Morgunblaðið - 29.01.2003, Blaðsíða 14

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
14 MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
VÆNTINGAVÍSITALA Gallup
hækkar um 4,3 stig í janúar og
er nú 103,1 stig sem er heldur
lægra en meðaltal síðasta árs
sem var 103,6 stig.
Væntingavísitala Gallup mæl-
ir tiltrú og væntingar fólks til
efnahagslífsins, atvinnu-
ástandsins og heildartekna
heimilisins. Vísitalan er mæld á
sama hátt og Consumer Confid-
ence Index í Bandaríkjunum.
Það að Væntingavísitalan sé á
tilteknum tíma 100 merkir að
það eru jafn margir jákvæðir og
neikvæðir svarendur.
Ef hún er hærri en 100 þá eru
fleiri jákvæðir en neikvæðir og
öfugt ef hún er undir 100 stig-
um.
Væntingavísitala
Gallup hækkar
MATVÖRUVERÐ myndi lækka um
3,5–4 milljarða króna, eða sem næmi
14 þúsundum króna á hvern Íslend-
ing, yrðu tollar og vörugjöld lögð
niður. Á hverja fjögurra manna fjöl-
skyldu myndi lækkunin nema 50–60
þúsundum króna. Þetta kemur fram
í skýrslu sex nemenda í MBA-námi
við Háskóla Íslands.
Verkefni sexmenninganna ber yf-
irskriftina Tillögur að lækkun mat-
vöruverðs. Lagt er til að allir tollar
verði afnumdir á tveimur árum. Sýnt
er fram á að umframbyrði tolla sé
mjög mikil. Miðað við að tollar séu
1,5–2 milljarðar á ári valdi þeir 3–3,5
milljarða hækkun á matvöruverði,
þar sem álagning og virðisauka-
skattur leggjast ofan á verð með toll-
um. Auk þess hamli þeir nauðsyn-
legum framförum og þrýstingi til
hagræðingar innanlands.
Kostnaður vegna
kerfisins ekki talinn með
Þá er sömuleiðis lagt til að vöru-
gjöld verði afnumin á tveimur árum,
en þau nema um milljarði króna á
ári. Í verkefninu segir: „Ef þessar
tillögur eru teknar saman má gera
ráð fyrir beinni verðlækkun upp á
3,5 til 4 milljarða á ári. Ónefnt í
þessu samhengi er lækkun launa-
kostnaðar, hugbúnaðarkostnaðar og
ýmislegt annað er hefði áhrif á sam-
keppnishæfni markaðarins í saman-
burði matvöruverðs hér og erlend-
is.“
Í þriðja og síðasta lagi er lagt til að
virðisaukaskattur matvöru verði
samræmdur. Eitt skattþrep komi í
stað þeirra tveggja sem nú eru; 14%
og 24,5%. „Hér er ekki verið að tala
um að lækka álögur, heldur að ein-
falda kerfið og ekki láta kerfi mis-
muna vali neytenda,“ segir í verkefn-
inu.
Í einu skrefi
Sem fyrr segir er lagt til að afnám
tolla og vörugjalda verði í einu
skrefi. „Framkvæmdin við afnám
tolla og vörugjalda ætti að skiptast á
tvö ár og alls ekki lengri tíma, því þá
væri hætt við afbökun árangurs,
vegna þess að aðilar á markaði gætu
reynt að setja þetta í eigin vasa. Litl-
ar lækkanir hafa engin áhrif á um-
ræðuna og gætu því orðið að engu.
Þess vegna er mikilvægt að þetta
framkvæmist á sem stystum tíma og
í tveimur þrepum,“ segir í skýrsl-
unni.
Farið er yfir afleiðingar þessara
aðgerða fyrir samfélagið. Um áhrif á
ríkissjóð segir að tekjur hans lækki
um rúmlega 2,5 milljarða króna á
ári. Þær tekjur myndu færast til
neytenda. „Þetta er þensluhvetjandi
aðgerð og því mætti gera ráð fyrir
aukinni verðbólgu þótt eflaust sé erf-
itt að spá um það. Ríkið getur gripið
til mótvægisaðgerða ef svo ber und-
ir.“ Mögulegar mótvægisaðgerðir
eru sagðar vera að ríkið dragi úr út-
gjöldum á öðrum vettvangi eða að
Seðlabankinn hækki vexti. Breyting-
in gæti einnig virkað sem þörf víta-
mínsprauta fyrir efnahagslífið; af-
leiðingar færu eftir ástandi
efnahagsmála.
Auknar ráð-
stöfunartekjur
Fyrir neytendur myndi breytingin
þýða auknar ráðstöfunartekjur, upp
á 3,5–4 milljarða króna á ári. Þá
myndi neyslumynstur breytast,
enda brengla tollar og mismunandi
skattlagning samkeppnisstöðu ým-
issa vöruflokka. Áhrif á framleiðend-
ur eru sögð vera aukin samkeppni
vegna verðlækkunar á innfluttum
vörum, sem aftur myndi kalla á
aukna hagræðingu. „Verndun inn-
lendrar framleiðslu með tollum og
styrkjum leiðir aðeins af sér að
framleiðendur sofna á verðinum
hvað hagræðingu varðar. Íslenskur
landbúnaður er sennilega besta
dæmið um það. Bændur eru of marg-
ir og margir hverjir búa á smáum og
óhagkvæmum búum. Þó má ekki líta
svo á að engin hagræðing hafi átt sér
stað hjá íslenskum matvælafram-
leiðendum. Þetta eykur hins vegar
þrýsting á að þeir hraði samruna og
um leið stækkun býla.“
Komist er að þeirri niðurstöðu að
mikil samkeppni ríki á matvöru-
markaði, þrátt fyrir samþjöppun.
Samþjöppunin miði að stærðarhag-
ræðingu. „Til að ná hagkvæmni í
vörustjórnun, þarf að ná ákveðinni
stærð. Með sameiningu Hagkaupa
og Bónuss varð til keðja verslana
sem hafði þessa stærðarhagkvæmni.
Við þessa sameiningu skapaðist svo-
kallaður kaupendastyrkur, en á und-
an var styrkurinn hjá heildsala og
framleiðanda. Þetta setti af stað
mikla hagræðingu innan verslunar,
heildsölu og framleiðslu.“
Í hópnum sem vann verkefnið eru
Arnar Bjarnason, Björn Þór Egils-
son, Guðrún Pálsdóttir, Hilmar S.
Sigurðsson, Lovísa Jóhannsdóttir og
Sveinn Óskar Sigurðsson. Kennari
er Snjólfur Ólafsson.
MBA-nemendur leggja til að tollar og vörugjöld
verði lögð niður á tveimur árum
Matvöruverð myndi
lækka umtalsvert

