Morgunblaðið - 30.01.2003, Page 14

ERLENT
14 FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MARKIÐ verður nú sett á að mynda
stjórn á breiðum grundvelli, sagði
Ariel Sharon, forsætisráðherra og
leiðtogi hins hægri-
sinnaða Likud-flokks í
gær eftir að hafa unnið
mikinn sigur í þing-
kosningum á þriðjudag.
Likud fékk 37 þingsæti
af alls 120 á þingi en
hafði áður 19, Verka-
mannaflokkurinn tap-
aði sex sætum og hefur
nú 19. Sharon varaði í
gær stuðningsmenn
sína við því að fagna um
of, ástandið væri alvar-
legra en svo að ástæða
væri til þess. Hvatti
hann til þess að flokk-
arnir kæmu sér saman
um þjóðstjórn til að berjast gegn
hryðjuverkamönnum.
„Það sem okkur greinir á um
skiptir engu andspænis grimmilegu
hatri hryðjuverkasamtakanna til alls
sem er ísraelskt og gyðinglegt, and-
spænis hættunni á stríði við Persa-
flóa og árásum [Íraka] á Ísrael, and-
spænis efnhagskreppunni sem er að
tæta í sundur ísraelskt samfélag,“
sagði ráðherrann.
Verkamannaflokkurinn sem er nú
í sárum eftir mesta ósigur flokksins
frá upphafi, virðist þó ekki líklegur til
að taka boðinu. En miðstjórn flokks-
ins heldur fund eftir viku og ætti þá
að skýrast hvort flokkurinn víkur frá
stefnu leiðtogans, Amrams Mitzna,
en hann vísaði eftir ósigurinn sem
fyrr á bug öllum hugmyndum um
þátttöku í samsteypustjórn undir
forustu Sharons. Svo gæti farið að
Mitzna yrði látinn víkja.
Ríkissjónvarpið í Ísrael hafði eftir
Sharon í gær að hann myndi heldur
boða til nýrra kosninga en sætta sig
við hægristjórn með stuðningi smá-
flokka þjóðernissinna og bókstafs-
trúarmanna. Ummæli Sharons í sig-
urræðunni í fyrrakvöld er hann sagði
að stefna núverandi stjórnar muni
geta fært Ísraelum sigur á hryðju-
verkamönnum og vísað leið til friðar,
þykja hins vegar ekki benda til þess
að hann sé fús til að breyta stefnu
sinni í neinum mikilvægum atriðum.
Sharon nefndi ekki Verkamanna-
flokkinn á nafn þegar hann ræddi um
stjórnarmyndun.
„Sharon sigrar, vinstriöflin hrunin,
Lapid stekkur upp,“ var fyrirsögn
dagblaðsins Yediot Ahronot í gær.
Tommy Lapid er leiðtogi miðju-
flokksins Shinui sem vann mikinn
sigur og er nú þriðji stærsti flokkur
landsins. Viðbrögð manna voru af
ýmsum toga, Palestínumenn sögðu
úrslitin vera ávísun á frekari árásir á
þá. „Sharon notaði fyrsta valdaskeið
sitt til að hernema á ný Vesturbakk-
ann, hann mun nú halda áfram og
hernema Gazaströndina á öðru
valdaskeiði sínu,“ sagði Saeb Erakat,
einn af ráðherrum heimastjórnar
Palestínumanna. Javier Solana, tals-
maður Evrópusambandsins í utan-
ríkis- og öryggismálum, sagði að
„friðaröflin“ í Ísrael hefðu lotið í
lægra haldi en hvatti
Sharon til að mynda
stjórn sem stefndi að
friði. Hosni Mubarak
Egyptalandsforseti
kom mönnum á óvart
með því að óska Sharon
til hamingju og í símtali
þeirra var ákveðið að
leiðtogarnir myndu
hittast fljótlega eftir að
ný stjórn hefði verið
mynduð og ræða friðar-
horfur í deilum Ísraela
og Palestínumanna.
Ljóst er að torvelt
getur orðið fyrir Shar-
on að koma saman
nýrri stjórn, þrátt fyrir sigurinn.
Stjórnmálaskýrendur gera ráð fyrir
að líða muni allmargir dagar eða
jafnvel vikur áður það tekst en hafi
það ekki gerst innan 40 daga verður
Sharon að gefa umboðið frá sér. Má
einnig gera ráð fyrir að Sharon reyni
að tefja tímann í von um að fá ráða-
menn Verkamannaflokksins til að
íhuga þátttöku í nýrri samsteypu-
stjórn.
Likud hlaut samkvæmt bráða-
birgðatölum 37 þingsæti en hafði áð-
ur 19 sæti. Verkmannaflokkurinn
sem fyrstu áratugina í sögu hins nýja
Ísraels fór að jafnaði með stjórn
landsins, galt sitt mesta afhroð frá
stofnun ríkisins 1948 og fékk aðeins
19 sæti en hafði 25. Miðjuflokkurinn
Shinui, undir forystu gamals blaða-
manns, Tommy Lapids, fékk 15 sæti,
