Morgunblaðið - 29.01.2003, Blaðsíða 23

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 2003 23
TÓNLEIKAR til styrktar símennt-
unar starfsmanna Líknardeildarinn-
ar í Kópavogi og Hjúkrunarþjónustu
Karitas verða í Hallgrímskirkju ann-
að kvöld, fimmtudagskvöld, kl. 20.
Að þessu verkefni stendur fjöl-
skylda sem hefur notið þjónustu Kar-
itasar og Líknardeildarinnar en allir
sem koma að málum gefa vinnu sína.
Á tónleikunum koma fram Hörður
Áskelsson og kammerkórinn Schola
cantorum, Gunnar Gunnarsson org-
elleikari, Sigurður Flosason saxófón-
leikari, söngkonan Erna Blöndal,
ásamt Jóni Rafnssyni bassaleikara og
Erni Arnarsyni gítarleikara. Karl
Sigurbjörnsson biskup flytur hugleið-
ingu.
Styrktartónleikar
Þjóðarbókhlaða, Kvennasögusafn
Hafdís Helgadóttir myndlistarmaður
opnar sýninguna Heimildir og er hún
í sýningarröðinni Fellingar. Fellingar
hóf göngu sína í júní árið 2001 og er
sýning Hafdísar sú níunda í röðinni.
Sýningin er sett upp í tvennu lagi. Á
skrifstofu Kvennasögusafnsins á 4.
hæð er spjaldskrá sem í eru frum-
gerðir teikninga og málverka. Í sýn-
ingarkassa í anddyri á 2. hæð eru
blöð með myndum af sömu verkum.
Verkin eru sjálfsmyndir listamanns-
ins frá 1963 til 1998.
Hafdís brautskráðist frá Myndlista-
og handíðaskóla Íslands 1992 og lauk
MFA-prófi frá Bildkonstakademin í
Helsinki 1996.
Sýningin stendur út febrúar. Hún er
opin mánudaga til fimmtudaga kl.
8.15–22, föstudaga til kl. 19, laug-
ardaga kl. 9–17 og sunnudaga 11–17.
Listaháskóli Íslands, Skipholti
Kynning á vernd hönnunar og vöru-
merkja verður kl. 12.30.
Umsjónarmenn/fyrirlesarar koma
allir frá Einkaleyfastofu, þau Borg-
hildur Erlingsdóttir, lögfræðingur og
deildarstjóri vörumerkja- og hönn-
unardeildar, Grétar Ingi Grétarsson
lögfræðingur og Ásdís Kristmunds-
dóttir verkefnastjóri.
Kynning verður á þeim úrræðum
sem standa hönnuðum og öðrum til
boða við að vernda hugverk sín, eink-
um hönnun og vörumerki. Leitast
verður við að útskýra tilgang og
ávinning þess að láta skrá hönnun og
vörumerki. Sýnd verða dæmi um
skráða hönnun og vörumerki.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
A
NNÁLSVERÐAR rispur af
vettvangi sjónlista marka
nýtt svið skrifa minna í blað-
ið. Þó ekki alveg, inn á milli
hef ég haft þann háttinn á að
segja fréttir og herma af
mikilsverðum listviðburðum
úti í heimi. Nú verða þetta vikuleg skrif þar
sem á breiðum grunni skal komið við, jafnt á
innlendum sem erlendum vettvangi. Raunar
gamall draumur minn að einbeita mér í ríkari
mæli, helst alfarið að skrifum sem bera í sér
fjölþættan lifandi og skilvirkan fróðleik. Jafn-
aðarlega eitthvað nýtt og ferskt er víkur vítt
og breitt að sjónmenntum, af nógu að taka.
Hins vegar frekar einslit athöfn að skrifa list-
rýni í dagblað meðal jafn fámennrar þjóðar,
helst fyrir þá sök að fræðsla er skarar hið
innra auga, sjónreynsluna í það heila, hefur
lengstum verið afgangsstærð í menntakerfinu.
