Morgunblaðið - 14.04.2003, Page 17

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 14. APRÍL 2003 17
Í FORSÆTISRÁÐHERRATÍÐ
Davíðs Oddssonar hafa tveir ógeð-
felldir eiginleikar náð að skjóta
rótum og blómstra í stjórnkerfi
landsins. Ríkisstjórnarflokkarnir
núverandi stjórna í skjóli svokall-
aðra pólitískra ákvarðana sem þarf
víst hvorki að rökstyðja né rétt-
læta. Stjórnunarhættirnir sem
notaðir eru til að þvinga fram vilja
Sjálfstæðisflokksins og einkavina
þeirra eða vilja Framsóknarflokks-
ins og framagosa þeirra eru eink-
um tvenns konar. Annars vegar
stjórna þeir með hrokafullu vald-
boði og hins vegar láta þeir hálf-
kveðnar vísur liggja í loftinu og
gæðingarnir sem botna þær rétt fá
sérstaka fyrirgreiðslu að launum.
Það kunna allir fyrripartinn í þess-
um hálfkveðnu vísum en seinni-
parturinn er alltaf kveðinn í hálf-
um hljóðum og aldrei færður til
bókar. Hálfkveðnu vísurnar snúast
um það að hygla þeim sem eru í
réttu liði en halda hinum niðri.
Þessi aðferðafræði gefur sér það
að þeir sem ekki eru í rétta liðinu
séu í vitlausu liði jafnvel þótt þeir
kannist sjálfir ekki við að vera í
neinu liði. Af tvennu illu er hroka-
fullt valdboðið skömminni skárra
en hálfkveðnu vísurnar. Hrokafullt
valdboð fer ekki fram hjá neinum
og ef kjósendum blöskrar það geta
þeir hafnað þeim mönnum og
flokkum sem hafa orðið valdhroka
að bráð. En hálfkveðnu vísurnar
eru aldrei botnaðar og þess vegna
er ekki nokkur leið að hafa þær
eftir eða festa á þeim hendur á
annan hátt.
Forsætisráðherravísurnar
Það gerðist á dögunum að for-
sætisráðherraefni Samfylkingar-
innar, Ingibjörg Sólrún Gísladótt-
ir, botnaði nokkrar hálfkveðnar
forsætisráðherravísur uppí Borg-
arfirði. Og forsætisráðherrann
tjúllaðist. Botnarnir voru ekki
réttir sagði hann og svo fór hann
með nokkra hálfkveðna botna máli
sínu til sönnunar. Hálfkveðnu
botnana hafði forsætisráðherrann
eftir fyrrverandi einkavini sínum
sem aðspurður sagðist hafa kveðið
þá í hálfkæringi. Þar með var mál-
ið afgreitt út úr umræðunni af
þeirra hálfu og fjölmiðlamenn,
stjórnmálamenn og sérfræðingar
þóttust ekki geta fjallað frekar um
það á opinberum vettvangi. Vís-
urnar voru eftir sem áður hálf-
kveðnar því botnarnir þeirra for-
sætisráðherra enduðu allir í
hálfkæringi. Það segir sitt um van-
þroska þjóðfélagsumræðunnar hér
á landi að forsætisráðherranum
skuli með dylgjum einum saman
takast að kæfa tímabæra umræðu
um þjóðfélagsmein í fæðingu. Ég
er ekki sérlega seig í því að botna
hálfkveðnar vísur en einhvern veg-
inn finnst mér að sú staðreynd að
forsætisráðherra landsins skuli
taka lélegan brandara um mútur
alvarlega sanni nákvæmlega það
sem Ingibjörg Sólrún sagði í Borg-
arnesræðunni, „að afskiptasemi
stjórnmálamanna af fyrirtækjum
landsins sé ein aðalmeinsemd ís-
lensks efnahags- og atvinnulífs“.
Forsætisráðherra sem þykir það
líklegt að ákveðnir íslenskir at-
hafnamenn vilji bera á sig fé hlýt-
ur að hafa alveg sérstaka hug-
mynd um valdsvið sitt og verksvið.
Kveðinn í kútinn
Ræðan sem forsætisráð-
herraefni Samfylkingarinnar hélt á
flokksstjórnarfundinum í Borgar-
nesi markaði tímamót á forsætis-
ráðherraferli Davíðs Oddssonar.
