Morgunblaðið - 29.01.2003, Blaðsíða 24

LISTIR
24 MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
C
APUT er latína og þýðir
höfuð, en getur líka þýtt
toppur, fjallstindur eða
forysta. Í fimmtán ár
hefur músíkhópurinn
Caput verið í forystusveit þeirra sem
flytja okkur nýja tónlist, erlenda sem
íslenska; klifið marga tinda á þeirri
vegferð og oft náð toppnum. Guðni
Franzson klarinettuleikari og einn
stofnenda Caput segist ekki vilja
gera mikið úr afmælinu, Caput sé
ekki þannig band, en afmæli er það
engu að síður, og á svoleiðis tímamót-
um tíðkast að horfa bæði um öxl og
skoða það sem liðið er, en einnig fram
á veginn. Síðustu misseri virðast hafa
verið Caput sérstaklega hliðholl; þó-
nokkur fjöldi geisladiska hefur verið
gefinn út með leik hópsins og tón-
leikaraðir þeirra í Borgarleikhúsinu
og víðar hafa heppnast vel. En frami
Caput á erlendri grund hefur líka
verið nokkur, og hópurinn hefur tekið
þátt í fjölmörgum tónlistarhátíðum
og þessháttar uppákomum og borið
hróður íslenskrar tónlistar víða. Cap-
ut hefur frumflutt tugi tónverka,
bæði íslenskra og erlendra tónskálda,
en þegar tónskáldalisti hópsins er
skoðaður, eru það varla nema um
þrjátíu tónskáld sem eiga kjarna
þeirra verka sem Caput hefur leikið
síðustu árin. Í árdaga Caput, þegar
sveitin var enn einfaldlega kölluð Nýi
músíkhópurinn, komu þó fleiri tón-
skáld við sögu, en þá voru haldnir
nokkrir tónleikar á ári. Frá 1990 hef-
ur Caput stöðugt vaxið ásmegin og
stórum tindi var náð á Menning-
arborgarárinu 2000 þegar Caput fór í
tónleikaferðir til Ítalíu, Tékklands,
Kanada og Bandaríkjanna, auk þess
að halda fjölda tónleika á eigin vegum
og annarra, flesta þó í tengslum við
menningarborgarárið. Það ár frum-
flutti Caput þrettán ný verk, fjórir
geisladiskar komu út með leik hóps-
ins og erlendir listamenn komu héldu
tónleika hér á þeirra vegum. Fyrir
menningarborgarárið samdi Caput
líka við menntamálaráðuneytið um
árlegan fjárstuðning í þrjú ár.
Geisladiskaútgáfa Caput virðist
standa með miklum blóma; síðustu
árin hefur Caput hefur gefið út hjá
Smekkleysu, Íslenskri tónverkamið-
stöð og sænsku útgáfunni BIS. „Við
unnum fyrst með BIS að útgáfu á óp-
erunni Fjórða söng Guðrúnar eftir
Hauk Tómasson,“ segir Guðni.
„Verkið var frumflutt og sýnt í Kaup-
mannahöfn á menningarborgarári
þar 1996, og flutt hér í tónleika-
uppfærslu 1998. Robert von Bahr eig-
andi BIS sýndi þessu áhuga og sendi
hingað tvo pródúsenta, Hans Kipfer
og Marion Schwebel, sem tóku þetta
upp með okkur. Von Bahr var mjög
ánægður með útkomuna, gaf hljóð-
ritið út, og vildi vinna meira með okk-
ur, einn disk á ári eða svo. Hann vildi
strax gera annan disk með verkum
Hauks, og hann kom út árið 2000 –
var með fiðlukonserti hans og fleiri
verkum. Nú er þriðji diskurinn að
kom út á vegum BIS, það eru verk
eftir færeyska tónskáldið Sunleif
Rasmussen, sem fékk Tónlist-
arverðlaun Norðurlandaráðs í fyrra,
en við erum búin að taka upp tvo til
viðbótar sem bíða útgáfu, koma von-
andi út á þessu ári. Það eru verk eftir
Atla Ingólfsson annars vegar, þar
kemur Arditti-strengjakvartettinn
einnig við sögu og hins vegar verk
eftir gríska tónskáldið Nikos Skalkot-
tas.“
Rödd útlagans hljómar áfram
Guðni segir margt hafa breyst í út-
gáfumálum á síðustu misserum og að
útgefendur hafi þurft að bregðast við
minni sölu geisladiska með því að
segja upp samningum við tónlist-
armenn, jafnvel stór og þekkt nöfn.
