Morgunblaðið - 29.01.2003, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞINGFUNDUR Alþingis
hefst kl. 13.30 í dag. Að
loknum atkvæðagreiðslum
fara fram fyrirspurnir til
ráðherra. Kl. 15.30 fer síð-
an fram umræða utan dag-
skrár um upplýsingaskyldu
stjórna hlutafélaga um
starfslokasamninga og
fleiri sambærilega samn-
inga.
Málshefjandi verður Lúð-
vík Bergvinsson, Samfylk-
ingu, en Valgerður Sverr-
isdóttir viðskiptaráðherra
verður til andsvara.
FYRSTA umræða um álfrumvarp
iðnaðarráðherra, Valgerðar Sverr-
isdóttur, fór fram á Alþingi í gær
en með frumvarpinu sækist rík-
isstjórnin eftir heimild til að gera
samninga, til a.m.k. næstu 20 ára,
við Alcoa og tengd félög um að
reisa og reka 322 þúsund tonna ál-
verksmiðju og önnur mannvirki á
Reyðarfirði.
Í umræðunni gagnrýndi Stein-
grímur J. Sigfússon, formaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, það m.a. að ekki væri
gert ráð fyrir vothreinsun til að
draga úr útblæstri brennisteins-
díoxíðs úr verksmiðjunni. Eins og
kunnugt er hafði Reyðarál sem var
í eigu Norsk Hydro og Hæfis hins
vegar gert ráð fyrir slíkri hreinsun
í álveri sínu. Á kynningarfundi
Umhverfisstofnunar og Fjarða-
byggðar á Reyðarfirði í þessum
mánuði kom m.a. fram að álfyr-
irtækið Alcoa hygðist í stað vot-
hreinsibúnaðar reisa tvo skorsteina
við kerskála álversins sem eigi að
verða um 80 metra hárir hvor um
sig. „Er umhverfisvernd á Íslandi á
því stigi að við erum komin um
þrjátíu árum aftur í tímann – aftur
til gömlu strompaðferðarinnar,“
spurði þingmaðurinn og sagði síð-
ar: „Alcoa [...] ætlar að reisa tvo
áttatíu metra háa skorsteina, sem
við Norðlendingar köllum strompa,
til að dreifa menguninni nógu vel
yfir svæðið.“
Flokkur Steingríms, vinstri-
grænir, er eini flokkurinn á þingi
sem hefur lýst sig mótfallinn stór-
iðjuframkvæmdunum á Austur-
landi. Þingmenn VG gagnrýndu því
frumvarp iðnaðarráðherra um
heimild til samninga um álverk-
smiðju í Reyðarfirði hvað harðast í
umræðunum í gær, oft við góðar
undirtektir andstæðinga Kára-
hnjúkavirkjunar sem sátu á þing-
pöllunum í byrjun umræðunnar.
Heyra mátti klapp og stuðnings-
hróp frá þeim þegar þingmenn VG
höfðu talað. Forseti Alþingis, Hall-
dór Blöndal, bað þá þó í upphafi að
sýna háttvísi og bera virðingu fyrir
þeirri gömlu stofnun sem Alþingi
væri.
Mikill meirihluti þingflokks Sam-
fylkingarinnar hefur fram til þessa
stutt fyrirhugaðar stóriðjufram-
kvæmdir á Austurlandi, en tvær í
þingmannahópnum, þær Þórunn
Sveinbjarnardóttir og Rannveig
Guðmundsdóttir, hafa lýst sig and-
snúnar framkvæmdunum m.a.
vegna umhverfissjónarmiða. Miðað
við umræðurnar í gær má gera ráð
fyrir að engin kúvending verði á
stuðningi þingflokksins við umrætt
frumvarp frá því sem var við frum-
varp ráðherra um Kárahnjúka-
virkjun á síðasta ári, en allir þing-
menn Samfylkingarinnar studdu
það frumvarp nema fyrrnefndu
þingmennirnir tveir. Ekki er þar
með sagt að þingmenn flokksins
séu sáttir við alla þætti álversfrum-
varpsins. Bryndís Hlöðversdóttir,
þingflokksformaður flokksins,
gagnrýndi t.d. ýmsa þætti þess sem
lúta að skattamálum. Af orðum
Sverris Hermannssonar, formanns
Frjálslynda flokksins, í umræðunni
í gær má ráða að hann ætli að sitja
hjá við afgreiðslu álversfrumvarps-
ins, en hann sat einmitt hjá ásamt
flokksbróður sínum, Guðjóni A.
