Morgunblaðið - 13.03.2003, Qupperneq 16

ERLENT
16 FIMMTUDAGUR 13. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
DÓMARAR í Mannréttinda-
dómstól Evrópu úrskurðuðu í
gær, að tyrknesk stjórnvöld
hefðu ekki
tryggt rétt-
lát réttar-
höld yfir
kúrdíska
uppreisnar-
foringjanum
Abdullah
Öcalan en
hann afplán-
ar nú lífstíð-
arfangelsi á tyrkneskri fanga-
eyju. Sögðu þeir, að tyrkneski
dómstóllinn, sem kvað upp dóm
yfir honum, hefði hvorki verið
„óháður né óhlutdrægur“ og
fordæmdu einnig dauðadóm-
inn, sem fyrst var kveðinn upp.
Var honum síðar breytt í lífstíð-
arfangelsi. Er þessi niðurstaða
áfall fyrir Tyrki en það hefur
verið sett sem skilyrði fyrir
hugsanlegum viðræðum um
Evrópusambandsaðild, að þeir
bæti orðstír sinn í mannrétt-
indamálum.
Úreltar
grímur
ÍSRAELSKI herinn seldi er-
lendu verkafólki tugi þúsunda
úreltra gasgrímna en nýjum
grímum var hins vegar dreift
ókeypis meðal Ísraela sjálfra.
Kom þetta fram í ísraelskum
fjölmiðlum í gær en mikill við-
búnaður er í landinu vegna ótta
við eiturefnaárásir Íraka.
300. aftakan
Í NÓTT er leið átti 300. aftakan
að fara fram í Texas frá því
dauðarefsing var aftur tekin
upp í ríkinu 1982. Átti þá að líf-
láta Delma Banks fyrir morð,
sem hann framdi 1980, þá 21
árs að aldri. Hæstiréttur
Bandaríkjanna leyfði aftur
dauðarefsingar í landinu 1976
og síðan hafa þær verið lang-
flestar í Texas.
Lýsi gegn
„lupus“
KOMIÐ hefur í ljós við rann-
sóknir, að fólki, sem þjáist af
svokölluðum „lupus“ eða hellu-
roða, verður einstaklega gott af
lýsi. Var 52 sjúklingum gefið
það og batnaði öllum og sumum
svo mjög, að þeim fannst sem
þeim hefðu verið gefnir vængir.
Um er að ræða ónæmissjúk-
dóm, sem veldur meðal annars
bólgu í liðum, útbrotum og
nýrnaveiki með mikilli þreytu.
Lækkanir
skila sér ekki
ÞÓTT Evrópski seðlabankinn
hafi lækkað vexti um 0,75 pró-
sentustig á síðustu þremur
mánuðum, hefur það ekki skil-
að sér svo neinu nemi til við-
skiptavina bankanna í Þýska-
landi. Kemur það fram í könnun
þar í landi. Sem dæmi er nefnt,
að vextir af yfirdráttarlánum
hafi aðeins lækkað úr 11,75% í
11,67%. Neytendasamtök halda
því fram, að bankarnir noti
vaxtalækkun seðlabankans til
að hagnast sjálfir en skeyti litlu
um hag viðskiptavinanna.
STUTT
Sakaðir
um mann-
réttinda-
brot
Öcalan
SÚ yfirlýsing Donalds Rumsfelds, varnar-
málaráðherra Bandaríkjanna, að óljóst væri
hvaða hlutverki Bretar myndu gegna í herför
gegn Írak undir forystu Bandaríkjamanna er til
marks um að bandarísk stjórnvöld geri sér
grein fyrir þeim pólitísku vandræðum sem Tony
Blair, forsætisráðherra Bretlands, er kominn í.
Þetta var álit breskra dagblaða í gær.
„Bandaríkjastjórn neyddist til að viðurkenna í
fyrsta sinn að hún verði ef til vill að fara í stríð
við Írak án breskra hermanna vegna þeirra inn-
anbúðarvandræða sem Blair er að rata í,“ sagði
blaðið Guardian.
