Morgunblaðið - 20.06.2003, Side 30

30 FÖSTUDAGUR 20. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÁHRIF kvenna í þjóð-félaginu hafa aukistmikið á undanförnumáratugum en þau áhrif
eru ekki formgerð í völdum. Kon-
ur sem komast í valdastöður hika
oft við að ráða aðrir konur til
starfa vegna sífelldrar umræðu
um að konurnar séu ráðnar ein-
göngu vegna þess að þær eru
konur. Þetta var meðal þess sem
bar á góma í einni af fjórum mál-
stofum á námstefnunni Ham-
hleypur – konur í atvinnulífinu
2003, sem haldin var í annað sinn
í gær. Hátt í hundrað konur sóttu
námstefnuna sem haldin var af
IMG Deloitte og Endurmenntun
Háskóla Íslands.
Dagskrá námstefnunnar var
þétt. Fyrir hádegi talaði dr. Jud-
ith B. Strother um líkamstján-
ingu og ólíkar aðferðir karla og
kvenna við að tjá sig í töluðu máli.
Hún ræddi leiðir til að brúa bilið
milli karla og kvenna. Tónlistar-
konan Eivör Pálsdóttir skemmti
gestum undir hádegi. Í hléi var
tíminn svo nýttur til myndunar
tengslaneta. Málstofunum eftir
hádegi var svo ætlað að velta upp
fjórum spurningum: Hvernig
stækkar athafnasvæði kvenna?
Af hverju að brjóta sér nýja leið?
Er vinnan lífið? Eru völdin á Al-
þingi eða Verðbréfaþingi?
Iðnaðar- og viðskiptaráðherra,
Valgerður Sverrisdóttir, hélt
heiminum sé rýr. Hún sag
ekki taka undir það að með
væðingu bankanna væri v
færa valdið í hendur þeir
standa á bak við fjármagn
flestir eru karlar. „Pening
raun vara sem bankarnir
Stór mál innan bankann
unnirn á faglegum grun
þátttöku margra,“ sagði E
Völdin eru hér,
þar og alls staðar
Ingibjörg Sólrún Gísl
fyrrum borgarstjóri, sagði
ar „menningarbundnar h
ir“ standa í vegi fyrir konu
vilji komast í valdastöðu
sagði leikreglur atvinnu
stjórnmála hannaðar af
og staðalmyndin af valdam
stjórnmálamanni væri ekk
heldur karlmaður. In
lokaræðu á námstefnunni og
nefndi hana „Harða pakkann“,
sem er vísun í viðtal sem tekið
var við hana í Morgunblaðinu í
desember 1999 þegar hún sagði
nýfengið ráðherraembætti vera
harðari pakka en hún gerði fyrir
að fá um þau jól. Að því loknu
kitlaði daman og magadansmærin
Helga Braga Jónsdóttir hlátur-
taugar hamhleypanna.
Fáar konur í fjármálaheimi
Spurningunni um það hvort
völdin liggi hjá Alþingi eða Verð-
bréfaþingi var velt upp á mál-
stofu sem blaðamaður sat. Einn
framsögumanna var Elín Sigfús-
dóttir, forstöðumaður fyrirtækja-
sviðs Landsbanka Íslands. Hún
sagði ekki hægt að neita því að
peningum fylgi völd og að hlutur
kvenna í lykilstöðum í fjármála-
Konur þurfa
Á námstefnunni Ham-
hleypur var komið víða
við í málefnum kvenna.
Eyrún Magnúsdóttir
sat málstofu um völd í
þjóðfélaginu og hlýddi
á skemmtilegar um-
ræður um hindranir á
leið kvenna til valda.
Konur hafa áhrif en ekki nægileg völd var meðal þess sem kom
atvinnulífinu sem haldin var í Endurmenntun Háskóla Íslands í
„ATVINNULÍFIÐ er því miður enn mikill
karlaheimur þótt það sé nú smátt og smátt
að breytast, þökk sé hamhleypum,“ voru
orð Valgerðar Sverridóttur, fyrsta kven-
ráðherrans í iðnaðar- og viðskiptaráðu-
neyti, við lok Hamhleypunámstefnunnar í
gær. Hún minnti viðstadda á mikilvægi þess
að karlar taki virkan þátt í jafnréttisbar-
áttu, hún þjóni hagsmunum alls þjóðfélags-
ins.