Kristjánssyni, við afgreiðslu Kára-
hnjúkafrumvarpsins í fyrra.
Mikill ávinningur
af verkefninu
Iðnaðarráðherra, Valgerður
Sverrisdóttir, gerði grein fyrir
frumvarpinu í framsöguræðu sinni í
gær og sagði að lokum að ljóst
væri að hér væri um að ræða mjög
stóra framkvæmd á okkar mæli-
kvarða; framkvæmd sem myndi
hafa víðtæk áhrif á efnahag þjóð-
arinnar. „Fjarðaál mun hafa já-
kvæð áhrif á íslenskt samfélag,“
sagði hún. „Tekjur ríkissjóðs munu
aukast, gjaldeyristekjur þjóðarbús-
ins verða meiri, laun almennings
munu hækka, kaupmáttur ráðstöf-
unartekna eykst, fjöldi góðra starfa
verður til, Austurland eflist. Það
hagnast allir landsmenn á þessu
verkefni. Þess vegna er farið í
það.“ Ráðherra sagði að það hefðu
verið sér vonbrigði að heyra and-
stæðinga framkvæmdanna lýsa því
yfir að málinu væri ekki lokið. Hún
lagði því áherslu á að engin fram-
kvæmd í Íslandssögunni hefði verið
jafnvel undirbúin með tilliti til um-
hverfissjónarmiða eins og sú sem
nú væri fyrirhuguð í Reyðarfirði.
„Við verðum að virða skoðanir
þeirra sem ekki sætta sig við nið-
urstöðuna á grundvelli umhverfis-
ástæðna. Á hinn bóginn tel ég
óásættanlegt að þessir sömu aðilar
reyni sífellt að gera efnahagslegar
forsendur verkefnisins tortryggi-
legar. Fyrir slíku er ekki nokkur
fótur. Þjóðin öll mun hafa veru-
legan ávinning af verkefninu,“
ítrekaði hún.
Ráðherra tók einnig fram að í
greinargerð Hollustuverndar ríkis-
ins sem fylgdi starfsleyfinu fyrir ál-
verið kæmi fram að álverið væri
byggt í samræmi við bestu tækni
sem völ væri á miðað við það sem
kynnt hefði verið í Evrópu og
Norður-Ameríku. „Í starfsleyfinu
er ekki gert ráð fyrir vothreinsun
en þess í stað verður öðrum aðferð-
um beitt til að tryggja að skilgreint
þynningarsvæði vegna loftmengun-
ar af völdum brennisteinsdíoxíðs sé
virt. Í greinargerðinni kemur m.a.
fram að hér er í fyrsta sinn gert
ráð fyrir háum skorsteinum með
góðum útblásturshraða til að
tryggja dreifingu loftmengunar. Í
greinargerðinni segir að nokkuð
ljóst sé að hægt verði að tryggja að
umhverfismörk séu virt alls staðar
með aðferð sem þessari,“ sagði ráð-
herra.
