Morgunblaðið - 13.03.2003, Qupperneq 38

UMRÆÐAN
38 FIMMTUDAGUR 13. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Á MEÐAN þjóðin horfði á for-
sætisráðherrann rífast við stjórnar-
formann eins af stærstu fyrirtækjum
landsins með ásökunum og skömm-
um, sem með réttu mega kallast blóð-
ugar, þá kepptust sjálfstæðismenn
við að afsaka rifrildið með því að það
ætti sér rætur í frægri Borgarnes-
ræðu Ingibjargar Sólrúnar – að hún
hafi í rauninni hrundið af stað þessum
skelfilegu illdeilum.
Fyrir þá sem ekki vilja láta sér
nægja að heyra útúrsnúninga og hár-
toganir er auðvitað réttast að lesa
ræðuna, hún hefur nú birst í blöðun-
um og hana má nálgast á Netinu.
Lesi menn Borgarnesræðuna
munu þeir sjá að inntak og boðskapur
hinna margfrægu ummæla þar, er að
stjórnmálamenn eigi ekki að blanda
sér í samkeppni viðskiptalífsins; að
pólitísk yfirvöld eigi ekki að taka af-
stöðu með einstökum fyrirtækjum
eða á móti öðrum, heldur einungis að
setja almennar reglur. Boðskapurinn
er ekki settur fram með loðnara eða
flóknara orðalagi en svo, að textann
mætti þessvegna nota til prófs í
ályktunarhæfni og almennum les-
skilningi.
Samt ákváðu sjálfstæðismenn að
lesa út úr henni nákvæmlega þver-
öfuga merkingu: að leiðtogi Samfylk-
ingarinnar hefði verið að skipa sér í
sveit með tilteknum fyrirtækjum:
sjálfur Davíð Oddsson þóttist til
dæmis skilja orð hennar svo að hún
vildi verða forsætisráðherra Jóns
Ólafssonar og Baugsfeðga. Þetta
minnti mig raunar á sögu sem ég
heyrði um svipað leyti úr grunnskóla
hér í borginni: Hópur af níu ára
krökkum elti einn skólafélagann um
lóðina og æpti: perri! perri! Einn hug-
prúður piltur hafði heyrt að það ætti
ekki að leggja einhvern í einelti og
ákvað að koma þeim ofsótta til varn-
ar, hrópaði að það væri ljótt ef allir
væru á móti einum. En hafði það eitt
upp úr krafsinu að nú tók krakkasæg-
urinn að veitast að honum sjálfum
með hrópinu: perri! perri!
Svona er hin sígilda hundalógík
barnaskólalóðarinnar, en það er aumt
til þess að vita að rökræðutækni sjálf-
stæðismanna skuli ekki vera á hærra
stigi. Hámarki náði þessi fáránlegi
útúsnúningur þó þegar annars vand-
aður og vænn sjálfstæðismaður lagði
saman tvo og tvo og fann út að þar
sem einn af eigendum eins þeirra fyr-
irtækja sem Ingibjörg Sólrún nefndi í
ræðunni hefði einhverntíma verið
bendlaður við eiturlyfjabrask hefði
hún í raun verið að leggja blessun
sína yfir dópsölu.
En eftir að deilur Davíðs og Hreins
Loftssonar hófust, hélt hin fræga
Borgarnesræða áfram að vera sjálf-
stæðismönnum ofarlega í sinni, nema
hvað nú var komið nýtt hljóð í strokk-
inn: það voru dylgjurnar í henni sem
höfðu komið öllu illu til leiðar. Enn
hófust rökfræðilegir loftfimleikar, og
dregin var upp sú mynd að Borgar-
nesræðan hefði verið upphaf póli-
tískrar herferðar sem Fréttablaðið,
Baugur og Hreinn Loftsson fylgdu
síðan eftir. Hver á fætur öðrum birt-
ust málsvarar Sjálfstæðisflokksins og
viðruðu slíkar kenningar í fjölmiðl-
um. Meðal annars ungur og geðsleg-
ur þingmannskandídat, Sigurður
Kári Kristjánsson. Hann var þá
spurður hvort hann í alvöru teldi vera
tengsl á milli Hreins Loftssonar,
erkisjálfstæðismanns og fyrrverandi
aðstoðarmanns Davíðs Oddssonar,
og Samfylkingarinnar. En einhver
slík tengsl urðu að vera, ef samsær-
iskenningin ætti að ganga upp. Sig-
urður Kári hikaði ögn við að svara
spurningunni, en sagði að það væru
ekki bein tengsl á milli Hreins Lofts-
sonar og Samfylkingarinnar. En
óbein semsé! Vegna þess að hann
væri talsmaður Baugs. Sem sam-
kvæmt því væri útibú úr Samfylking-
unni, eða öfugt.
