Morgunblaðið - 22.05.2003, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 22. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
DAVÍÐ Oddsson, formaður Sjálf-stæðisflokksins, tilkynnti frétta-mönnum eftir þingflokksfundsjálfstæðismanna síðdegis í gær
að Halldór Ásgrímsson, formaður Framsókn-
arflokksins, myndi taka við af sér sem for-
sætisráðherra hinn 15. september árið 2004.
Á sama tíma kæmi utanríkisráðuneytið og
umhverfisráðuneytið í hlut Sjálfstæðisflokks-
ins til viðbótar fyrri ráðuneytum. „Ráðu-
neytaskiptingin verður í fyrstunni óbreytt en
síðan hinn 15. september 2004 tekur Halldór
Ásgrímsson við sem forsætisráðherra af mér
og þá kemur utanríkisráðuneytið og umhverf-
isráðuneytið í hlut Sjálfstæðisflokksins til við-
bótar fyrri ráðuneytum,“ sagði Davíð. Þar
með verður Sjálfstæðisflokkurinn með sjö
ráðuneyti auk Hagstofu Íslands en Fram-
sóknarflokkurinn með fimm.
Fer í utanríkis- eða
fjármálaráðuneytið
Inntur eftir því hvað hann hygðist gera, er
Halldór tæki við forsætisráðherraembættinu,
sagði Davíð að það væri spursmál hvort hann
tæki að sér utanríkisráðuneytið eða fjármála-
ráðuneytið. „Ég þarf að velta því fyrir mér,“
sagði hann. Spurður nánar út í þessi mál sagði
hann: „Annaðhvort mun ég taka við utanrík-
isráðuneytinu eða Geir H. Haarde, [varafor-
maður Sjálfstæðisflokksins]. Ef hann myndi
gera það þá færi ég í fjármálaráðuneytið.“
Davíð kvaðst aðspurður ekki gera ráð fyrir
öðru en að hann myndi sitja áfram í ríkis-
stjórninni eftir að hann léti af forsætisráð-
herraembættinu.
Davíð sagði ennfremur aðspurður að ekki
hefði verið ákveðið hverjir aðrir yrðu ráð-
herrar. Það yrði ekki gert fyrr en í kvöld,
fimmtudagskvöld.
Sanngirnisrök mæli
með skiptunum
Davíð sagði að sanngirnisrök væru fyrst og
fremst ástæða þess að ákveðið hefði verið að
hafa þessi skipti á ráðuneytum milli flokk-
anna. „Flokkarnir hafa starfað saman mjög
vel í átta ár og eru að leggja á djúpið fyrir
önnur fjögur. Það er ljóst að formaður Fram-
sóknarflokksins hefur verið ráðherra í sextán
ár með miklum ágætum; starfað í mörgum
ráðuneytum og er með víðtæka reynslu.
Sanngirnisrök mæla með því – í svona löngu
samstarfi þar sem trúnaður ríkir – að formað-
ur hins stjórnarflokksins fái einnig notið
æðsta trúnaðar í samstarfinu, eins og formað-
ur Sjálfstæðisflokksins hefur notið með
stuðningi Framsóknarflokksins.“
Davíð sagði að hann hefði verið spurður að
því hvers vegna skiptin hefðu ekki farið fram
á miðju tímabili; þegar tvö ár væru liðin og tvö
ár eftir. Hann hefði svarað því til að honum
hefði þótt eðlilegast að skiptin yrðu í kringum
15. september „til þess að nýr forsætisráð-
herra geti þá fylgt úr hlaði stefnuræðu sinni í
kringum 1. október eða þegar þing kemur
saman [að hausti].“
Þega
óttaðis
um að
ljósi þ
sagði D
því hér
yfir þa
hætti o
menn f
Spur
að ráð
hætti m
Davíð:
komið
þessi h
hafnað
sanngir
atvikum
Innt
steypt
það yrð
það ek
höfum
að men
Aðsp
þingi e
væri tí
ég mun
veit ma
fjögur
Fullt traust á sam
Alger samstaða reyndist vera innan þingflokks Sjálfstæ
Davíð Oddsson, formaður Sjálfstæðisflokksin
Formenn Framsóknar-
flokksins og Sjálfstæðis-
flokksins, Halldór Ásgríms-
son og Davíð Oddsson, ræddu
við blaðamenn í gær eftir að
drög að nýjum stjórnar-
sáttmála höfðu verið sam-
þykkt einróma í þingflokkum
beggja flokka.