The Daily Telegraph hafði eftir talsmanni
Blairs í kjölfar orða Rumsfelds að Bandaríkja-
menn hefðu haft fullt samstarf við Breta í und-
irbúningi herfararinnar „og það samstarf stend-
ur enn“. Blaðið fullyrti að stríð væri
óhjákvæmilegt og ef breskir hermenn tækju
ekki þátt í því yrði það ekki til annars en að sóa
þeim siðferðilega og pólitíska ávinningi sem
Blair hefði aflað sér.
„Herra Blair getur ekki leyft sér að enda í
fangi „gömlu Evrópu“,“ sagði blaðið ennfremur,
og skírskotaði þar til orða Rumsfeld í janúar sl.,
er hann talaði um Þýskaland og Frakkland sem
„gömlu Evrópu“, er ríkin tvö settu sig upp á
móti herferðinni til Íraks.
Aukinn þrýstingur
Í gær jókst þrýstingurinn á Blair að slaka á
afdráttarlausri stefnu sinni í Íraksdeilunni, en á
þriðjudaginn heyrðist í fyrsta sinn efasemd-
arrödd í hans eigin flokki um forystu hans. „Það
sem einu sinni var óhugsandi er nú rætt opin-
skátt í Verkamannaflokknum,“ sagði Financial
Times.
Það var þingmaðurinn Tam Dalyell, sem lengi
hefur setið á þingi fyrir Verkamannaflokkinn,
sem varaði við því að svo kynni að fara að boðað
yrði sérstakt flokksþing til að andæfa forystu
Blairs. „Um leið og það liggur ljóst fyrir að
Sameinuðu þjóðirnar hafi verið virtar að vettugi,
munum við að sjálfsögðu fara fram á að sérstakt
flokksþing verði boðað,“ sagði Dalyell við breska
ríkisútvarpið, BBC.
Claire Short, alþjóðaþróunarráðherra í stjórn
Blairs, hótaði á sunnudaginn að segja af sér ef
stríð yrði hafið án samþykkis Sameinuðu þjóð-
anna (SÞ). Fyrir nokkrum dögum greiddi 121
þingmaður Verkamannaflokksins atkvæði gegn
stefnu Blairs í Íraksdeilunni í atkvæðagreiðslu á
þinginu.
Bandaríkjamenn og Bretar hafa sameiginlega
lagt fram drög að ályktun öryggisráðs SÞ er
veitir heimild til að Saddam Hussein Íraks-
forseti verði afvopnaður með valdi, nema því að-
eins að ráðið komist að þeirri niðurstöðu fyrir
17. mars, að Írakar fari að öllum tilmælum
vopnaeftirlitsmanna SÞ í landinu.
Stjórnmálaskýrendur segja að nauðsynlegt sé
fyrir Blair að fá þessa ályktun samþykkta – í
framhaldi af ályktun 1441 sem samþykkt var í
nóvember og veitti Saddam lokafrest til afvopn-
unar – til að standa af sér atlögu andstæðinga í
sínum eigin flokki. Einungis tvö önnur ríki, sem
eiga sæti í ráðinu, Spánn og Búlgaría, hafa sagst
munu styðja ályktunina. Rússar og Frakkar,
sem eiga fastafulltrúa í ráðinu, hafa sagst munu
beita neitunarvaldi til að koma í veg fyrir sam-
þykkt ályktunarinnar.
Þingmenn á Evrópuþinginu og háttsettir emb-
ættismenn í Evrópusambandinu hvöttu Banda-
ríkjamenn í gær til að gera ekki árás á Írak án
stuðnings SÞ, og sögðu að árás án slíks stuðn-
ings myndi grafa undan SÞ og alþjóðlegum lög-
um.