Þetta á meðal annars við um BIS-
útgáfuna, en Caput hefur haft heppn-
ina með sér, og mun vinna áfram fyrir
útgáfufyrirtækið. „Þeim hefur fund-
ist við vera einhvers konar rödd út-
lagans – eða útkjálkans. Þegar við
spiluðum á Norrænu músíkdögunum
í Berlín nú fyrir jólin bað Sunleif, í
ávarpi til tónleikagesta, um að þeir
hlustuðu á rödd útlagans, hún væri
þess virði að leggja eyrun eftir henni.
Þetta sagði hann við þessa Mið-
Evrópubúa, sem hafa tilheigingu til
að sjá sig sem miðju heimsins. Robert
von Bahr hefur einmitt verið að fylgja
þessu eftir í útgáfustefnu sinni og
okkar fjarlæga rödd virðist eiga
hljómgrunn víða.“ Guðni segir sam-
vinnu Caput og pródúsentsins Hans
Kipfers hafa verið sérstaklega frjóa
og skemmtilega. Kipfer kemur hing-
að þegar Caput tekur upp og vinnur
náið með hópnum. „Það er orðið svo
lítið mál að setjast niður og taka upp
disk að það geta allir gert. En að hafa
einhvern hinum megin við græjurnar
sem fylgir öllu vel eftir og dregur
fram blæbrigði í hverju verki, hverj-
um þætti, hverjum takti, það er ómet-
anlegt og í það starf þarf ekkert
minna en sjení. Oft er þetta eitthvað
sem við gerum sjálf þegar við tökum
upp, en það jafnast ekkert á við að
vinna með svona færum pródúsenti.
Þá gerast einhverjir allt aðrir hlutir
en venjulega.“ Guðni er augljóslega
hrifinn af kostum þess að hafa „þriðja
eyrað“ með þegar unnið er að upp-
tökum, en enn sem komið er hafa ís-
lenskir tónlistarmenn sjaldan
pródúsent með sér þegar þeir fara í
upptökustúdíóið – því miður, enda
kannski ekki marga slíka að finna hér
á landi, menntaða í þeirri grein utan
tónmeistara Útvarpsins. Guðni segir
að góður pródúsent undirbúi sig ekki
síður vel en tónlistarmennirnir sjálfir.
Hann þarf að geta lesið nótur og
þekkja verkið vel áður en hafist er
handa. Hans vinna felst í því að skapa
verkinu hljómrænan stíl, vera sjálfum
sér samkvæmur og hætta ekki fyrr
en bestu hugsanlegri útkomu er náð.
Guðni segir verk tónlistarmannanna
þá fyrst og fremst að spila eins vel og
þeir geta, setja sálina í verkið –
pródúsentinn sjái um restina.
Guðni minntist á Norræna mús-
íkdaga, en þeir voru haldnir í Berlín,
síðastliðinn desember. Hátíðin er
tvíæringur sem jafnan er haldinn til
skiptis á Norðurlöndunum fimm, en
nú þegar Norðmenn áttu að halda há-
tíðina, kusu þeir að stefna henni útá-
við, og bjóða Þjóðverjum að hlusta á
það sem fremst er í norrænni músík
um þessar mundir. Caput lék í
kammersal Berlínarfílharmóníunnar,
og segir Guðni það hafa verið mikla
upplifun að spila í svo góðu húsi. „Við
höfum verið svo lánsöm að geta að
miklu leyti haldið sama hópinn þessi
fimmtán ár sem við höfum starfað,
sum síðan í tónlistarskóla og önnur
jafnvel síðan í Barnamúsíkskólanum.