HALLDÓR Ásgrímsson, formaðurFramsóknarflokksins, segist verasáttur við skiptingu ráðherra-embætta eins og þingflokkur
Framsóknarflokksins allur sem hafi einróma
samþykkt drög að nýjum stjórnarsáttmála.
Halldór segist ánægður með að taka við for-
sætisráðherraembættinu haustið 2004 þótt
hann hafi ekki haft það sem markmið í sjálfu
sér að taka við einu ráðuneyti frekar en öðru.
Þá lýsti hann ánægju sinni með að Davíð Odds-
son hyggist sitja áfram í ríkisstjórn sem hann
muni veita forystu eftir fimmtán mánuði.
Halldór segir að hann muni sem forsætis-
ráðherra reyna að ná fram þeim áherslum sem
eru í stjórnarsáttmálanum og þá einkum að
varðveita stöðugleikann, halda áfram að
byggja upp íslenskt atvinnulíf og efla velferð-
arkerfið. „Það eru miklir möguleikar á næstu
árum þannig að ég mun að sjálfsögðu halda því
fram sem stendur í stjórnarsáttmála okkar og
er byggt á stefnuskrá flokkanna í þeim kosn-
ingum sem eru nýliðnar.“
Ákvarðanir í sjávarútvegsmálum
liggja ekki fyrir
Spurður um sjávarútvegsmálin og umfjöllun
í fjölmiðlum um að auka eigi veiðiskyldu, kvó-
taívilnun fyrir línubáta, aukinn byggðakvóta
o.s.frv. segir Halldór öll þessi atriði verða tekin
til endurskoðunar. „Við höfum ekki tekið end-
anlegar ákvarðanir í þeim efnum. En öll þessi
atriði verða uppi á borðinu og við munum leit-
ast við að ná niðurstöðu í þeim í þeim tilgangi
að skapa meiri sátt um þetta mikilvæga kerfi.
En aðalatriðið er það að við ætlum að byggja í
meginatriðum á því kerfi sem fyrir er.“
Spurður hvort ekki væri óábyrgt að Fram-
sóknarflokkurinn, sem í kosningabaráttunni
hafi sagt ríkissjóð þola fimmtán milljarða
króna skattalækkun, gefi jafnmikið eftir í
skattamálum og nú virðist raunin minnir Hall-
dór á að í öllum samningum þurfi að ná fram
málamiðlun. „Við náðum málamiðlun í mikil-
vægustu málefnum þjóðarinnar. Við náðum
málamiðlun í ríkisfjármálum, í húsnæðismál-
um og ýmsum öðrum málum. En aðalatriðið er
það að við ætlum okkur að reka ríkissjóð halla-
lausan. Við ætlum okkur að viðhalda stöðug-
leikanum og við ætlum okkur að lækka skatta í
tengslum við kjarasamninga og ræða það við
aðila vinnumarkaðarins. Þannig að endanlegar
ákvarðanir í þeim efnum verða ekki teknar
fyrr en kjarasamningar hafa komið fram.“
Halldór segist ekki telja að skera þurfi niður
í velferðarmálum á næsta kjörtímabili. „Hins
vegar er alveg ljóst að það þarf að gæta að-
halds í útgjöldum ríkisins og það hefur þurft
svo lengi sem ég man. Það verður alltaf svo að
við verðum að neita ýmsum óskum, ég kalla
það ekki niðurskurð. Við höfum verið að auka
útgjöld til velferðarmála á undanförnum árum,
við höfum aldrei getað uppfyllt allar óskir og
ég á ekki von á að það verði hægt í þessari
ríkisstjórn frekar en öðrum.“
Skattalækkanir í tengslum
við kjarasamninga
Halldór segist ekki eiga von á miklum
skattalækkunum á árinu 2004. „Við erum að
fara í fjárlagagerð og það er alveg ljóst að fjár-
lagagerðin á árinu 2004 er ýmsum erfiðleikum
háð, tekjuaukningin í þjóðfélaginu verður mest
á seinni hluta kjörtímabilsins og það liggur al-
veg ljós
þessu s
vinnu v
við kjar
Halld
herraef
hann ei
og ákvö
tekin f
kvöld.