Eru nú allir búnir að gleyma fræg-
ustu samskiptum Samfylkingarinnar
og Baugsfeðga? Sem var bréf for-
manns flokksins sem hann skrifaði
reiður og sár er hann taldi að bróðir
hans hefði verið flæmdur úr vinnu hjá
Hagkaup af pólitískum ástæðum.
Eftir að sá tölvupóstur rataði á síður
fjölmiðla (en sjálfstæðismenn telja
sig vel að merkja vita að slíkt geti
ekki gerst nema sem liður í pólitísku
samsæri) þá sagðist Jón Ásgeir kvíða
þeirri tilhugsun að menn á borð við
Össur kæmust til valda.
Forsætisráðherrann gerðist einnig
bæði sár og hneykslaður á „dylgjum“
í sinn garð sem hann þóttist nú lesa út
úr Borgarnesræðunni. En það aftrar
honum ekki frá því að dylgja stöðugt
um allskyns spillingu sem Ingibjörg
Sólrún sé viðriðin: að hún hafi látið
borgarsjóð kaupa „lóðadrasl“ (sem
reyndar er við helstu verslunargötu
Reykjavíkur) af Jóni Ólafssyni að
launum fyrir framlög hans til R-
listans; hann dylgjar um að Samfylk-
ingin hafi fengið inni í húsnæði í eigu
Baugsfeðga til að geta gengið þeirra
erinda í kosningunum, hann dylgjar
um að þeir muni geta haft hana í vas-
anum verði hún forsætisráðherra (að
hún verði þeim „léttari í vasa“ en
hann), bara svo að nokkur dæmi séu
tekin. Hallærislegast af öllu er nú
samt að heyra Hannes Gissurarson
þræða útvarpsstöðvarnar næstum
grátklökkur af vandlætingu yfir því
að einhver skuli leyfa sér að „dylgja
um forsætisráherrann“ – en Hannes
er hinn sanni Íslandsmeistari í póli-
tískum dylgjum og gekk meira að
segja svo langt að vera árum saman
með getgátur um einhverja spillingu
tengda störfum eiginmanns Ingi-
bjargar Sólrúnar fyrir Stöð 2. Hann-
es lét ekki af þessu fyrr en hann hafði
bakað sér fyrirlitningu alls sæmilegs
fólks, enda er sem betur fer einsdæmi
að fjölskyldum stjórnmálamanna sé
blandað inn í pólitískt skítkast.
Aðeins eitt að lokum: Davíð sagðist
í margfrægu morgunviðtali telja sig
hafa fengið vitneskju um að Jón Ás-
geir hefði lagt á ráðin um að bera á
hann mútufé. Spurður hversvegna
hann hefði þá ekki snúið sér til lög-
reglunnar svaraði hann því til að
þetta hefði komið fram í tveggja
manna tali, og því erfitt að færa fram
nokkrar sönnur.
En seinna sama dag upplýsti hann
svo að hann hefði vitni sem gæti stað-
fest sín orð – að þriðji maður hefði
verið viðstaddur „tveggja manna tal-
ið“ og heyrt um þessar mútuáætlanir
í tvígang. (Einhver sagði nú reyndar
að þegar Davíð tefldi fram aðstoðar-
mönnum sínum, væri það eins og ef
töframaðurinn Baldur hefði látið
Konna vitna sér í hag.)
En í það minnsta hlýtur maður að
spyrja, með orðum forsætisráð-
herrans: Hvaða endemis þvæla er nú
þetta?
„Ekki bein tengsl“
Eftir Einar
Kárason
„…það er
aumt til
þess að vita
að rökræðu-
tækni sjálf-
stæðismanna skuli ekki
vera á hærra stigi.“
Höfundur er rithöfundur.