var með 5. Flokkurinn hefur lagt
áherslu á að gæta hagsmuna verald-
legra sinnaðra miðstéttarmanna.
Shas, flokkur bókstafstrúarmanna,
fékk nú 11 sæti en hafði 17. Flokkar
ísraelskra araba fengu alls níu sæti
en höfðu áður 10. Af alls 26 stjórn-
málaflokkum sem buðu fram í kosn-
ingunum fengu 13 þingsæti.
Litlir flokkar bókstafstrúarmanna
hafa oft komist í oddaaðstöðu síðustu
áratugina vegna þess að stóru flokk-
arnir tveir, Verkamannaflokkurinn
og Likud, hafa verið langt frá því að
hreppa meirihluta á þingi.
Shinui slakar á kröfum
Sharon getur reynt að mynda
stjórn veraldlegra flokka með Shinui
sem helsta bandamann, stjórn sem
hunsaði litlu bókstafstrúarflokkana
en þá er hætt við að hægrivængurinn
í Likud yrði órólegur. Einnig gæti
hann reynt að mynda stjórn með
stuðningi allra hægriflokkanna en
vegna ofstækis sumra þeirra kæmist
hann þá fljótt upp á kant við almenn-
ingsálitið í heiminum og Bandaríkja-
menn. Leiti hann hófanna hjá Shinui,
sem þegar í gær slakaði verulega á
fyrri skilyrðum sínum fyrir setu í
stjórn undir forystu hans með hægri-
flokkunum, dugar það ekki til að
mynda meirihluta á þingi. Raunveru-
leg miðjustjórn hlyti því að merkja að
Verkamannaflokkurinn yrði með.
Mitzna lýsti því yfir skömmu fyrir
kosningar að ekki kæmi til greina að
flokkurinn settist aftur í stjórn undir
forystu Sharons. Hann ítrekaði þessa
yfirlýsingu í gær og sagðist ekki ætla
að fórna stefnu sinni og flokksins fyr-
ir ráðherraembætti.
Mitzna hefur sagt að harðlínu-
stefna Sharons gagnvart Palestínu-
mönnum geri sér ókleift að starfa
með honum. Vill Mitzna reyna til
þrautar að fá Palestínumenn að
samningaborðinu og fyrsta verk hans
átti að verða að draga jafnt her og
landnema frá Gazaspildunni. Einnig
segist Mitzna, sem er fyrrverandi
hershöfðingi, reiðubúinn að draga
herinn á brott frá Vesturbakkanum
og leggja niður flestar landnema-
byggðirnar en síðan yrði öryggi Ísr-
aels gagnvart sprengjumönnum
öfgasamtaka treyst með því að reisa
öflugan múr á landamærum landsins
og væntanlegs ríkis Palestínumanna.
Spurningin er hvort Sharon og
Likudflokkur hans fást nokkurn tíma
til að fórna landnemabyggðunum.
Sjálfur hefur Sharon látið í veðri
vaka að hann gæti hugsað sér að Pal-
estínumenn fengju að stofna eigið
ríki en að vísu með skilyrðum sem
eru strangari en svo að Yasser Ara-
fat, leiðtogi Palestínumanna, eða eft-
irmaður hans gæti samþykkt þau. Og
þá er eftir að leysa vanda landnem-
anna herskáu og ákveða hvernig
skipta beri yfirráðum í Austur-Jerú-
salem.
Sharon heldur einnig sem fyrr fast
við að ekki sé hægt að setjast að
samningaborði með Palestínumönn-
um fyrr en þeir hafi sýnt að hryðju-
verkin hafi verið stöðvuð og segir að
Arafat verði að víkja fyrir leiðtoga
sem Ísraelar geti treyst.
Verkamannaflokkurinn átti aðild
að núverandi stjórn þar til í nóvem-
ber í fyrra þrátt fyrir hörð mótmæli
margra friðarsinna í honum. Fullyrt
var að Shimon Peres, utanríkisráð-
herra fram í nóvember og einn af
arkitektum Óslóarsamninganna,
hefði engin áhrif á stefnu Sharons og
væri í reynd ekki annað en skálka-
skjól fyrir harðlínumennina.
Mikilvægur miðstjórnarfundur
Margir af helstu leiðtogum Verka-
mannaflokksins voru undir niðri and-
vígir yfirlýsingu Mitzna um setu í
stjórn með Sharon í forystu, þeim
fannst hún allt of afdráttarlaus. Eftir
viku mun miðstjórn flokksins koma
saman og þar verður vafalaust rætt
hvað til bragðs beri að taka ef Sharon
reyni að fá flokkinn til að taka þátt í
nýrri ríkisstjórn.
Dagblaðið Haaretz, sem er vinstri-
sinnað, segir að háttsettir menn í
Likud-flokknum hafi þegar á mánu-
dag, daginn fyrir kosningar, boðið
Verkamannaflokknum samstarf þar
sem leiðtogar flokkanna myndu
skiptast á um að gegna embætti for-
sætisráðherra á kjörtímabilinu sem