Hann
hver úr
herrast
stæðism
neytið.
Við mu
Miklir möguleikar
á næstu árum
Þingm
Halldór Ásgrímsson, formaður Framsóknarflokks
TRAUST OG TRÚNAÐUR
Í STJÓRNARSAMSTARFI
Það eru talsverð pólitísk tíðindiþegar tilkynnt er að DavíðOddsson, formaður Sjálfstæðis-
flokksins, hyggist standa upp úr stóli
forsætisráðherra á næsta ári, eftir að
hafa gegnt því embætti lengst manna
hér á landi. Davíð og Halldór Ásgríms-
son, formaður Framsóknarflokksins,
greindu frá því í gær að 15. september
á næsta ári myndi Halldór taka við for-
sætisráðuneytinu, en á móti munu
framsóknarmenn láta utanríkisráðu-
neytið og umhverfisráðuneytið af
hendi til Sjálfstæðisflokksins. Davíð
hefur lýst því yfir að hann hyggist þá
annaðhvort verða utanríkisráðherra
eða þá fjármálaráðherra, taki Geir H.
Haarde að sér starf utanríkisráðherra.
Í samtali í Morgunblaðinu í dag fær-
ir Davíð eftirfarandi rök fyrir þessari
breytingu: „Flokkarnir hafa starfað
saman mjög vel í átta ár og eru að
leggja á djúpið fyrir önnur fjögur. Það
er ljóst að formaður Framsóknar-
flokksins hefur verið ráðherra í sextán
ár með miklum ágætum; starfað í
mörgum ráðuneytum og er með víð-
tæka reynslu. Sanngirnisrök mæla
með því – í svona löngu samstarfi þar
sem trúnaður ríkir – að formaður hins
stjórnarflokksins fái einnig notið
æðsta trúnaðar í samstarfinu, eins og
formaður Sjálfstæðisflokksins hefur
notið með stuðningi Framsóknar-
flokksins.“
Þetta eru gild rök enda hlutu þau
hljómgrunn hjá þingflokki Sjálfstæð-
isflokksins í gær, þótt þar kæmi vissu-
lega einnig fram að menn sæju eftir
forsætisráðuneytinu. Skipti af þessu
tagi eru söguleg; það hefur ekki gerzt
áður í íslenzkri stjórnmálasögu að
flokkar semji þannig sín á milli um að
skiptast á um stjórnarforystuna á
sama kjörtímabili. Þetta samkomulag
er því ekki sízt til marks um það traust
og trúnað, sem orðið hefur til í sam-
starfi forystumanna Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknarflokksins
undanfarin átta ár og varðar væntan-
lega veginn í þeim efnum til næstu
fjögurra ára.
Það kemur vafalaust mörgum á
óvart að Davíð Oddsson hyggist sitja
áfram í ríkisstjórn undir forystu Hall-
dórs Ásgrímssonar. Á það ber hins
vegar að líta að mörg fordæmi eru fyr-
ir því að fyrrverandi forsætisráðherra
sitji í ríkisstjórn undir forystu annars
manns. Steingrímur Hermannsson var
utanríkisráðherra í stjórn Þorsteins
Pálssonar 1987–1988, Geir Hallgríms-
son utanríkisráðherra í stjórn Stein-
gríms 1983–1986 og Ólafur Jóhannes-
son dómsmála- og viðskiptaráðherra í
stjórn Geirs 1974–1978, svo nefnd séu
nokkur dæmi frá síðustu áratugum.
Halldór Ásgrímsson er þrautreynd-
ur stjórnmálamaður og vel að embætti
forsætisráðherra kominn. Ekki er
ástæða til að ætla annað en að undir
hans forystu verði stjórnarsamstarfið
jafnfarsælt og það hefur verið undir
forystu Davíðs Oddssonar. Flest bend-
ir nú til þess að núverandi ríkisstjórn
geti orðið jafnlanglíf og Viðreisnar-
stjórnin, sem lengst hefur setið eftir
að Ísland fékk heimastjórn. Það
hversu vel samstarfið í ríkisstjórninni
hefur gengið er ekki sízt góðum sam-
skiptum þessara tveggja stjórnmála-
foringja að þakka.