Þetta verður til þess að spila-
mennskan verður svolítið annað en
hjá öðrum atvinnuhópum, við höfum
vaxið saman, gengið í gegnum gleði
og sorgir og þekkjumst betur en al-
mennt gerist með atvinnutónlist-
armenn. Þetta heyrist. Við höfum
einnig verið svo lánsöm að fyrir okk-
ur hafa verið samin nokkur mjög góð
tónverk sem við höfum mikla ánægju
af og höfum fengið tækifæri til að
spila oftar en flest ný verk fá að heyr-
ast. Meðal þessara verka er fiðlu-
konsert Hauks Tómasar með Sig-
rúnu Eðvaldsdóttur sem við
frumfluttum í Þjóðleikhúsinu 1998 við
opnun Listahátíðar að viðstaddri
Margréti Danadrottningu og öðru
mikilmenni. Þennan konsert höfum
við meðal annars leikið á Varsjár-
haustinu í Póllandi, Holland festival
og mörgum öðrum stórum tónlist-
arhátíðum, og núna í Berlínarfíl-
harmóníunni. Það er svolítið „kikk“
að setjast niður með vinum sínum og
telja í flott lag sem allir kunna, sumir
með lokuð augun, lag sem við höfum
oft sungið en er samt svolítið spari, og
að syngja það í einum besta sal ver-
aldar fyrir fullt af ókunnugu fólki sem
aldrei hefur heyrt það áður. Við þess-
ar aðstæður skapast einhver galdur,
galdur sem sjaldan verður í nýrri tón-
list því hún fær svo sjaldan tækifæri
til að þroskast með flytjendunum.
Það er vonandi samt eitthvað sem
seinni kynslóðir fá að upplifa – þegar
nútímatónlist er orðin klassík.“ Guðni
segir Caput leggja mikið uppúr því að
ná saman hópnum, kringum fimmtán
manns, jafnvel þó hluti hans sé
dreifður um heimsbyggðina, því sum-
ir hljóðfæraleikaranna búa og starfa
á meginlandi Evrópu. „Þá hittumst
við gjarnan nokkrum dögum fyrir
tónleika og æfum, eins og núna, þeg-
ar við fengum æfingaaðstöðu í sjálfri
Fílharmóníunni. Þetta þjappar hópn-
um betur saman, svona eins og
íþróttaliði sem fer af skerinu til að fá
næði, og það skilar sér í betri kons-
ert.“
Stórir tónleikar í mars
Um helgina frumflutti Caput nýja
útgáfu af Örsögum eftir Hafliða Hall-
grímsson á Tíbrár-tónleikum í Saln-
um. „Við fluttum eldri útgáfu sagn-
anna í Iðnó fyrir nokkrum árum, en
nú hefur Hafliði stækkað verkið og
fluttisjálfur texta Daniil Kharms í
þýðingu Árna Bergmanns. Örsög-
urnar erum við líka að hljóðrita þessa
dagana með útgáfu í huga, en stór er-
lendur útgefandi hefur sýnt verkinu
mikinn áhuga. Örsögur fluttum við á
tónleikum með Sögunni af dátanum
eftir Ígor Stravinskíj, en þessi tvö
verk kallast óneitanlega svolítið á,
þótt gerólík séu. Dátann las Felix
Bergsson með okkur.“ Áfram verður
haldið með tónleikaröðina 15:15 í
Borgarleikhúsinu, en þar taka hönd-
um saman fleiri tónlistarhópar sem
flestir eru þó nátengdir Caput. Í
þeirri röð má nefna stóra tónleika
laugardaginn 15. mars, en þá frum-
flytur Caput Caputkonsert nr. 2 eftir
Snorra Sigfús Birgisson og frum-
flytur á Íslandi verkið Are We, eftir
Þorstein Hauksson, auk nokkura
annara verka, í samvinnu við slag-
verkshópinn Bendu. „Við munum
halda hljóðritunum áfram; ljúka við
það sem hafið er og fylgja eftir þeim
plötum sem komnar eru út. Um dag-
inn kom til dæmis út diskur með
Skálholtsmessu eftir Hróðmar I. Sig-
urbjörnsson, hljóðrit sem við unnum
á síðasta ári og ég er mjög stoltur af.