 

12%3
 .+ (3

 4"
#43

 4"
!'

 12%3
 .+ (3

 4"
#43

 4"
!'
<




  

  








56'"


 <  <
#
""
*
""










56'"

!

!

 
!<
 

!
Morgunblaðið/Þorkell
Sexmenningarnir sem unnu skýrsluna, f.v.: Hilmar S. Sigurðsson, Guðrún
Pálsdóttir, Arnar Bjarnason, Björn Þór Egilsson, Lovísa Jóhannsdóttir og
Sveinn Óskar Sigurðsson.
ÞORSKVEIÐIHEIMILDIR suð-
austur af Nýfundnalandi og Nova
Scotia verða óbreyttar á þessu ári,
þrátt fyrir háværa umræðu um al-
gert þorskveiðibann. Sérstök ráð-
gjafanefnd (Fisheries Resource
Conservation Council, FRCC) hefur
lagt til að leyfð verði veiði á 15 þús-
und tonnum við Nýfundnaland og 10
þúsund tonnum við Nova Scotia, að
því er fram kemur á fréttavef FIS.
Vísindamenn hafa lýst yfir ánægju
með vöxt þorskstofnins suðaustur af
Nýfundnalandi en segja hins vegar
að ástand stofnsins austur af Nova
Scotia sé áhyggjuefni. Hrygningar-
stofninn sé nú um 2 þúsund tonn,
þrátt fyrir að veiðar úr honum hafi
verið bannaðar í áratug. Fyrir 10 ár-
um voru um 30 þúsund tonn veidd úr
stofninum. Margir vilja kenna mikilli
fjölgun sela á svæðinu um hnignun
stofnsins, enda nái þorskurinn að
braggast þar sem selir haldi sig alla
jafna ekki. Þá hefur einnig verið sett
fram kenning um að lægra sjávar-
hitastig á nyrðri svæðunum valdi því
að hrygningin bregst hjá þroskinum.
Sami þorsk-
kvóti við Ný-
fundnaland
FRÉTTIR
TÖF á að skila einkunnum úr próf-
unum sem þreytt voru við Háskóla
Íslands fyrir jólin reyndist mest í fé-
lagsvísindadeild og viðskipta- og
hagfræðideild. Vanskil í báðum
deildum voru um 50%, en Stúdenta-
ráð fylgist með einkunnaskilum úr
mismunandi deildum og birtir á
heimasíðunni www.próf.is. Sam-
kvæmt reglum HÍ eiga einkunnir úr
jólaprófum að liggja fyrir fjórum
vikum eftir prófdag og þremur vik-
um eftir prófdag í vorprófum. Van-
skilin voru minnst í lyfjafræði eða
9% og í verkfræðideild, 10%.
Einkunnir eru ekki enn komnar
úr sex prófum af 466 sem þreytt
voru við skólann fyrir jólin. Próf í
ljósmóðurfræði er nú komið í mest
vanskil, en það var tekið fyrir 69
dögum.
Segir Brynjólfur Stefánsson, for-
maður Stúdentaráðs, að í raun séu
fjögur próf í vanskilum þar sem í
einu tilfelli hafi niðurstaða prófs ver-
ið kærð og beðið sé úrskurðar próf-
dómara og í öðru fagi sé verið að
bíða eftir verkefnum frá nemendum.
Brynjólfur segir einnig erfitt að
bera vanskil saman milli deilda. Mis-
munandi sé hversu mörg próf séu
þreytt við hverja deild og hversu
margir nemendur sitja hvert nám-
skeið. 2-500 nemendur séu skráðir í
sum próf en aðrir kennarar þurfi að
fara yfir mun færri próf. Þá sé mis-
munandi hvort um krossapróf eða