Athygli vakin á
undanþágum
Bryndís Hlöðversdóttir gerði
eins og áður sagði skattaþætti
frumvarpsins að sérstöku umtals-
efni í framsöguræðu. Vakti hún
m.a. athygli á þeim undanþágum
sem lagt væri til í frumvarpinu að
veittar yrðu eigendum álversins frá
íslenskum skattalögum. „Ákvæði í
2. mgr. 6. gr. frumvarpsins vakti
sérstaka athygli mína en þar eru
íslenskum stjórnvöldum settar
verulegar skorður þegar kemur að
því að leggja skatta eða gjöld á raf-
orkunotkun félagsins, útblástur
lofttegunda eða aðra losun úr-
gangsefna,“ sagði hún. „Það er í
sjálfu sér umhugsunarefni að Al-
þingi Íslendinga skuli sitja hér yfir
sérákvæðum og undanþágum frá
almennum skattareglum fyrirtækja
á þeirri forsendu að erlendir aðilar
hyggist hér hefja atvinnustarfsemi.
Það segir kannski meira en mörg
orð um veikleika íslenskra skatta-
reglna […]“
Í framsöguræðu sinni gagnrýndi
Steingrímur J. Sigfússon m.a.
strompana eins og áður sagði en í
lok ræðu sinnar komst hann að
þeirri niðurstöðu að álverið á Reyð-
arfirði væri ekki skynsamleg fram-
kvæmd. „Það er enn hægt að snúa
við,“ sagði hann, „þjóðin á að fá að
hafa síðasta orðið með almennri
þjóðaratkvæðagreiðslu eins og við í
VG höfum lagt til. Fáist það ekki
samþykkt er aðeins ein leið eftir og
hún er að breyta atkvæðaseðlinum
í alþingiskosningunum næsta vor í
kosningu um þetta mál.“
Sverrir Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, lagði m.a.
áherslu á í ræðu sinni að í þessu
litla þjóðfélagi yrðum við að finna
leiðir til að ná sáttum. Beindi hann
því eindregið til stjórnvalda að slá
á úlfúðina, sem hefði skapast í
kringum Kárahnjúkavirkjun, með
því að bjóða það fram að Þjórs-
árverum verði aldrei raskað. Í lok
ræðu sinnar sagði Sverrir að hann
gæti ekki, m.a. vegna þeirrar
„fáránlegu samningsstöðu sem ís-
lensk stjórnvöld hefðu komið sér í“
eins og hann orðaði það, veitt
stjórnvöldum umboð sitt til þess að
gera umrædda samninga. Kvaðst
hann þó ekki ætla að setja fótinn
fyrir framgang málsins. „En
stjórnarliðar sjálfir verða einir að
bera ábyrgð á þessum málum.“
Ræðutími lengdur
Guðjón Guðmundsson, þingmað-
ur Sjálfstæðisflokksins og varafor-
maður iðnaðarnefndar Alþingis,
lagði m.a. áherslu á að álverið í
Reyðarfirði myndi hafa margháttuð
áhrif; það myndi m.a. stórauka út-
flutningsverðmæti, stórbæta at-
vinnuástandið, bæta þjóðarhag og
snúa við byggðaþróun á Austur-
landi. Hann sagði að þeir sem
byggju í nágrenni Grundartanga
þekktu það vel hversu gríðarlega
jákvæð áhrif sú stóriðja hefði haft
á byggðirnar í kring. Guðjón tók
einnig fram að Norðlingaölduveita í
Þjórsárverum væri forsenda
stækkunar Norðuráls á Grundar-
tanga. Vegna ummæla Sverris um
Þjórsárver sagði Guðjón að þau
mál væru ekki til umræðu nú. „Þá
umræðu tökum við síðar. Vonandi
sem allra fyrst.“
Fjölmargir þingmenn tóku þátt í
umræðunni sem stóð fram eftir
kvöldi. Ræðutími þingmanna í gær
var tvöfaldaður vegna beiðni þing-
manna VG og fékk því hver þing-
maður 40 mínútna ræðutíma í
fyrstu atrennu í stað 20 mínútna
ræðutíma. Ekki nýttu þó allir þing-
menn þann ræðutíma. Í gærkvöld
ítrekaði Katrín Fjeldsted, þingmað-
ur Sjálfstæðisflokksins, m.a. and-
stöðu sína við álverið og virkjana-
framkvæmdir og kvaðst telja að
arðsemin af fyrirhuguðum fram-
kvæmdum yrði ekki slík að hún
réttlætti svo stórfelld náttúruspjöll
sem Kárahnjúkavirkjun væri.