Þar eru með Caput-söngvararnir
Marta Halldórsdóttir, Finnur
Bjarnason og Benedikt Ingólfsson
undir stjórn Gunnsteins Ólafssonar.
Þetta er blíðari músík en menn eiga
almennt að venjast á tímum stóriðju
og stríðsátaka. Ennfremur er ég
mjög ánægður með BIS-diskinn sem
við unnum með tónlist Sunleifs
Rasmussens. Þar heyrist mögnuð
rödd, rödd Færeyingsins sem flutti
heim til að tala máli smáþjóðar í ver-
öld alþjóðahyggju. Við höfum unnið
mikið með Færeyingum og ætlum að
gera enn frekar, ég held við getum
mikið af þeim lært, bæði í mann-
legum samskiptum og umgengni við
náttúruna. Þeir eru í nánari snert-
ingu við umhverfi sitt en við.“
Iðnaðarráðuneytið í músík
Guðni segir ómögulegt að spá fyrir
um það hvort Caput fái tækifæri til að
fagna fleiri afmælum, en kveðst vona
að það verði grundvöllur fyrir því að
vinna áfram að nýsköpun í tónlist á
Íslandi. „Persónulega bregður mér
þó óneitanlega svolítið þegar ég les í
blöðum að helstu styrkir til tónlistar
komi núna frá iðnaðarráðuneyti!
Kannski er þetta bara tímanna tákn,
einhverntímann í fyrndinni var tón-
list kennd sem stærðfræðigrein við
virtustu háskóla, kannski verður bara
Stýrimannaskólinn gerður að tónlist-
ariðnskóla. Ég vona samt að fólk
muni áfram leita að tónlist sem fellur
að persónulegum smekk, hvort sem
það er á Netinu, í plötubúðum eða
annars staðar, frekar en að láta telja
sér trú um hvað sé best að hlusta á
samkvæmt sölulistum og alþjóðlega
útpældum formúlum.“
Okkar verk er að spila
eins vel og við getum
Músíkhópurinn Caput hefur átt mjög ann-
ríkt á undanförnum misserum og átt góðu
gengi að fagna. Bergþóra Jónsdóttir ræddi
við Guðna Franzson um Caput, sem lætur æ
meira til sín taka á erlendum vettvangi, í út-
gáfu og leik á alþjóðlegum tónlistarhátíðum.
Morgunblaðið/Golli
Guðni Franzson: „Við höfum vaxið saman, gengið í gegnum gleði og sorgir
og þekkjumst betur en almennt gerist með atvinnutónlistarmenn.“
’ „Mér bregður þóóneitanlega þegar ég
les í blöðum að
helstu styrkir til tón-
listar komi frá iðn-
aðarráðuneyti!“ ‘
begga@mbl.is
VÍSINDAVEFUR Háskóla Íslands á
þriggja ára afmæli í dag, en 29. janúar
árið 2000 opnaði forseti Íslands vef-
inn. Í upphafi var hann tilraunaverk-
efni í tengslum við menningarborg-
arárið. Á þriggja ára afmælinu verður
birt svar númer 3000.
Starfsemi Vísindavefjarins er í
stöðugri þróun, nú er hann hluti af
nýjum sjónvarpsþáttum, Vísindi fyrir
alla, og valið efni af vefnum kemur út
á bókarformi í vor.