Fáfræði mikil, hlutverk rýnisins misskilið og
því naumast eftirsóknarvert, einkum ef við-
komandi vill af fremsta megni sneiða hjá hlut-
drægni þjónkunarsemi og málamiðlunum, sem
verður þeim mun afdrifaríkara fyrir hann sem
þjóðfélagið er minna. Jafnframt borin von að
mögulegt sé að skrifa á sama grunni og þeir
sem fastráðnir eru við stórblöð ytra, þar sem
nokkrar línur virts listrýnis, sem einar sér
segja ekki mikið, bera í sér sprengikraft um
frama listamannsins. Má orða það svo að fimm
línur í New York Times hafi meiri áhrif en
fimm heilsíðugreinar hér í blaðinu, og geta
jafnvel skipt sköpum á heimsvísu. Þá er sá af-
markaði hópur lesenda við N.Y.T., sem dags
daglega fylgist með skrifum blaðins um listir
vafalítið stærri en öll íslenzka þjóðin.
Við hérlendar aðstæður standa fæstir lengi
við í hlutverki listrýnisins, við bætist að fáum
mun ljóst fyrr en á hólminn er komið við hvað
er að fást, hlutverkið í raun og veru inniber, né
hvaða afleiðingar eitt vanhugsað hliðarspor
eða hugsanabrengl getur haft um útúrsnún-
inga og misvísandi andróður óprúttinna.
Lesendur hafa vafalítið tekið eftir að ég hef
minnkað við mig rýniskrif á næstliðnum árum,
hér einungis um nauðsynlega endurnýjun að
ræða. Opna dyr nýjum viðhorfum og hug-
myndum, veita þeim svigrúm, en þó síður al-
ræðisvald. Í víðlesnu dagblaði skiptir sköpum
að ná til sem flestra með skýrri framsetningu í
máli og gildri samræðu, að þeir lesi meira en
fyrstu og síðustu málsgreinina, auk fyrirsagn-
arinnar. Hafa jafnframt í heiðri þau spöku orð
sem fyrir margt löngu rötuðu úr munni viturs
manns: Ef þú vilt að málflutningur þinn hafi
áhrif, verður þú að segja álit þitt í fáum en vel
völdum orðum, skipulega og skörulega fram
bornum. Orð eru líkust sólargeislum, því meir
sem geislarnir eru saman dregnir í brennigleri
þeim dýpra brenna þeir. Ennfremur gera sér
ljósa grein fyrir að dagblað kallar á allt önnur
vinnubrögð en tímarit með afmarkaðan hóp
lesenda og ákveðið skoðanamynstur, leyfir ei
heldur viðlíka yfirlegur. Þá skal litið til þess,
að öll rýnisskrif á landinu eru unnin í hjáverk-
um frá öðru brauðstriti, í mörgum tilvikum
skapandi athöfnum að auk. Hér ekki sú æski-
lega fjölbreytni sem nágrannalöndin státa af;
fastráðnir gagnrýnendur, lausráðnir, svo og
óháðir þ.e, starfa á eigin vegum, frílans.
Ég held þó áfram að viðra skoðanir mínar,
að sjálfsögðu í samræmi við menntunargrunn
minn og sérstaka reynsluheim, fer síður inn á
svið til hliðar við beina sjónreynslu og engan
veginn varðandi alls óskylda framsetningu.
Samruni listgreina í eina stóra kirnu ekki mín
framtíðarsýn, hér er ég meir fyrir ferska og
aðskilda fjölbreytni. Mér hugnast
til að mynda meir fimmtíu teg-
undir af náttúrulegum eplum en
fimm sérræktuð, með markaðs-
setningu, útlit og geymsluþol sem
aðalatriði. Þegar frælaus og ófrjó
fyrirbæri eru tekin fram yfir þau
náttúrulegu eru menn á villigöt-
um, jafnt í heimi jurta, dýra sem
manna svo sem mannkynið hefur
áþreifanlega reynt á síðustu tím-
um, listir ekki undanskildar.
Listrýni hefur aldrei verið mér
árátta né sálarhjálparatriði eins
og til að mynda þeim nafnkennda
nýlátna bómennta og leikhúsrýni
Jens Kistrup við Berlinginn,
einnig Weekendavisen síðustu tíu
árin. Jens Kistrup (1925-2003), er
frábært dæmi um mann sem var
vígður köllun sinni af lífi og sál, mikilvirkur
rýnir og dálkaskrifandi í hálfa öld. Upplýsandi
að fara nokkrum orðum um hann hér. Tvisvar
var honum haldið kveðjusamsæti með pomp og
prakt, kominn á eftirlaun, en hélt áfram af full-
um krafti, óx frekar ásmegin ef eitthvað var!