„Alvarleg merki“
Chris Patten, sem fer með utanríkismál í
framkvæmdastjórn Evrópusambandsins, sagði á
sérstökum fundi þingsins um Íraksmálið, að ein-
ungis SÞ ættu að geta veitt heimild til beitingar
hervalds, Bandaríkjamenn gætu ekki tekið sér
það vald einir eða í samvinnu við önnur ríki.
Patten sagði ennfremur að hótanir Banda-
ríkjastjórnar um að gera árás upp á sitt ein-
dæmi væru „alvarleg merki um hvaða mat
Bandaríkjamenn leggi á alþjóðlegar skuldbind-
ingar“. Bætti Patten við að hann hefði miklar
áhyggjur af þeim neikvæðu áhrifum sem stríð
án stuðning SÞ myndi hafa á SÞ, samskipti
Bandaríkjanna og Evrópu, Atlantshafs-
bandalagið og útbreiðslu hryðjuverkastarfsemi.
„Innrás í Írak án þess að friður hafi komist á
í Mið-Austurlöndum myndi skapa einmitt þær
aðstæður sem hryðjuverkastarfsemi gæti
blómstrað í, og ekkert okkar væri þá óhult,“
sagði Patten.
Í máli hans kom einnig fram, að ólíklegt væri
að Evrópusambandið myndi leggja til fjármagn
til enduruppbyggingar í Írak eftir stríð sem
hafði yrði án samþykkis SÞ.
„Og það er ekki til bóta,“ sagði Patten í við-
tali við BBC, „að heyra sögur eins og þá sem
barst frá Washington fyrir nokkrum dögum um
að Bandaríkjastjórn hefði rætt við nokkra
bandaríska verktaka um hvaða verk þeir gætu
tekið að sér eftir stríðið. Þetta hljómar kannski
sakleysislega, en í pólitík er þetta einkar klaufa-
legt.“
Þrýst á Blair úr öllum átt-
um vegna Íraksdeilunnar
London, Brussel. AFP, AP.
Reuters
Tony Blair gengur út af skrifstofu sinni við
Downingstræti í gær, undir vökulu auga fyrsta
forsætisráðherra Bretlands, Sir Robert Walpole.
ALÞJÓÐA heilbrigðismálastofnunin
(WHO) sendi í gær aðvörun til heil-
brigðismálayfirvalda hvarvetna í
heiminum vegna lungnabólguafbrigð-
is, er kann að vera alvarlegt, í kjölfar
þess að upp komu tilfelli í Víetnam og
Kína. Smitaðist starfsfólk sjúkrahúsa
þar sem sjúklingar voru til meðhöndl-
unar. Tilkynnt hefur verið um fimm
dauðsföll í Kína af þessum völdum.
Í tilkynningu frá WHO sagði að
stofnunin væri að reyna að fá stað-
festar fregnir um þessa „ódæmigerðu
lungnabólgu“, og mælst væri til þess
að sjúklingar með „ódæmigerð“
lungnabólgueinkenni væru með-
höndlaðir í einangrun og að hjúkrun-
arfólk sýndi sérstaka aðgát. „Þetta er
viðvörun til alls heimsins,“ sagði Dick
Thompson, talsmaður WHO.
Samkvæmt upplýsingum stofnun-
arinnar kom fyrsta tilfellið upp í
Hanoi í Víetnam 26. febrúar, þar sem
sjúklingur veiktist eftir að hann kom
frá Shanghai og Hong Kong í Kína.
Tuttugu starfsmenn sjúkrahúss urðu
veikir í kjölfarið og sýndu einkenni
svipuð flensueinkennum; snögghækk-
andi hita, vöðvaverki o.fl. Sumir sjúk-
linganna, en þó ekki allir, fengu síðan
lungnabólgu.
Í Hong Kong hafa greinst um 30
tilfelli hitasóttar sem sum hafa orðið
að lungnabólgu. WHO segir að enn
hafi ekki fundist tengsl á milli tilfell-
anna og sjúkdómsins í Hong Kong og
Hanoi.
