Morgunblaðið - 29.01.2003, Blaðsíða 16

ERLENT
16 MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
BANDARÍKJAMENN hafa ákveðið
að gera opinber gögn sem þeir segja
að sýni, svo ekki verður um villst, að
Írakar hafi falið ýmsan ólöglegan
vopnabúnað fyrir vopnaeftirlits-
mönnum Sameinuðu þjóðanna, sem
verið hafa við störf í Írak undanfarna
tvo mánuði. Tilgangurinn með birt-
ingu gagnanna er sagður sá að reyna
að tryggja meiri stuðning, bæði í
Bandaríkjunum og erlendis, við
hugsanlegar aðgerðir gegn Íraks-
stjórn.
Líklegt er að gögnin verði gerð op-
inber eftir næstu helgi, þ.e. eftir að
George W. Bush Bandaríkjaforseti
hefur átt fund með Tony Blair, for-
sætisráðherra Bretlands, en þeir
hittast í Camp David nk. föstudag.
Colin Powell, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, hefur staðfest að um-
ræddar sannanir séu fyrir hendi og
að gera eigi hluta þeirra opinberan,
en líklegt er talið að það falli einmitt í
hans hlut að kynna gögnin.
Embættismenn í Washington
segja gögnin unnin upp úr upplýs-
ingum sem koma úr ólíkum áttum.
Telja Bandaríkjamenn að þau sýni að
háttsettir íraskir embættismenn og
foringjar úr her landsins hafi stýrt
aðgerðum, sem hafa miðað að því að
færa tiltekinn vopnabúnað til eða fela
hann fyrir vopnaeftirlitsmönnum,
gjarnan örfáum klukkustundum áður
en starfsmenn SÞ mæta á tiltekinn
stað. Þá hafi vísindamönnum, sem
vinni að þróun gereyðingarvopna,
verið fyrirskipað að fela pappíra sína
fyrir vopnaeftirlitsmönnum.
Powell sagði á mánudag að vopna-
eftirlitsmenn hefðu sjálfir vísbend-
ingar um að Írakar hafi falið vopna-
búnað. Sagði Powell að gögnin, sem
Bandaríkjastjórn búi yfir, staðfesti
þennan grun eftirlitsmanna. „Eft-
irlitsmennirnir hafa sagt okkur að
þeir hafi sannanir fyrir því að Írak
hafi fært eða falið búnað á tilteknum
stöðum skömmu áður en þar fór fram
eftirlit. Þetta segja vopnaeftirlits-
menn, ekki Bandaríkjamenn eða
leyniþjónusta Bandaríkjanna,“ sagði
Powell.
Vantar ótvíræðar sannanir
Bandaríkjamenn hafa fram að
þessu sagt að þeir gætu ekki lagt
fram gögn sem sýndu að Írakar væru
brotlegir við skilmála ályktunar ör-
yggisráðs SÞ um afvopnun vegna
þess að hætta væri á því að þannig
fengju Írakar vísbendingar um hvað-
an Bandaríkjamenn hefðu upplýs-
ingar sínar, og hvernig þeir öfluðu
þeirra. Skýrist þessi afstaða m.a. af
því að þessar sömu upplýsingaveitur
muni þurfa að nota ef til stríðsátaka
kemur í Írak.
Nú er hins vegar svo komið að
Bandaríkjastjórn telur rétt að reyna
að styrkja stöðu sína í öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna, enda hafa
margar þjóðir, sem þar eiga fulltrúa,
lýst því yfir að þær séu mótfallnar því
að ráðist verði á þessum tímapunkti
gegn Írak. Þá sýna kannanir að al-
menningur í Bandaríkjunum er ekki
sannfærður um nauðsyn hernaðar-
aðgerða gegn Írak. Þingmenn demó-
krataflokksins hafa jafnframt aukið
þrýsting á stjórnvöld að leggja fram
sannanir í málinu.
Heimildarmenn blaðsins The
Washington Post segja að þrátt fyrir
allt þetta hafi Bandaríkjamenn ekki
komist yfir gögn sem sýni algerlega
svart á hvítu að Írakar eigi enn efna-
eða sýklavopn, hvað þá að Írakar séu
nú að reyna að þróa kjarnorkuvopn.
Þá hafa vopnaeftirlitsmenn komist að
þeirri niðurstöðu að álrör sem Bush
sagði í september að Írakar hygðust
nota til að auðga úran, sem síðan yrði
notað til að búa til kjarnorku-
sprengju, hafi einungis átt að nota til
gerðar hefðbundinna stórskota-
liðseldflauga – rétt eins og Írakar
héldu fram á sínum tíma.
AP
Vopnaeftirlitsmaður (t.h.) á vegum Sameinuðu þjóðanna spyr íraskan embættismann í Bagdad til vegar í gær. Eft-
irlitsmennirnir villtust er þeir voru að leita að fyrirtæki sem annast kaup á landbúnaðartækjum en fyrirtækið er í
Jarf el-Nadaf, suður af Bagdad. Hægt er að nota ýmis landbúnaðartæki til að framleiða efnavopn.