Listrýni getur þannig verið innblásin athöfn í
sjálfri sér, altekið viðkomandi svona líkt og
sköpunarferlið listamanninn. Þannig var Kist-
rup aldrei í rónni nema hann væri að skrifa um
eitthvað, eins og málarinn Picasso virkur til
síðasta dags. Í eftirmælum sínum segir Henrik
Wivel, menningarritstjóri Berlingsins/
Weekendavisen, Kistrup hafa verið sérvitran
og erfiðan í umgengni, svipað mörgum lista-
manninum. Þannig vildu helst engir sitja við
hlið hans á blaðinu svo Wivel varð að vísa hon-
um til sætis í eigin skrifstofu, jafnframt féll
stríðlynd persóna rýnisins ekki inn í nein fund-
arhöld. Vakinn og sofinn snérust allar hugs-
anir Kistrups um leikhús og bæk-
ur, þó helst vakinn, því hann svaf
einungis 2-3 tíma á sólarhring og
þá ósjaldan í hægindastól með
blýantinn í nágrenninu, skrifaði
alla rýni sína með því sígilda
verkfæri. En eins og Wivel segir,
var Kistrup hreinn og beinn í
rýni sinni, skrifaði aldrei um hug
sér og kunnu þolendur vel að
meta á hvorn veginn sem var. Þá
velur rithöfundurinn Klaus Rif-
bjerg að nefna Kistrup hinn ein-
mana farandriddara, Lonesome
rider, í fyrirsögn forsíðugreinar
bókakálfs Weekendavisen 10.-16.
janúar, hvar hann víkur mjög op-
inskátt að persónu hans. Sá er
ekki vanur að liggja á skoðunum
sínum um menn og málefni og
myndi margt af því naumast þykja prenthæft í
íslenzku dagblaði. Rifbjerg segir Kistrup aldr-
ei hafa fundið þörf hjá sér til að slá um sig með
þeirri miklu þekkingu sem hann bjó yfir né
tala niður til nokkurs manns. Verið maður
fólksins...
– Að endingu mál að upplýsa, að á byrj-
unarreit var ásetningur minn að taka einungis
að mér listrýniskrif í um það bil fimm ár hið
mesta. Hefði líkast til gengið eftir ef þróunin
hefði verið með eðlilegum hætti í Myndlista-
og handíðaskóla Íslands, skólinn farið á há-
skólastig um leið og Kennaraskólinn. En fyrir
skikkan óviðráðanlegrar atburðarásar er ég
enn að og verð að hluta áfram.
Fann hjá mér þörf að víkja að þessu les-
endum til fróðleiks og umhugsunar, en nú mál
að koma sér að verki, fyrsti pistillinn birtist
væntanlega á miðvikudag og svo áfram á mið-
vikudögum.
Sjónspegill
Eftir Braga Ásgeirsson
Bókmennta- og leikhús-
rýnir af lífi og sál, Jens
Kistrup (1925–2003).
DANIEL Roth, organisti við St.
Sulpice kirkjuna í París, þar sem
orgelsnillingar, eins og Widor og
Dupré, höfðu gert garðinn frægan,
er frábær orgelleikari. Efnisskráin
var hins vegar svolítið úr ýmsum
áttum, á tónleikum hans í Hall-
grímskirkju s. l. sunnudag. Fyrstu
fjögur viðfangsefnin voru messu-
þættir eftir Nicolas de Grigny
(1672-1703) en franska kirkjan var
sérlega íhaldssöm (eins og sú
ítalska) varðandi notkun tónlistar
við trúarathafnir og telja margir
sagnfræðingar, að sú einstrengings-
lega tilskipun, að nota skuli ávallt
gregorstef sem uppistöðu tónverka,
hafi heft að miklu leyti eðlilega þró-
un kirkjutónlistar í Frakklandi.
Orgelmillispilin eftir de Grigny eru
byggð á gregorstefjum og þó þau
séu vel gerð, er varla hægt að segja
þau áhugaverða tónlist, jafnvel þó
þau væru sérlega fallega leikin.