Varað við
lungnabólgu-
faraldri
Genf. AFP.
AÐ MATI sérfræðinga er raunhæft,
að vindorkuver á Vesturströnd Afr-
íku geti leyst úr orkuvanda Evrópu.
Eftir því sem greint er frá á
fréttavef þýzka vikuritsins Der
Spiegel hefur verið reiknað út, að
kostnaðarverð á raforkunni úr
eyðimerkurvindmyllunum út úr
innstungu í Þýzkalandi yrði lægra
en á annarri endurnýjanlegri orku
sem á boðstólum er þar í landi.
Þessu halda talsmenn „Sahara-
wind“-verkefnisins fram, sem hefur
bækistöðvar sínar í Rabat í Mar-
okkó. Khalid Benhamou segir að
með beizlun orkunnar í staðvindum
Sahara fengist feikinóg raforka
sem hægt yrði að bjóða á sam-
keppnishæfu verði á orkumarkaði
Evrópu. Á þessum slóðum er nátt-
úrulega líka feikinóg sólskin, en
tæknin til virkjunar þess er að sögn
Benhamou einfaldlega ekki nógu
langt á veg komin til að geta boðið
raforku á samkeppnishæfu verði.
Benhamou segir að við vestur-
jaðar Sahara-eyðimerkurinnar, þar
sem Passat-staðvindarnir ríkja (þar
rekst heitt eyðimerkurloftið á kalt
Atlantshafsloft og stígur til himins)
væri tilvalið að reisa vindmyllur á
u.þ.b. 2.000 km löngu belti út við
ströndina. Með því að hafa vind-
myllurnar nógu þétt til að orkuver-
in skili 2,4 megawöttum á ferkíló-
metra segir Benhamou raunhæft að
framleiða alls um 1.000 teravatt-
stundir af raforku á ári. Það sam-
svarar um helmingi allrar raf-
orkuþarfar Vestur-Evrópu. Flytja
mætti strauminn með 4.500 km
langri háspennulínu alla leið til
kjarnasvæða evrópsks iðnaðar.
Með þessu móti telur Benhamou
mögulegt að bjóða Sahara-
vindorku á samkeppnishæfu verði í
Mið-Evrópu.
Einn kosturinn við þennan orku-
öflunarkost er að hægt er að virkja
í áföngum. Byrja mætti á einu vind-
orkuveri í Suður-Marokkó. En á
svæðinu þar suður af, Vestur-
Sahara, þyrftu framkvæmdir vænt-
anlega að bíða þess að varanleg
lausn finnist á deilum sem staðið
hafa lengi um það hverjum beri að
fara þar með pólitísk yfirráð. Í
Vestur-Sahara eru staðvindarnir
sterkastir og ströndin þar því væn-
legri kostur fyrir vindaflsvirkjanir.
Þó segir Benhamou að á svæðinu
við Tarfaya í Suður-Marokkó sé
hægt að reisa vindorkuver sem skili
fimm gígavattstunda raforku. Hana
standi til að selja til Spánar í gegn-
um 1.300 km langa háspennulínu.
Ný tegund þróunaraðstoðar
Benhamou og aðrir, sem hafa
sýnt verkefninu áhuga, sjá líka
fleiri kosti við það. Hér gefist tæki-
færi til „nýrrar tegundar þróun-
araðstoðar“. Allir hlutaðeigandi –
bæði Evrópu- og Norður-Afr-
íkubúar – gætu haft hag af sam-
vinnunni um vindorkuvirkjunina og
byggingu rafveitulagnarinnar
norður til Evrópu.
Vindar Sahara til lausn-
ar orkuþörf Evrópu
Vindmyllur af þessu tagi, sem reist-
ar hafa verið í stórum stíl við
strendur Danmerkur, gætu virkjað
með hagkvæmum hætti vindorku
Sahara-eyðimerkurinnar.