ritgerðarpróf sé að ræða og mis-
munandi hvort önnur verkefni gildi
einnig til einkunnar.
Lánasjóður íslenskra námsmanna
greiðir lán fyrir nýliðna haustönn
ekki út fyrr en námsárangur liggur
fyrir og sagði Brynjólfur í Morg-
unblaðinu í gær að það væri baga-
legt fyrir marga að þurfa að bíða
langt fram eftir næstu önn eftir því
að fá lánin greidd.
Vanskil mest í félags-
vísindum, viðskipta-
og hagfræðideild
NÚ STENDUR loðnuvertíðin hvað
hæst og hefur verið ágætis veiði.
Við Netagerð Friðriks Vil-
hjálmssonar á Norðfirði var verið
að setja nótina um borð í Sunnu-
tind SU 59 sem nú er að fara til
loðnuveiða á vegum útgerðarfyr-
irtækisins Festar í Grindavík, en
fyrirtækið tók skipið á leigu.
Loðnunætur eru stór og mikil
veiðarfæri og því er talsvert mál
að koma þeim fyrir í bátunum en
menn á Norðfirði eru hins vegar
vanir að eiga við loðnunætur og
gekk vandræðalaust að koma
þessari nót fyrir í Sunnutindi.
Morgunblaðið/Sigurður Aðalsteins
Nótin um borð
í Sunnutind SU 59
BÆJARSTJÓRN Árborgar telur
nauðsynlegt að átak verði gert á
Suðurlandi í uppbyggingu og þróun
á þjónustu við geðsjúka og aðstand-
endur þeirra. Telur bæjarstjórn enn
fremur að sá vísir sem kominn er að
geðþjónustu á svæðinu ætti að vera
efldur með hagsmuni allra íbúanna
að leiðarljósi. Eina sérhæfða skipu-
lagða þjónustan á Suðurlandi við
geðsjúka er starfrækt á Réttargeð-
deildinni að Sogni sem vinnur náið
með fangelsinu að Litla-Hrauni um
geðþjónustu fanga.
Bæjarstjórn styður þær hug-
myndir að þjónusta við geðsjúka
fanga og ósakhæfa sjúklinga verði
efld og þróuð á Suðurlandi.
Óviðunandi að leita þurfi til
höfuðborgarsvæðisins
Segir í ályktun frá bæjarstjórn
óviðunandi að geðsjúkir þurfi að
leita til Reykjavíkur til að fá geð-
heilbrigðisþjónustu. Vill bæjar-
stjórn því efla starfsemi geðheil-
brigðiskerfisins á Árborgarsvæðinu.
Bæjarstjórn telur eðlilegt að skoðað
verði með hvaða hætti megi tengja
áframhaldandi þróun og uppbygg-
ingu Sogns og uppbyggingu geðheil-
brigðisþjónustu við almenning á
Suðurlandi. Í ályktuninni er bent á
að í gildi sé rekstrarsamningur milli
heilbrigðisráðuneytis og Heilbrigð-
isstofnunarinnar á Selfossi um
rekstur deildarinnar að Sogni.
Bæjarstjórn telur að Suðurland
sé að mörgu leyti heppilegur kostur
til uppbyggingar á sérhæfðri þjón-
ustu við geðsjúka. Segir í ályktun-
inni að stór hópur geðsjúkra eigi
erfitt með að búa á stórum stöðum
eins og á höfuðborgarsvæðinu en
þurfi samt að vera í nálægð við góða
heilbrigðis- og félagsþjónustu. Því
sé Árborgarsvæðið afar heppilegur
kostur.
Þjónusta við geð-
sjúka verði aukin
♦ ♦ ♦