Kóralatríóið yfir, Jesu Christus
unser Heiland, der von uns den
Zorn Gottes Wandt, BWV 688 og
F-dúr fantasían og fúgan BWV 540
voru glæsilega flutt og sama má
segja um A-dúr fantasíuna eftir
César Franck, sem var auk þess
mjög fallega „registeruð“. Organ-
istinn lék tvö frumsamin verk, sem
ekki voru ýkja frumleg en áheyri-
leg, séstaklega það síðara. Síðasta
verkið á efnisskránni var þáttur úr
orgelverkinu Joie et clarté des
Corps Gloreux, eftir Messiaen og
hefði verið fróðlegt að heyra allt
verkið, í stað þess smálega sem að
nokkru var boðið upp á, því þarna
gat að heyra hversu leikinn Roth er
og hvað skipan radda var í sterku
samræmi við tónmál verksins.
Sem viðbót spann Daniel Roth
upp úr sér tilbrigði yfir tvo lag-
stúfa, sem honum voru færðir og
þrátt fyrir fremur dauflega út-
færslu í upphafi, náði Roth
skemmtilegum spuna undir lokin,
þar sem bæði stefin fengu skemmti-
lega og hljómfallega útfærslu.
Segja má að í spunanum hafi Roth
verið einum of upptekinn af því að
leika sér með margbreytilega radd-
skipan orgelsins og því hafi hann
ekki komist á reglulegt flug, fyrr en
undir lokin. Daniel Roth er frábær
orgelleikari svo sem heyra mátti í
kóraltríóinu og tokkötunni eftir
Bach, og orgelþættinum eftir
Messiaën.
Margbreytileiki
í raddskipan
TÓNLIST
Hallgrímskirkja
Daniel Roth flutti verk eftir de Grigny,
J.S. Bach, C. Franck, Daniel Roth, Mess-
iaen og spann yfir gefið stef. Sunnudag-
urinn 26. janúar, 2003.
ORGELTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
HLJÓMSVEIT Tón-
skólans undir stjórn
Guðna Franzsonar
heldur tónleika í tón-
listarhúsinu Ými við
Skógarhlíð í kvöld,
miðvikudagskvöld, kl.
20. Hljómsveitin er
skipuð 40 hljóðfæra-
nemum. Á efnisskrá er
eingöngu 20. aldar
tónlist, verk eftir Ben-
jamin Britten, Aaron
Copland, Leonard
Bernstein og Terry
Riley, en eftir þann
síðastnefnda verður flutt tímamóta-
verkið „In C“. Verkið samdi hann árið
1964 þá 29 ára að aldri. Það markar
upphaf mínímalismans, naumhyggj-
unnar, og þar með nýrra viðhorfa í
klassískri tónsköpun. Byggt er á hug-
myndum um öra, háttbundna og sí-
endurtekna hreyfingu með hægfara
breytingum í röddum og hljómum.
Mörg tónskáld hafa síðar samið undir
merkjum þessarar stefnu og rokk-
hljómsveitir á borð við The Who, The
Soft Machine og fleiri hafa orðið fyrir
sterkum áhrifum mínimalistanna.
Guðni Franzson stjórnar hljómsveitinni.
Naumhyggju-
tónverk flutt í Ými
Morgunblaðið/Golli
Vinnustofa SÍBS • Hátúni 10c • Sími: 562 8500 • 562 8501 • Fax: 552 8819 • Heimasíða www.mulalundur.is
BIC Atlantis penni
Verð 90 kr/stk
STABILO SWING
áherslupenni Verð
70 kt/stk
Ljósritunarpappír 400 kr/pakkningin
Skilblöð númeruð,
lituð, stafróf eða eftir
mánuðum.Geisladiskar þar sem gæðin skara framúr í10-25-50 og 100 stk einingum
NOVUS
B 425
4ra gata, gatar 25 síður.
Verð 2.925 kr
TILBOÐ Á EGLA BRÉFABINDUM - VERÐ 310 KR / STK. Tilboðið gildir til 31. janúar 2003
Ljósritunarglærur,
100 stk í pakka.
Verð 1.599 kr/pk
Bleksprautu
50 stk í pakka 2.990 kr/pk
STABILO BOSS
Verð 78 kr/stk