
og óþægindi vegna þess að þeir
eru ekki til.
Sýningu then-hópsins á Kjar-
valsstöðum lýkur 2. mars.
VÍNARPERLUR og ljúflingslög
munu hljóma á nýárstónleikum sem
haldnir verða í Hlégarði í kvöld kl.
20 og í Salnum á morgun kl. 16, en
það er jafnframt yfirskrift tón-
leikanna. Leikin og sungin verða
lög Jóns Múla Árnasonar við texta
Jónasar Árnasonar, bróður hans,
einsöngslög og dúettar í léttum
syrpum, útsettum af Sigurði Ingva
Snorrasyni klarinettuleikara, í
bland við Vínartónlist af ýmsum
toga.
Flytjendur tónleikanna eru
margir hverjir íslenskum tónlistar-
unnendum að góðu kunnir, en á
þeim koma fram söngvararnir
Hanna Dóra Sturludóttir og Ólafur
Kjartan Sigurðarson, Anna Guðný
Guðmundsdóttir píanó, Sigrún Eð-
valdsdóttir fiðla, Sigurður Ingvi
Snorrason klarínetta, Páll Ein-
arsson kontrabassi og Reynir Sig-
urðsson slagverksleikari.
Lífgar upp á
skammdegið
„Fyrir hlé leikum við vinsæla
Vínartónlist, meðal annars aríur úr
óperettum en auk þess flytur Sig-
rún sígaunaljóðið fræga eftir
Sarasate,“ segir Sigurður í samtali
við Morgunblaðið. „Eftir hlé leikum
við ellefu lög eftir Jón Múla í þrem-
ur syrpum. Þar gefur að heyra
þekkt lög, eins og Án þín og Einu
sinni á ágústkvöldi.“ Sigurður segir
ástæðuna fyrir því að þessar tvær
tónlistartegundir eru leiknar sam-
an á tónleikunum vera, að þetta sé
þekkt tónlist sem flestir hafa gam-
an af að heyra. „Mér þykir ákaflega
vænt um Vínartónlistina, og ekki
síður um lög Jóns Múla, og það
sama á sjálfsagt við um flesta Ís-
lendinga.“
Fyrri tónleikarnir verða haldnir í
Hlégarði, en Sigurður, Anna Guðný
og Reynir eru öll Mosfellingar. „Við
höfum verið að reyna að festa svona
tónleika í sessi hér í sveitinni. Það
mætti gjarnan auka tónleikahald
hér í bænum, sem er orðinn ansi
stór, svo fólk þurfi ekki að sækja
allt inn til Reykjavíkur, Kópavogs
eða Hafnarfjarðar,“ segir Sigurður,
en undanfarin ár hefur hann staðið
fyrir léttum tónleikum á þessum
tíma árs. „Þetta virðist vera ein-
hvers konar Vínarmánuður, sem er
kannski vegna þess að það eru ein-
mitt haldnir þessir frægu nýárstón-
leikar í Vín og svipuð hefð hefur
fest sig í sessi víða um heim. Okkur
veitir eflaust ekki af því hér að lífga
aðeins upp á skammdegið.“
Morgunblaðið/Jim Smart
Vínartónar og lög Jóns
Múla á nýárstónleikum
Flytjendur Vínarperla og ljúflingslaga: Ólafur Kjartan Sigurðarson, Sigrún Eðvaldsdóttir, Sigurður I. Snorrason,
Anna Guðný Guðmundsdóttir, Hanna Dóra Sturludóttir og Páll Einarsson. Á myndina vantar Reyni Sigurðsson.
FYRSTA verkið á efnisskránni
var Divertimento fyrir strengi, eftir
Bela Bartók, sem samið var 1939.
Verk þetta markar að nokkru tíma-
mót, þar sem Bartók reynir að vinna
sig frá flóknu og ómstríðu tónferli,
enda er verkið bæði tematískt upp á
gamlan máta, tóntegunda og mið-
lægjubundið, háttbundið í hryn og
að mestu ekta skemmtitónlist. Eitt
af því sem er skemmtilegt við þetta
verk er rithátturinn fyrir strengina,
sem er glæsilegur. Volkov náði góð-
um tökum á þessu verki og sér-
staklega í hæga kaflanum, sem var í
ágætum flutningi hljómsveitarinnar
áhrifamikill og stemmningsríkur.
Annað verkið á efnisskránni var
frumflutningur á flautukonsert eftir
Hauk Tómasson, Verkið er sérlega
hægferðugt í gerð og tónmálið mjög
bundið við hljómræna miðlægju
(orgelpunkt). Hlutverk flautunnar
er oft eins og hluti af hljómsveit-
arsamspilinu og í raunverulegu ein-
leiksköflunum er tónmálið ofið, sem
einskonar tilbrigði við löng tónbil.
Það var helst í lokakaflanum þar
sem flautuleikarinn fékk að sýna
færni sína en ljóst er að Sharon
Bezaly er frábær flautuleikari, bæði
er varðar tækni, hljómfegurð og
túlkun. Þrátt fyrir að þættirnir
væru ekki bornir upp af sterkum
andstæðum var dreymandi svipur
yfir þessu hljómþýða og fallega
verki.
Lokaviðfangsefnin voru fjórir
þættir frá mismunandi tímum eftir
Charles Ives. Tónlist þessi mótast
nokkuð af því, að faðir Ives, sem var
lúðrasveitarmaður, hafði sérstakan
áhuga á pólytónal samspili, eins og
þegar tvær eða fleiri lúðrasveitir
koma til hátíðarhalds úr ýmsum átt-
um og hljóma samtímis. Allir þætt-
irnir byggjast á sömu hugmyndinni
um útihátíðarstemmningu og enda
þegar lúðrasveitirnar koma samtím-
is inn á hátíðarsvæðið. Síðasti þátt-
urinn sem er elstur, frá 1904, endar
á kórsöng, þakkargerðarsálmi, sem
Kór Langholtskirkju söng undir
stjórn Jóns Stefánssonar. Líklega
er ofgert að leika alla þessa þætti á
sömu tónleikum, því þeim svipar svo
hverjum til annars, að einn þeirra
væri nóg.
Ilan Vokov sýnir sig vera efnileg-
ur hljómsveitarstjóri og mátti
marka það á alúð hans í mótun hins
viðkvæma flautukonserts, eftir
Hauk Tómasson, einnig tilþrif í
stjórn verkanna eftir Bartók og Ives
og að honum tókst að magna upp
stemmningu í hægu þáttunum. Ein-
leikarinn Sharon Bezaly er frábær
einleikari og væri athugandi fyrir SÍ
að fá bæði Volkov og Bezaly til að
heimsækja Ísland aftur, því vel má
ætla að þau eigi eftir að ná langt í
list sinni.
Jón Ásgeirsson
TÓNLIST
Háskólabíó
Flutt voru verk eftir Bartók og
Ives og frumfluttur flautukonsert
eftir Hauk Tómasson.
Flytjendur voru Sharon Bezaly, á flautu,
Kór Langholtskirkju, stjórnandi Jón
Stefánsson. Hljómsveitarstjóri var Ilan
Volkov.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Ilan Volkov, Sharon Bezaly og
Haukur Tómasson á æfingu.
Hljómþýtt
og fallegt verk