Ætla að leggja fram nýjar
sannanir eftir næstu helgi
Bandaríkjamenn segja að Írakar hafi falið
vopnabúnað sinn fyrir vopnaeftirlitsmönnum SÞ
The Washington Post.
Í KJÖLFAR þess að Hans Blix,
yfirmaður vopnaeftirlits Samein-
uðu þjóðanna, kynnti áfanga-
skýrslu sína um vopnaeftirlits-
starfið í Írak þar sem írösk
yfirvöld voru gagnrýnd fyrir að
sýna vopnaeftirlitsmönnum ónógan
samstarfsvilja, vöruðu ráðamenn
hinna ýmsu landa heims við því að
Saddam Hussein yrði að afvopnast
snarlega og með sannfærandi
hætti ef komast ætti hjá hern-
aðaríhlutun í Írak. En jafnvel ríki
sem hafa lýst andstöðu við hótanir
Bandaríkjastjórnar um valdbeit-
ingu í Írak voru sammála um það í
gær að Saddam hefði lítinn tíma til
stefnu.
Hosni Mubarak Egyptalandsfor-
seti, sem líkt og Saddam Hussein
Íraksforseti hefur lengi haft metn-
að til að gegna forystuhlutverki í
arabaheiminum, beindi varnaðar-
orðum til Saddams. „Árásin er
væntanleg – nema Íraksstjórn hlíti
alþjóðlega löggiltum samþykktum
og hætti að setja steina í götu al-
þjóðlegs vopnaeftirlits,“ sagði
Mubarak í viðtali í dagblaðinu Al-
Itihad í Sameinuðu arabísku
furstadæmunum.
En stjórnmálaleiðtogar heimsins
eru ekki á einu máli um það hve
mikinn tíma Saddam hafi enn til
umráða. Bretar og Ástralar tóku
undir með ráðamönnum í Wash-
ington um að írösk stjórnvöld
hefðu vikið sér undan samstarfi
um vopnaeftirlitið og gáfu í skyn
að skammt væri í að tímabært
væri að grípa til hernaðaríhlut-
unar.
Fulltrúar annarra ríkja sem
sæti eiga í öryggisráði SÞ – þar
skipta fastaaðildarlöndin Rúss-
land, Kína og Frakkland mestu
máli enda hafa þau neitunarvald í
ráðinu ásamt Bretlandi og Banda-
ríkjunum – sögðu að vopnaeftirlit-
inu skyldi haldið áfram í nokkrar
vikur, jafnvel mánuði.
„Skýlaust brot“ að sögn
Breta og Ástrala
Jach Straw, utanríkisráðherra
Bretlands, og John Howard, for-
sætisráðherra Ástralíu, sögðu
Íraka hafa gerzt seka um „ský-
laust brot“ á skuldbindingum sín-
um samkvæmt ályktunum SÞ, en
þetta orðalag hefur almennt verið
álitið ástæða til hernaðaríhlutunar.
„Sú ályktun,
að Írakar hafi
gerzt sekir um
skýlaust brot (á
skuldbindingum
sínum) er óvé-
fengjanleg,“
sagði Straw á
blaðamanna-
fundi og bætti
við að Íraks-
stjórn hefði „ekki langan tíma til
að bæta ráð sitt“ eða kalla yfir sig
að vera beittir hervaldi ella.
Hinn ástralski Howard sagði að
veita skyldi Írökum „svolítið meiri
tíma en ekki mikinn“ til að afvopn-
ast með sannfærandi hætti.
Sumir aðrir leiðtogar lögðu
meiri áherzlu á að gefa skyldi
vopnaeftirlitsstarfinu rýmri tíma.
„Kjarninn í skýrslunni er að eft-
irlitsmennirnir þurfi meiri tíma og
öryggisráðið ætti að veita þeim
meiri tíma; það eitt hefur vald til
þess,“ sagði Gerhard Schröder,
kanzlari Þýzkalands, í útvarpsvið-
tali í gær. „Mér virðist hinir ör-
yggisráðsmeðlimirnir viljugir til að
samþykkja að þessi tími verði
veittur,“ sagði hann. Þjóðverjar
hafa lýst því yfir að þeir muni ekki
styðja árás á Írak, jafnvel þótt ör-
yggisráð SÞ heimili hana.
Klofningur innan ESB
áfram greinilegur
Evrópusambandslöndin eru klof-
in í afstöðunni til hernaðar-
íhlutunar í Írak, þar sem Spánn,
Ítalía, Portúgal, Danmörk og fleiri
hallast á sveif með þeim sem
styðja stefnu ráðamanna í Wash-
ington í þessu máli, en Belgía, Sví-
þjóð og Finnland hallast frekar að
þeirri stefnu sem ráðamenn í Berl-
ín og París hafa mótað og miðar að
því að reyna allt til að forðast
stríðsátök.
