Morgunblaðið - 14.04.2003, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 MÁNUDAGUR 14. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Víkingarnir fóru létt með þetta.
Stofnfundur Vitafélags Íslands
Vilja efla þekk-
ingu á vitum
ÍSLENSKA vitafélagiðverður stofnað á fundií húsakynnum Sigl-
ingastofnunar í Vesturvör
2 í Kópavogi laugardaginn
26. apríl nk. og hefst fund-
urinn klukkan 14. Einn
hvatamanna og í forsvari
er Kristján Sveinsson
sagnfræðingur og vitasér-
fræðingur með meiru og
svaraði hann nokkrum
spurningum Morgun-
blaðsins.
– Hvers vegna að stofna
Vitafélag Íslands?
„Við sem að stofnun fé-
lagsins stöndum höfum átt
þess kost að kynnast
nokkuð vitum og strand-
minjum af ýmsu tagi og
höfum áhuga á þessum
málum og teljum okkur
vita að svo sé um fleiri. Félaginu
er ætlað að vera vettvangur ein-
staklinga, félagasamtaka og
stofnana sem vilja sinna viðfangs-
efnum á þessu sviði og er að
nokkru leyti sniðið eftir erlendum
fyrirmyndum, en svona félög eru
starfandi í flestum nágrannalönd-
um okkar.“
– Hvert verður hlutverk félags-
ins?
„Það verður fyrst og fremst að
efla þekkingu á vitum og strand-
minjum og stunda útbreiðslu- og
kynningarstarfsemi. Við munum
skilgreina ákveðin verkefni til að
vinna að hverju sinni og sinna
þeim eftir því sem færi gefst. Við
ætlum okkur einnig að vinna að
því að vitarnir verði aðgengilegri
en nú er og að strandminjum
verði sýndur tilhlýðilegur sómi.
Það vantar alveg áreiðanlega ekki
verkefnin því mikið er eftir að
skrá og merkja af slíkum minjum
víða um land. Við viljum líka
stuðla að því að settar verði upp
sýningar á vitaminjum og gætum
hugsað okkur að standa að útgáfu
á ýmiss konar efni um vita og
strandmenningu.“
– Áttu von á mörgum félögum á
stofnfund?
„Ég geri fastlega ráð fyrir því
að einhverjir tugir einstaklinga
mæti. Annars er alltaf erfitt að
segja til um það.“
– Hvað verður á dagskrá fé-
lagsins annað en að stofna félagið
formlega?
„Við munum fjalla nokkuð um
stöðu vitanna eins og hún er í dag
og gera grein fyrir því hvað við
teljum að sé framundan og hvar
við álítum að heppilegast sé að
bera niður með fyrstu verkefnin.
Það eru uppi ákveðnar hugmynd-
ir í þeim efnum en best er að bíða
fundarins með að skýra frá þeim.“
– Hvers vegna á að vernda
vita?
„Vitar eru hluti af íslenskri
menningarsögu og byggingararf-
leifð, nokkuð sérstakur meira að
segja. Sérstaðan liggur í hlut-
verki bygginganna sem er skýrt
afmarkað og þær bera þess
merki. Fyrir það eru þær sér-
stakar. Íslenskir vitar eru einnig
nokkuð sundurleitir.
Að hluta til stafar það
af því að þeir eru
byggðir á alllöngu
tímaskeiði þannig að
arkítektúrinn er mis-
munandi og svo ræður
staðsetning þeirra allt-
af miklu. Það er til dæmis óhjá-
kvæmilegt að viti á láglendi verði
nokkuð hár ef gagn á að verða af
honum, svo sem Garðskagavitinn
og Akranesvitinn en uppi á hól
eða háum sjávarbakka dugir lág-
reistur viti ágætlega. Einn af
formfegurstu vitum landsins,
Kirkjuhólsviti á Snæfellsnesi,
getur verið dæmi um það. Ég hef
verið spurður að því hvers vegna
vitarnir séu svona sundurleitir
eins og þeir eru. Hví ekki hafi ver-
ið gerðar þrjár til fjórar teikning-
ar af misjafnlega háum vitum og
byggt eftir þeim, en það er vegna
þess að vitarnir voru einnig dag-
merki og þurftu að vera þannig úr
garði gerðir að sjómenn gætu
þekkt þá hvern frá öðrum. Um
tíma voru nöfn þeirra meira að
segja máluð á þá stórum stöfum,
en langt er síðan því var hætt.
Því má bæta við að íslenskir
vitar eru nokkuð sérstakir séðir í
alþjóðlegu samhengi. Þeir eru
yngri en vitar flestra annarra
þjóða og bera ýmis nútímaleg ein-
kenni sem vitar annarra þjóða
hafa ekki. Íslensku vitarnir eru
þannig sérstakt afbrigði af al-
þjóðlegu menningarfyrirbæri.“
– Hvað er hægt að gera við
gamla vita?
„Það er áreiðanlega nokkuð
margt. Ef hætt er að nota vita
sem stendur nálægt byggð væri
sjálfsagt hægt að breyta honum í
útsýnisstað, kannski í lítið safn
eða jafnvel veitingastað. Eða þá
bara láta hann standa, halda hon-
um við og hafa til sýnis með ein-
hverjum leiðbeiningum á staðn-
um. Sumir aflagðir vitar hafa nýst
fuglaskoðurum vel, t.d. gömlu vit-
arnir á Akranesi og Garðskaga.
Gamli Akranesvitinn er gott
dæmi um prýðilegt frumkvæði
heimamanna, sem hafa
gert honum til góða,
þannig að þessi bygg-
ing frá 1918 er ágæt-
lega stæðileg. Á Garð-
skaga er byggðasafn
skammt frá vitunum
tveimur sem þar
standa og gestir þar geta notið
þess að skoða vitana og gera það
óspart. Ég held að það sé kannski
mikilvægast að skapa fólki tæki-
færi til að skoða vitana betur og
nánar en nú er almennt hægt og
koma upp upplýsingaskiltum við
þá í meira mæli en gert hefur ver-
ið.“
Kristján Sveinsson
 Kristján Sveinsson er fæddur
á Blönduósi 21. apríl 1960. Út-
skrifaður stúdent frá Mennta-
skólanum í Hamrahlíð, MA í
sagnfræði frá Háskóla Íslands og
mag.art í sömu grein frá Árósa-
háskóla. Kristján hefur starfað
lengi sem sagnfræðingur, nú síð-
ustu árin hjá Siglingamálastofn-
un Íslands m.a. við að rita bók
um vita, Vitar á Íslandi, sem út
kom haustið 2002. Maki er Anna
Þórarinsdóttir löggiltur endur-
skoðandi hjá KPMG. Þau eiga
tvö börn, Maríu og Eyvind, fædd
1984 og 1986.
…svona félög
eru starfandi í
flestum ná-
grannalönd-
um okkar