HVERNIG MÁ ÞETTA VERA?
Ladawe er sextán mánaða í örmummóður sinnar á heilsugæslustöð í
Eþíópíu. Hún deplar ekki auga þrátt
fyrir að flugurnar setjist í augun eða að
stungið sé í hana sprautum með vítam-
ínum og sýklalyfjum. Hún hugsar um
það eitt að draga andann. Og er svo að-
framkomin af næringarskorti að lífi
hennar verður vart bjargað, að sögn
starfsmanns heilsugæslustöðvarinnar.
Ástandið er skelfilegt. Úrkoma hefur
verið lítil sem engin í Eþíópíu síðan árið
2001 og hefur það víða valdið uppskeru-
bresti í landi þar sem 83% af um 60
milljónum íbúa lifa á sjálfsþurftarbú-
skap. Átta milljónir Eþíópíumanna eru
í bráðahættu vegna þurrkanna, þar af
eru 1,4 milljónir börn undir fimm ára
aldri, samkvæmt tölum UNICEF,
Barnahjálpar Sameinuðu þjóðanna.
Hjálparstofnanir hafa séð hátt í 13
milljónum manna, um fimmtungi íbúa
landsins, fyrir matvælum og leggja allt
kapp á að hörmungarnar árið 1984 end-
urtaki sig ekki. Þá kostaði hungurs-
neyð um 800 þúsund Eþíópíumanna líf-
ið. En hvernig má það vera að landið sé
aftur á barmi hungursneyðar tveimur
áratugum síðar?
Viðvarandi vatnsskortur vegur
þyngst, sem lýsir sér m.a. í því að jafn-
vel í venjulegu árferði hafa aðeins tæp
20% af íbúum Eþíópíu aðgang að
hættulausu drykkjarvatni. Í meðalári
deyja um 100 þúsund eþíópísk börn úr
næringarskorti eða af tengdum orsök-
um. Þegar alvarlegur þurrkur bætist
við, eins og núna, skapast hætta á að
dánartilfellum fjölgi um nokkur hundr-
uð þúsund eða jafnvel meira, ef ekki er
gripið til róttækra aðgerða.
Því fer fjarri að þetta sé eina vanda-
málið sem Eþíópía glímir við. 3,2 millj-
ónir af 60 milljónum íbúa hafa greinst
með HIV-veiruna, sem veldur alnæmi.
Þar á meðal eru 17% þungaðra kvenna.
Veitukerfi landsins er vanþróað, íbú-
arnir stríðshrjáðir og menntun og
fræðsla af skornum skammti.
Einnig má nefna að þótt neyðarhjálp
í formi matargjafa sé nauðsynleg til að
leysa þann bráðavanda sem Eþíópía
stendur frammi fyrir, má færa rök fyrir
því að til langs tíma geri hún illt verra.
Ástæðan er sú að við matargjafirnar
lækkar verð á matvörum sem fram-
leiddar eru innanlands. Bændur fá því
minna fyrir afurðirnar og hafa ekki
sömu hvatningu til að skila árangri.
Það getur aftur valdið því að þeir verði
berskjaldaðri næst þegar uppskeran
bregst.
Nú er staðan þannig að börn deyja úr
hungri og þau sem bjargast eiga á
hættu að verða fyrir varanlegu heilsu-
tjóni. Neyðaraðstoðar er þörf. Fyrir
tuttugu árum barst hjálpin of seint með
skelfilegum afleiðingum. Það má ekki
endurtaka sig. En það verður einnig að
horfa til lengri tíma og gera varanlegar
úrbætur í Eþíópíu og öðrum vanþróuð-
um ríkjum, t.d. bæta veitukerfi, reisa
skóla og auka fræðslu um alnæmi. Það
verður að sporna gegn því að barna bíði
enn sömu örlög og Ladawe eftir tutt-
ugu ár.