er fjögur ár.
Slíkt fyrirkomulag var notað í
samstarfi stóru flokkanna á níunda
áratugnum. En að sögn blaðsins
svöruðu forystumenn Verkamanna-
flokksins því til að þetta kæmi til
greina ef Amram Mitzna gegndi for-
sætisráðherraembættinu í fyrstu
umferð.
Fréttaskýrandinn Herb Keinon,
sem ritar í hægriblaðið The Jerusal-
em Post, segir að frá því að Verka-
mannaflokkurinn gekk úr stjórn sl.
haust hafi markmið Sharons ávallt
verið eitt og hið sama: Hann hafi
reynt að fresta því í lengstu lög að
hugmyndir alþjóðasamfélagsins og
ekki síst Bandaríkjamanna um sjálf-
stætt Palestínuríki árið 2005 næðu
fram að ganga. Fullyrðir Keinon að
næstu vikurnar muni Sharon hafa
sama markmið í huga. Sé þetta rétt
er ekki líklegt að hugmyndir Mitzna
um að hefja þegar friðarviðræður,
jafnvel við Arafat, eigi upp á pall-
borðið hjá hinum sigursæla Sharon.
Vaxandi öryggisleysi
Sharon tók við embætti í febrúar
2001 og hét því á sínum tíma að vinna
bug á hermdarverkum og koma efna-
hagnum á réttan kjöl. Hvorugt hefur
tekist og Ísraelar eru nú auk þess vi-
nafáir í heiminum.
Gagnkvæmt hatur milli Ísraela og
Palestínumanna hefur sennilega
aldrei verið meira. Evrópuþjóðir sem
áður studdu yfirleitt Ísraela, meðal
annars vegna samúðar með gyðing-
um eftir Helförina, gagnrýna nú hart
framferði Ísraelsher á hernumdu
svæðunum. Aðeins Bandaríkjamenn
styðja þá en einnig þeim stuðningi
eru takmörk sett.
Öryggisleysi almennra borgara í
Ísrael hefur sjaldan verið meira,
þjóðarframleiðsla dregst nú saman,
atvinnuleysi er rúmlega 10 af hundr-
aði og verðbólga um 8%.
Misskipting tekna er meiri en í
flestum öðrum þróuðum ríkjum og
um 20% landsmanna lifa undir skil-
greindum fátæktarmörkum, þrátt
fyrir viðamikið velferðarkerfi.
Mikið atvinnuleysi er meðal arab-
íska minnihlutans, um fimmtungs
þjóðarinnar. Arabíski minnihlutinn
hefur fullan ríkisborgararétt og sam-
anstendur af afkomendum fólks sem
ekki flúði heimili sín við stofnun Ísr-
aels 1948. En arabískumælandi borg-
arar finna til æ meiri einangrunar í
samfélaginu gagnvart meirihlutan-
um og samkenndar með palestínsk-
um þjóðbræðrum sínum á Vestur-
bakkanum og Gaza og þjáningum
þeirra. Auk þess er arabískumælandi
Ísraelum mismunað með ýmsum
hætti, hús þeirra eru jafnvel rifin og
borið við að ekki sé til fyrir þeim
byggingarleyfi.
Þjóðin er því klofin í margar fylk-
ingar sem markast af fjárhag, upp-
runa og trúarskoðunum, gamla sam-
heldnin sem fleytti Ísraelum gegnum
margvíslega erfiðleika virðist vera að
hverfa.
Stjórnmálaskýrendur benda á að
hryðjuverkin hafi valdið því að hver
hugsi nú fyrst og fremst um sig og
eigið öryggi. Áður var ríkinu og til-
vistarrétti þess ógnað en nú einstak-
lingnum þegar palestínski sjálfs-
morðinginn gengur inn í
strætisvagninn.
Sharon vill
losna við
kverkatak
öfgaflokka
Reuters
Ungur Palestínumaður, með svarta grímu, lokar veginum fyrir ísraelskum hermönnum með brennandi hjólbarða í
Nablus á Vesturbakkanum. Ísraelsher hindraði allar ferðir frá Vesturbakkanum og Gaza til Ísraels á kjördag og
skaut til bana þrjá Palestínumenn, þarf af voru a.m.k. tveir vopnaðir.







    
   





 

 






 




 

  





     ! 
   " !#  $ %& '

(  )     *  + , !-   * 

. ! % ," &  !$ %  /0   1 + 

 
   
     


  !      " # #
! $




 



 !"


 

  



Ariel Sharon
Erfitt getur orðið fyrir Likud-flokkinn í
Ísrael að mynda starfhæfa stjórn án
þátttöku Verkamannaflokksins, segir í
grein Kristjáns Jónssonar. En ekki er
víst að Sharon láti þvinga sig til að slaka
til gagnvart Palestínumönnum.
’ Hann hafi reyntað fresta því í
lengstu lög að hug-
myndir alþjóða-
samfélagsins og ekki
síst Bandaríkja-
manna um sjálfstætt
Palestínuríki árið
2005 næðu fram að
ganga. ‘
kjon@mbl.is