Það sem Ingibjörg Sólrún sagði
um meint hagsmunatengsl stjórn-
málamanna við fjársterka einstak-
linga og fyrirtæki voru auðvitað
engin tíðindi í sjálfu sér. Tíðindin
fólust í því að málsmetandi stjórn-
málamaður skildi voga sér að
segja það upphátt sem almenn-
ingur og fjölmiðlar höfðu fram að
þeim tíma aðeins þorað að ýja að.
Þessi vasklega framganga for-
sætisráðherraefnisins varð síðan
til þess að einhverjum innanbaugs-
manni tókst að hleypa í sig nægum
kjarki til að leka fundargerð
Baugsstjórnarinnar í Fréttablaðið.
En eins og alþjóð veit var það frá-
sögn Fréttablaðsins af bókunum í
fundargerðum Baugs sem olli hinu
undarlega uppnámi í huga for-
sætisráðherrans. Þrátt fyrir að
Davíð Oddssyni hafi með þessu
nýjasta smásagnasafni sínu tekist
að drepa málinu á dreif ætla ég
rétt að vona að fleiri íslenskir
stjórnmálamenn sýni það hugrekki
að draga fram í dagsljósið þótt
ekki væri nema brot af þeim vafa-
sömu undirmálssamningum sem
gerðir hafa verið í tíð þessarar rík-
isstjórnar. Málefnaleg gagnrýni
Ingibjargar Sólrúnar á það
stjórnarfar sem hefur verið að
festa sig í sessi hér á landi í for-
sætisráðherratíð Davíðs Oddsson-
ar fór að sjálfsögðu fyrir brjóstið á
sjálfstæðismönnum og framsókn-
armönnum. Þeir treystu því nefni-
lega að hálfkveðnu vísurnar væru
nógu óræðar til að þær yrðu aldrei
botnaðar. En sem betur fer eru til
hraustir stjórnmálamenn og
kjarkmiklar konur sem þora að
kveða kallinn í kútinn og draugana
niður.
Botninn uppí
Borgarfirði
Eftir Lindu
Vilhjálmsdóttur
Höfundur er rithöfundur.
„Ingibjörg
Sólrún Gísla-
dóttir botn-
aði nokkrar
hálfkveðnar
forsætisráðherravísur
uppí Borgarfirði.“
ÞANNIG spyr Ólafur Örn Arnar-
son læknir í grein í Morgunblaðinu 2.
apríl sl. Tilefnið er nýútkomin
skýrsla velferðarnefndar ASÍ „Vel-
ferð fyrir alla“. Svarið við þessari
spurningu er einfalt, NEI.
Með spurningunni er Ólafur að
gefa til kynna að með framsetningu
skýrslunnar sé ASÍ að leggja blessun
sína yfir það sem ekki er fjallað um,
þ.á.m. biðlista eftir innlögnum inn á
spítala. Þessi nálgun Ólafs verður að
teljast hæpin og mjög villandi. Kafl-
inn um heilbrigðismál í skýrslunni
tekur fyrst og fremst á heildarstefn-
unni fyrir heilbrigðiskerfið en ekki á
einstökum vandamálum.
Ólafur furðar sig á því að ekki sé
gert ráð fyrir að tillögur í heilbrigð-
ismálum leiði til aukins kostnaðar.
Það er mikilvægt að hafa í huga að
kostnaðarútreikningar sem gerðir
hafa verið snúa eingöngu að þeim
breytingum sem tillögurnar taka til.
En hvernig getur það verið að svo
umfangsmikil breyting sem upptaka
valfrjáls tilvísunarkerfis leiði ekki til
aukins kostnaðar fyrir ríkið? Í fyrsta
lagi telur nefndin að með öflugri
heilsugæslu þar sem boðið er upp á
fjölbreytt framboð af þjónustu megi
spara verulega fjármuni þegar til
lengri tíma er litið. Í annan stað gerir
efling heilsugæslunnar mögulegt að
koma á skýrri verkaskiptingu í heil-
brigðiskerfinu milli t.d. sérgreina-
lækna, heilsugæslu og sjúkrahúsa.