Morgunblaðið/Golli
Valgerður Sverrisdóttir mælti fyrir frumvarpi um álverið á Reyðarfirði.
Fyrsta umræða um heimildarfrumvarp iðnaðarráðherra vegna álvers á Reyðarfirði
Iðnaðarráðherra mælti í gær fyrir laga-
frumvarpi sem heimilar gerð samninga til
a.m.k. næstu 20 ára við Alcoa og tengd félög
um að reisa og reka 322 þúsund tonna álverk-
smiðju á Reyðarfirði. Arna Schram gerir hér
grein fyrir helstu atriðum umræðunnar.
arna@mbl.is
Gagnrýnt að
ekki verði vot-
hreinsibúnaður
Segir Landhelgisgæsluna í fjársvelti
GUÐJÓN A. Kristjánsson, þingmaður Frjáls-
lynda flokksins, sakaði ríkisstjórnina um aðför að
Landhelgisgæslunni við utandagskrárumræðu
um fjárhagsvanda Gæslunnar á Alþingi á mánu-
dag. Sagði að með því að halda henni í fjársvelti
væri henni ekki unnt að sinna lögbundnum
skylduverkum sínum.
Aðspurð sagðist Sólveig Pétursdóttir dóms-
málaráðherra vona að fljótlega yrði hægt taka
ákvörðun um smíði nýs varðskips, allar forsendur
væru til að taka slíka ákvörðun innan skamms.
Sagðist hún og hafa tekið upp við heilbrigð-
isráðherra þann þátt að Landhelgisgæslan fengi
engar greiðslur fyrir sjúkraflug en 80% ferða
þyrlna hennar og um 75% kostnaðar við þyrlu-
flugið væri vegna sjúkraflugs innanlands.
Guðjón A. Kristjánsson hóf umræðuna og vitn-
aði til þess hversu umsvif Landhelgisgæslunnar
hefðu dregist saman á undanförnum árum á
mælikvarða sigldra og floginna sjómílna vegna
sparnaðar í eldsneytis- og smurolíukostnaði.
Hann sagði útgerð Gæslunnar komna í óefni
vegna fjársveltis og spurði hvort til stæði að selja
þyrlukost hennar. Spurði hann hvenær til stæði
að taka ákvörðun um að hefja smíði á nýju varð-
skipi. Einnig spurði hann hvers vegna ekki væru
lagðar til 15–20 milljónir sem þyrfti til að gera
varðskipið Óðin haffært til næstu ára. Gagnrýndi
hann að fjársvelti Gæslunnar bitnaði á örygg-
isþjónustuhlutverki hennar.
Nefndi Guðjón að Landhelgisgæslan héldi úti
tveimur skipum – oftast þó bara einu – til eftirlits
og öryggisþjónustu á álíka stóru svæði og Norð-
menn héldu úti 25 skipum.
„Málefni Landhelgisgæslunnar eru í skýrum
farvegi,“ sagði Sólveig Pétursdóttir en hún skip-
aði í byrjun árs nýjan starfshóp til að fara yfir
fjármál Gæslunnar og gera tillögur til úrbóta.
Búa þarf vel að starfi Gæslunnar
Sagði hún að uppsafnaður rekstrarhalli Gæsl-
unnar hefði verið þurrkaður upp með fjárauka-
lögum 2002 og hefðu útgjöld til hennar hækkað
undanfarin ár. Sagðist Sólveig fullkomlega sam-
mála málshefjanda um að búa þyrfti vel að starf-
semi Landhelgisgæslunnar. Hefði verið unnið að
því. Þá sagði hún að tekið yrði til skoðunar að
láta gera við varðskipið Óðin ef unnt væri að fá
staðfestar þær upplýsingar að mun minna kost-
aði að gera skipið haffært en Landhelgisgæslan
hefði látið uppi.