Leiðtogar Noregs og Nýja-Sjá-
lands tóku undir kröfuna um rýmri
tíma til vopnaeftirlits og skoruðu á
ráðamenn í Bagdad að starfa bet-
ur með eftirlitsmönnum.
Abdullah Gul, forsætisráðherra
Tyrklands – eina NATO-ríkisins
sem á landamæri að Írak – sagði
að ábyrgðin á því hvort til stríðs-
átaka kæmi lægi hjá Íraksstjórn,
en kallaði eftir nýrri ályktun ör-
yggisráðs SÞ áður en gripið yrði
til hvers konar hernaðaríhlutunar.
Segja Íraka
hafa skamman
tíma til stefnu
Áherzlumunur greinilegur í viðbrögð-
um við áfangaskýrslu um vopnaeftirlit
Lundúnum. AP, AFP.
Hans Blix
GEORGE W. Bush, forseti Bandaríkjanna,
leitast nú við að búa landsmenn undir hugs-
anlegt stríð í Írak á sama tíma og hann reynir
að draga úr áhyggjum vegna stöðu efnahags-
mála vestra. Fyrirhugað var að forsetinn flytti
stefnuræðu sína á þingi Bandaríkjanna klukk-
an tvö að íslenskum tíma sl. nótt og var áætlað
að ræðan stæði í 45 mínútur.
Ari Fleischer, talsmaður forsetaembættis-
ins, sagði í gær að Bush hygðist ekki setja
Írökum tímamörk til að uppfylla samþykktir
Sameinuðu þjóðanna um afvopnun þeirra og
upplýsingagjöf um vopnaeign. „Forsetinn mun
ekki lýsa yfir stríði,“ sagði Fleischer.
Stefnuræða Bush er hins vegar talin mik-
ilvæg. Ár er nú liðið frá því að hann lýsti yfir
því að Írak, Íran og Norður-Kórea mynduðu
„öxul hins illa“ í heimi hér. Hermdu heimildir í
gær að Bush myndi aftur vísa til þessara ríkja
með gagnrýnum hætti en ekki var vitað hvort
hann hygðist á ný nota þetta orðasamband.
Þá hermdu og heimildir að forsetinn myndi
fara almennum orðum um árangurinn í
„hryðjuverkastríðinu“ hnattræna sem hann
lýsti yfir eftir árásina á Bandaríkin 11. sept-
ember 2001.
Hvað Íraka varðar var búist við því að for-
setinn myndi leitast við að sannfæra Banda-
ríkjamenn um að ógnin sem stafaði af Saddam
Hússein og stjórn hans væri raunveruleg og
vaxandi. Forsetinn myndi ítreka að hann
sæktist ekki eftir því að láta til skarar skríða
gegn Írökum í því skyni að uppræta meint
gereyðingarvopn þeirra. Hins vegar myndi
Bush ítreka að tíminn væri að renna út fyrir
Saddam Hússein. Saddam stæði því frammi
fyrir vali, annaðhvort léti hann umbeðnar upp-
lýsingar í ljós og afvopnaðist hið fyrsta eða
Bandaríkjamenn myndu fara fyrir samfylk-
ingu ríkja heims gegn honum í því skyni að
uppræta ógnina sem af honum og vopnum
hans stafaði.
Skattalækkanir ítrekaðar
Bush hugðist einnig ræða bandarísk efna-
hagsmál í ávarpi sínu í nótt og sagði Ari
Fleischer raunar í gær að þau myndu vega
þyngra í ræðunni en deilan við Íraka. Bush
hugðist ítreka í ávarpi sínu nauðsyn þess að
þingheimur samþykkti áætlun sem hann hefur
lagt fram í því skyni að örva efnahagslífið.
Áætlun forsetans kveður einkum á um að
þetta verði gert með skattalækkun og -breyt-
ingum og hafa demókratar á þingi tekið henni
þunglega.
Hermt var og í gær að Bush myndi í ávarp-
inu víkja sérstaklega að þróun vetnisknúinna
bifreiða en hann kynnti rannsóknaráætlun í þá
veru í nóvember í fyrra. Myndi forsetinn
leggja til að auknu fjármagni yrði varið í þessu
skyni. Þá myndu heilbrigðistryggingar þeirra
sem starfa hjá smáfyrirtækjum og lyfjamál
aldraðra einnig verða til umræðu.
AP
George W. Bush Bandaríkjaforseti ræðir við
fréttamenn í Hvíta húsinu í gær. Við hlið
hans er Colin Powell utanríkisráðherra.
„Raunveruleg
og vaxandi ógn
stafar af Írökum“
George W. Bush forseti leitast við að rökstyðja
afstöðu Bandaríkjastjórnar í stefnuræðu sinni
Washington. AFP.