ÞEGAR Ísland gekk í Atlants-
hafsbandalagið (NATO) 1949 var
það tekið fram af íslenskum ráða-
mönnum, að Ísland hefði engan her
og ætlaði sér ekki að hafa her.
Bjarni heitinn Benediktsson, þáver-
andi utanríkisráðherra, tók þetta
skýrt fram. Ásamt honum fóru ráð-
herrarnir Emil Jónsson og Ey-
steinn Jónsson vestur um haf til
viðræðna við Acheson,utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, um aðild Ís-
lands að NATO. Þeir fengu það
staðfest vestra, að Ísland þyrfti
ekki að stofna her. Sérstaða Íslands
var viðurkennd af öðrum ríkjum
Atlantshafsbandalagsins. Það var
samþykkt, að Ísland gæti verið aðili
að NATO án þess að stofna eigin
her. Segja má, að þetta sé kjarnaat-
riði í íslenskri utanríkisstefnu. Og
nátengt þessu er, að Ísland er frið-
söm þjóð, sem ekki vill fara með
ófríði á hendur neinni annarri þjóð.
Þetta atriði hafa allir fyrri utanrík-
isráðherrar Íslands virt.
NATO er varnarbandalag. Það er
stofnað til þess að verjast árásum
annarra ríkja á eitthvert ríki
bandalagsins. Árás á eitt aðildarríki
telst árás á þau öll. Í þessu felst
mikil vernd fyrir Ísland. En það er
ekki hlutverk NATO að gera árás á
aðrar þjóðir, ekki einu sinni á þjóð,
sem býr við harðstjórn. Þess vegna
getur það ekki samrýmst stefnu-
skrá NATO að gera árás, fara í
stríð við Írak. Það er sama hversu
slæmur Sadam Hussein, einvaldur
Íraks, er. NATO getur ekki gert
árás á Írak. Í stofnskrá NATO er
einmitt lögð sérstök áhersla á það
að leysa deilumál milli þjóða á frið-
samlegan hátt.
Bandaríkjamenn hafa reynt að fá
sem flestar bandalagsþjóðir NATO
til stuðnings við þá stefnu sína að
réttlætanlegt væri að ráðast á Írak,
þar eð Sadam Hussein væri að
koma sér upp gereyðingarvopnum
og hann hefði ekki afvopnast eins
og hann hefði samþykkt að gera
eftir Persaflóastríðið.
Hafa Bandaríkjamenn m.a. óskað
eftir því, að bandalagsþjóðirnar í
NATO legðu til flugvélar til flutn-
inga á hermönnum, hergögnum og
hjálpartækjum, ef til átaka kæmi
við Írak. Samkvæmt fréttum ís-
lenskra fjölmiðla mun utanríkisráð-
herra Íslands hafa tekið vel í þessa
beiðni Bandaríkjamanna á ráð-
herrafundi NATO í Prag.
Ef svo er, þá er það algert brot á
þeirri utanríkisstefnu, sem Ísland
hefur fylgt allt frá því landið gekk í
NATO. Það skiptir engu máli í
þessu sambandi hvaða vopn Sadam
Hussein hefur undir höndum. Með
því að Ísland hefur engan her og
fékk viðurkennda sérstöðu sína sem
vopnlaus þjóð þurfa Íslendingar
ekki að stunda neina herflutninga
fyrir Bandaríkjamenn eða NATO.
Er það raunar furðulegt, ef utan-
ríkisráðherra Íslands hefur léð
máls á slíku . Einnig tel ég það al-
veg fráleitt að Ísland taki á nokk-
urn hátt undir það, að Bandaríkja-
menn geri árás á Írak. Ísland á ekki
að taka neinn þátt í árás á annað
ríki, hvorki á beinan né óbeinan
hátt.
Fyrri utanríkisráðherrar Íslands
hafa tekið skynsamlega á málum,
sem hér eru gerð að umtalsefni.
Þeir hafa virt þá stefnu Íslands,sem
mörkuð var við inngöngu Íslands í
NATO. Núverandi utanríkisráð-
herra hefur verið nokkuð hallur
undir Bandaríkin í sambandi við af-
stöðu þeirra til Írak og undirbúning
árásar á Írak.