Vísindavefurinn hyggst áfram þróa
starfsemi sína í átt til meiri fjöl-
breytni og hefur þegar byrjað á því
með svokölluðum söguás. Einnig má
nefna ýmiskonar fræðslu fyrir börn
og fullorðna en Vísindavefurinn nýtur
vinsælda meðal yngri kynslóðarinnar.
Aðsókn að vefnum er mikil og stöð-
ug og sífellt streyma inn spurningar,
meðal annars um það sem er efst á
baugi á hverjum tíma. Þannig hafa
nýlega borist spurningar um ætt-
fræðiforrit, vetnisframleiðslu, bráð-
ger börn, hringmyrkva og landið Kat-
ar, og á vefnum er að finna svör um
Íslam, líf úti í geimnum, ósonlagið,
jarðhita, verðbréfaviðskipti og svo
framvegis.
Vísindavefurinn hefur notið stuðn-
ings og velvildar Háskóla Íslands og
starfsmanna hans frá öndverðu, en
auk þess hafa fjölmargir vísindamenn
við aðrar stofnanir í landinu lagt hönd
á plóg. Kjölfestan í fjárhag Vísinda-
vefsins er styrkur frá Happdrætti
Háskóla Íslands en einnig hafa
Landsbankinn og Orkuveita Reykja-
víkur styrkt hann með auglýsingum.
Þá hefur stuðningur og samvinna
Morgunblaðsins verið vefnum mikils
virði allt frá upphafi.
Vefslóð Vísindavefjarins www.vis-
indavefur.hi.is. Forsvarsmaður hans
og aðalritstjóri er Þorsteinn Vil-
hjálmsson prófessor.
Vísinda-
vefurinn
þriggja ára
ÚTHLUTUN úr Menningarborgar-
sjóði fer fram í marsmánuði og renn-
ur umsóknarfrestur út 25. febrúar.
Úthlutað verður til eftirtalinna verk-
efna: Nýsköpunarverkefna á sviði
lista, menningarverkefna á vegum
sveitarfélaga og menningarverkefna
fyrir börn og ungt fólk. Jafnframt
verður úthlutað til verkefna á sviði
menningartengdrar ferðaþjónustu.
Fimm manna úthlutunarnefnd
Menningarborgarsjóðs til næstu
tveggja ára skipa Karitas H. Gunn-
arsdóttir, skrifstofustjóri í mennta-
málaráðuneytinu og Katrín Dóra
Þorsteinsdóttir, forstöðumaður Sí-
menntunarstofnunar Eyjafjarðar.
Fulltrúar borgarstjóra eru Signý
Pálsdóttir, menningarmálastjóri
Reykjavíkurborgar og Örnólfur
Thorsson, íslenskufræðingur. For-
maður úthlutunarnefndar, skipaður
af stjórn Listahátíðar í Reykjavík, er
Karólína Eiríksdóttir tónskáld.
Umsóknir skal senda Listahátíð í
Reykjavík, pósthólf 88, 121 Reykja-
vík, merktar Menningarborgarsjóð-
ur.
Úthlutun úr
Menningar-
borgarsjóði
♦ ♦ ♦
ÖRN Magnússon píanóleikari held-
ur tónleika í Vinaminni á Akranesi í
kvöld kl. 20 og leikur einleiksverk
eftir Mozart og Chopin.
Örn hefur á undanförnum árum að
mestu leikið tónlist íslenskra tón-
skálda en söðlar nú um á tónleikun-
um í kvöld og leikur verk klassískra
meistara. Tónleikarnir eru aðrir í
röð tónleika sem hann mun halda
víða um landið. Efnisskráin saman-
stendur af tveimur sónötum Mozarts
og stökum verkum eftir Chopin.
Tónleikarnir eru aðrir áskriftar-
tónleikar Tónlistarfélags Akraness.
Einleiksverk
í Vinaminni
♦ ♦ ♦