Takist að efla heilsugæsluna og
skerpa verkaskiptinguna í heilbrigð-
iskerfinu, skapast forsendur til að
draga úr þeim mikla kostnaðarauka
sem verið hefur m.a. vegna sér-
greinalækna. Samkvæmt nýjustu
upplýsingum hefur kostnaður við að
leita til sérfræðings hækkað um 83%
frá 1997. Og ef horft er til tímabilsins
frá febrúar 2001 til febrúar 2002 hef-
ur kostnaðurinn við að leita til sér-
fræðings hækkað um 44,2%. Þá ligg-
ur fyrir að stór hluti aukinna
útgjalda til heilbrigðiskerfisins á síð-
ustu árum hefur runnið til sérfræði-
lækna án þess að þjónustan eða gæði
hennar hafi vaxið með sambæri-
legum hætti.
Öflug heilsugæsla opnar aukna
möguleika fyrir stjórnvöld á betri
verkaskiptingu innan heilbrigðis-
kerfisins sem skapar ný tækifæri til
að nýta fjölbreyttari rekstrarform
sem ætti að leiða til betri og ódýrari
þjónustu.
Velferðarnefnd ASÍ leggur
áherslu á að bregðast við þeirri sjálf-
virku útgjaldaaukningu sem verið
hefur í heilbrigðiskerfinu síðustu ár,
annars muni það leiða til aukinnar
gjaldtöku í framtíðinni. Það er skoð-
un nefndarinnar að takmörk séu fyr-
ir hvað fólk sættir sig við að greiða
háa skatta til að viðhalda velferðar-
kerfinu og því sé það skylda bæði
stjórnvalda og almannaheilla sam-
taka að leita sífellt nýrra leiða til að
nýta sem best þá fjármuni sem eru til
ráðstöfunar.
Það er einnig mikilvægt að þeir
sem starfa við velferðarkerfið komi
að þeirri vinnu. Það verður t.d erfitt
að ná nauðsynlegum umbótum á nú-
verandi heilbrigðiskerfi ef læknar
eða aðrir hópar í heilbrigðiskerfinu
ákveða að standa vörð um ríkjandi
ástand og berjast gegn hagræðingu í
kerfinu og bættri þjónustu. Velferð-
arnefnd ASÍ hefur ekki að markmiði
að efna til ófriðar við lækna. Þvert á
móti hefur hún beinlínis óskað eftir
samstarfi við þá og leitað eftir þeirra
viðhorfum og ráðum.
Það er umhugsunarvert ef staðan
er orðin þannig að þeir sem bera
ábyrgð á framkvæmdinni t.d. í heil-
brigðiskerfinu og greiða allan kostn-
aðinn séu komnir í þá stöðu að þeir
geti ekki komið fram með eðlilegar
breytingar vegna andstöðu þeirra
sem starfa við daglega umsýslu þess.
Sú spurning hlýtur óneitanlega að
vakna hvort þeir sem verja núver-
andi kerfi og hafna nauðsynlegum
umræðum um breytingar séu endi-
lega að verja hagsmuni þeirra sem
eiga njóta þjónustunnar.
Það er álit velferðarnefndar ASÍ
að verði ekkert að gert muni það
leiða til en frekari útgjalda í heil-
brigðiskerfinu sem mætt verður með
frekari gjaldtöku. Aukin gjaldtaka
mun verða til þess að aðgangur að
heilbrigðiskerfinu muni í auknu mæli
ráðast af efnahag fólks. Slíkt gengur
gegn grundvallarstefnu ASÍ um
jafnan aðgang allra án tillits til efna-
hags.
ASÍ hefur með framlagningu
skýrslunnar lagt fram heildstæðar
tillögur og óskað eftir samstarfi við
sem flesta til að þróa þær tillögur
sem þar eru framsettar, útfæra og
koma þeim í framkvæmd. Gott vel-
ferðarkerfi er einhver besta fjárfest-
ing sem þjóðfélagið á kost á. Við telj-
um mikilvægt að koma á mál-
efnalegri samræðu milli þeirra sem
njóta þjónustunnar og þeirra sem
veita hana og velferðarnefndin er
tilbúin til viðræðna við t.d. lækna
hvenær sem er.
Er ASÍ ánægt
með biðlista eftir
innlögn á spítala?
Eftir Þorbjörn
Guðmundsson
„Gott vel-
ferðarkerfi
er einhver
besta fjár-
festing sem
þjóðfélagið á kost á.“
Höfundur er formaður velferðar-
nefndar ASÍ.
Mörkinni 3, sími 588 0640.
Opið mán-fös kl.11-18 - lau kl. 11-15
Brúðkaupsgjafir
Br
úð
ar
gj
af
al
is
ta
r
Teppi á stigaganga
Ármúla 23, sími 533 5060