Ef breyta á utanríkisstefnu Ís-
lands frá því sem hún hefur verið
undanfarna áratugi, ef Ísland ætlar
að leggja blessun sína yfir árás á
annað ríki og taka þátt í herflutn-
ingum, verður að fjalla um það á al-
þingi og samþykkja breytta stefnu
þar. Ríkisstjórnin getur ekki ákveð-
ið slíka breytingu ein. Stefna Ís-
lands í þessu efni er óbreytt: Ísland
vill ekki taka þátt í neinum her-
flutningum. Ísland vill ekki stríð.
Ísland vill
ekki stríð
Eftir Björgvin
Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
„Ísland vill
ekki taka
þátt í nein-
um herflutn-
ingum.“
„OF seint, of seint“ er viðkvæðið
þegar Kárahnjúkavirkjun ber á góma
þessa dagana. Í landsföðurlegum tón
keppast talsmenn virkjunarfram-
kvæmda, leiðarahöfundar prentmiðl-
anna og fleiri við að sussa á alla þá
sem telja málið ekki útrætt. Sífellt er
almenningi boðið að þegja þrátt fyrir
að 64% landsmanna vilji þjóðarat-
kvæðagreiðslu og meiri umræðu um
málið vegna þess að ört berast nýjar
upplýsingar um samfélagsleg og
efnahagsleg áhrif og afleiðingar fyr-
irhugaðra virkjunarframkvæmda.
Þeim fjölgar stöðugt sérfræðing-
unum sem telja íslensk stjórnvöld ana
áfram í blindni í stóriðju- og virkj-
unarmálum. Vegna smæðar íslensks
hagkerfis er varað við framkvæmdum
af stærðargráðu Kárahnjúkavirkjun-
ar. Þensluáhrifin eru óhjákvæmileg
og mótvægisaðgerðir munu hafa í för
með sér niðurskurð hjá hinu opinbera
og sveitarfélögum. Á sama tíma og
stjórnmálamenn keppast við að auka
kjörþokka sinn með loforðum um
skattalækkanir benda þjóðþekktir
hagfræðingar kurteisislega á að við
aðstæður þenslu komi ekki til greina
að lækka skatta.
Á póstlista femínista hefur undan-
farnar vikur átt sér stað drjúg um-
ræða um atvinnuþróunarstefnu
stjórnvalda sem birtist m.a. í virkj-
ana- og stóriðjustefnunni. Sama
stefna birtist í ákvörðun ríkisstjórn-
arinnar um að eyða obbanum af hagn-
aði af sölu Landsbankans í vegafram-
kvæmdir og jarðgangagerð. Í
umræðum femínistanna hefur m.a.
komið fram að stjórnvöld hegði sér
eins og við lifðum á krepputímum og
stór hluti karla landsins biði á eyrinni
eftir erfiðisvinnu vegna þess að fyrst
og fremst eigi að búa til störf fyrir
karla í byggingariðnaði og stóriðju.
Aðgerðirnar munu samkvæmt Lilju
Mósesdóttur, hagfræðingi, auka al-
menna eftirspurn í hagkerfinu sem
með tímanum leiði til fjölgunar starfa,
m.a. í þjónustu þar sem konur eru í
miklum meirihluta. Nýju „kvenna-
störfin“ sem verða til vegna aukinnar
eftirspurnar eru kölluð „afleidd“ störf
vegna þess að þau verða til sem af-
sprengi „karlastarfa“. Aðgerðirnar
festa þannig í sessi þá hugmynd að
karlar séu fyrirvinnur og konur „að-
stoði“ við tekjuöflun þegar atvinnu-
lífið þarf á þeim að halda.
Konur eru einu
fyrirvinnurnar, ekki karlar
Fyrirvinnuhlutverk karla er eins
og allir vita oft notað til að réttlæta
hærri laun karla en kvenna. Það ætti
því ekki að koma á óvart ef ekki tekst
að draga úr kynbundnum launamun í
næstu framtíð. Þó er kannski sýnu
verra eins og Kristjana Stella Blöndal
á Félagsvísindastofnun HÍ bendir á
að fyrirvinnuhugsunarhátturinn á sér
ekki lengur stoð í raunveruleikanum.
Núorðið er sjaldgæft að karlar séu
eina fyrirvinna fjölskyldu, en sam-
kvæmt Landshögum Hagstofunnar
2002 eru hér á landi hins vegar ellefu
þúsund einstæðar mæður sem sjá
einar samtals um fimmtán þúsund
börnum farborða. Skráðir einstæðir
feður með börn á framfæri eru aftur á
móti ekki nema um 800 talsins (með
um 1100 börn). Árið 2002 voru konur
á Íslandi með 57% af atvinnutekjum
karla. Atvinnuþróunarstefna stjórn-
valda ætti þess vegna að taka mið af
þessu misrétti. Það væri í samræmi
við yfirlýsta stefnu ríkisstjórnarinn-
ar, en í framkvæmdaáætlun hennar í
jafnréttismálum segir: „Ríkisstjórnin
mun vinna að því að jafnréttissjón-
armið verði samþætt allri opinberri
stefnumótun og ákvörðunartöku.
Samþætting krefst þess að jafnrétti
kynjanna sé meðvitað haft í huga við
alla áætlanagerð.“ Að þessu sögðu er
ríkjandi atvinnuþróunarstefnan bæði
í mótsögn við yfirlýsta stefnu og gam-
aldags og ættu stjórnarflokkarnir því
ekki að vera fýsilegur kostur fyrir
kjósendur í vor.
Getum við hins vegar átt von á ein-
hverju skárra í stað núverandi ríkis-
stjórnar þegar stærsti stjórnarand-
stöðuflokkurinn, Samfylkingin, hefur
ekki einu sinni orð á kynjamisrétti að-
gerðanna? Sér flokkurinn ekki eða
vill hann ekki sjá samhengið? Það
skýtur ekki einasta skökku við vegna
lýðræðislegs hlutverks stjórnarand-
stöðunnar að veita stjórnvöldum
gagnrýnið aðhald, heldur einnig
vegna stefnusyfirlýsingar Samfylk-
ingarinnar frá 13. nóvember 2001.
Þar segir að leggja beri áherslu á
jafnræði kynja á vinnumarkaði og að
flokkurinn vilji með markvissum að-
gerðum vinna gegn núverandi mis-
rétti.
Arfur Kvennalistans
uppurinn?
Samfylkingin nýtur samkvæmt
skoðanakönnunum meirhlutafylgis
kvenna og ætti því að renna blóðið til
skyldunnar. Þögn flokksins í málum
tengdum afleiðingum virkjunarfram-
kvæmdanna er enn skrýtnari í ljósi
þess að hann þurfti ekki að fylgja rík-
isstjórninni í Kárahnjúkamálinu eins
og skugginn þar sem þingmeirihluti
lá fyrir.
Í „Borgarnesræðu“ Ingibjargar
Sólrúnar Gísladóttur segir að Sam-
fylkingin ætli að vera flokkur sem
þori að taka erfið mál til umræðu og
sé óhræddur við að fara nýjar leiðir
við lausn viðkvæmra deilumála. Mun
hann standa við það næstu vikur og
þora að takast á við þá umræðu sem
verður að eiga sér stað um afleiðingar
virkjunarstefnunnar? Eða er og verð-
ur virkjunarumræðan til marks um
að Samfylkingin sem að einum þriðja
hluta samanstendur af Kvennalistan-
um hafi sagt skilið við hugsjón kven-
frelsis og kastað á glæ þekkingu á
jafnréttismálum? Óskandi væri að sá
merki arfur sem Kvennalistinn skildi
eftir sig verði ekki jarðsunginn nú á
20. afmælisdegi hans heldur gangi í
endurnýjun lífdaga með forsætisráð-
herraefni Samfylkingarinnar.
Of seint fyrir kynjajafnrétti?
Eftir Sigríði
Þorgeirsdóttur
og Rósu
Erlingsdóttur
„Óskandi væri að sá
merki arfur sem
Kvennalistinn skildi eft-
ir sig verði ekki jarð-
sunginn nú á 20. afmæl-
isdegi hans...“
Rósa er stjórnmálafræðingur.
Sigríður er heimspekingur.
Sigríður
Þorgeirsdóttir
Rósa
Erlingsdóttir