Valgerður lýsti því fyrir viðstöddum
hvernig það var að taka við þessu ráðuneyti
fyrst kvenna. „Mig langar eiginlega til þess
að segja að þetta hafi verið alveg ótrúlega
skemmtilegur tími og jafnframt hafi ann-
ríkið verið meira en auðvelt er að gera sér í
hugarlund. Það er eðlilegt að fólk velti fyr-
ir sér hvernig mér hafi verið tekið þegar ég
kom inn í þennan karlaheim. Í sumum at-
vinnugreinum, eins og t.d. orkugeiranum,
eru konur vart sjáanlegar. Sannleikurinn
er sá að ég var svo vön því að vera eina kon-
an á fundum að ég tók svo sem ekkert sér-
staklega eftir því. Enda horfir maður ekki á
sjálfan sig.“
Valgerður er ekki óvön því að vera eina
konan í hópi karla. „Þegar ég kom inn í
þingflokk framsóknarmanna fyrir 16 árum
hafði ekki setið kona í þingflokknum í
meira en 30 ár. Það var sögð ágæt saga af
því hvernig mér var tekið þegar ég steig í
fyrsta skipti inn fyrir dyr. Páll Pétursson
reis á fætur þegar hann sá konu koma inn
fyrir þröskuldinn og sagði. „Heyrðu væna
mín. Þetta er lokaður fundur, það verður
skúrað á eftir.“
Harðari ímynd en ástæða er til
Jafnrétti innan Framsóknarflokksins tel-
ur Valgerður hafa aukist til muna á þessum
16 árum en segir baráttuna ekki yfirstaðna.
„Þegar ég velti því fyrir mér núna hvernig
mér hafi verið tekið af körlum í atvinnulíf-
á fingru
kom að s
hópar m
varðand
kona var
meiri fru
Hún s
réttismá
ingarorl
framfar
langan t
hvað ánæ
samþykk
sæti þar
uppi orð
eldri kon
kraftar
vegna þ
laust í fæ
aldri. Þe
og uppsk
inu og hjá hagsmunasamtökum held ég að
sanngjarnast sé að segja að mér hafi verið
tekið vel en að menn hafi haft ákveðnar
efasemdir.
Karlar sem eru vanir að stjórna í at-
vinnulífinu eru ekki alltaf tilbúnir að
respektera „einhverja kellingu“. Það má
vera að ég hafi ósjálfrátt byggt upp harðari
ímynd af sjálfri mér en ef til vill var ástæða
til af því að ég var alltaf að sanna mig. Ég
bít illilega frá mér þegar ég met það svo að
ég sé á einhvern hátt gengisfelld á grund-
velli kynferðis,“ sagði Valgerður í ræðu
sinni.
„Það þarf ekki annað en að líta í kringum
sig á aðalfundum Samtaka atvinnulífsins og
Verslunarráðs til að sjá það. Nema kon-
urnar sækist ekki eftir að mæta á skraut-
fundi og vinni í staðinn. En á skrautfundum
karlanna myndast tengslanet sem síðan er
óspart notað til að koma sér og sínum á
framfæri.“
Valgerður segir konur ekki vera í meira
mæli í framvarðarsveit atvinnulífsins nú
heldur en fyrir tíu árum. „Mér finnst þetta
vera mjög athyglisvert og í raun áhyggju-
efni. Í viðskiptaráðuneytinu hefur mikill
tími farið í mótun verðbréfamarkaðar á síð-
ustu árum. Konur eru lítið áberandi á þess-
um markaði. Þær stýra ekki fyrirtækjum í
kauphöllinni og þær eru mun síður að víla
og díla á markaðnum fyrir milljarða króna
eins og þykir svo flott í dag.“
Engin kona kom að sölu bankanna
Í ræðunni vék Valgerður að því hversu
konur hafa lítið komið við sögu við einka-
væðingu ríkisfyrirtækja. „Konur koma
bara yfirhöfuð ekki að því. Einkavæðing-
arnefnd hefur haldið um fimm hundruð
fundi frá árinu 1996 og fengið hundruð
manna á fund til sín. Konurnar sem hafa
komið á fund nefndarinnar er hægt að telja
Valgerður Sverrisdóttir flutti lokaáv
Karlar berjist fyrir
„Það er
hvernig
inn í þen
Sverrisd
FUNDUR ALÞJÓÐAHVALVEIÐIRÁÐSINS
AFSÖGN JÄÄTEENMÄKIS
Anneli Jääteenmäki sagði ámiðvikudag af sér sem for-sætisráðherra Finnlands
einungis tveimur mánuðum eftir að
ríkisstjórn hennar var mynduð.
Þetta er í fyrsta skipti frá árinu
1983 sem ríkisstjórn í Finnlandi sit-
ur ekki út kjörtímabilið.
Skipan Jääteenmäkis í embætti
vakti mikla athygli á sínum tíma en
hún varð fyrst kvenna til að gegna
embætti forsætisráðherra í Finn-
landi og jafnframt fyrsti forsætis-
ráðherrann sem er kjörinn beint af
þinginu.
Jääteenmäki tók við formennsku
í Miðflokknum fyrir ári og undir
forystu hennar vann flokkurinn
góðan sigur í þingkosningum í mars
og varð stærsti þingflokkurinn á
finnska þinginu.
Nú bendir hins vegar flest til að
pólitískur ferill hennar sé á enda.
Það sem varð Jääteenmäki að falli
var að í ljós kom að hún virðist hafa
sagt ósatt um hvernig hún fékk að-
gang að trúnaðarupplýsingum um
utanríkismál Finnlands er hún
beitti í kosningabaráttunni.
Íraksdeilan var fyrirferðarmikil í
kosningabaráttunni. Á lokasprett-
inum sakaði Jääteenmäki þáverandi
ríkisstjórn, undir forystu jafnaðar-
mannsins Paavo Lipponens, um að
hafa lýst yfir stuðningi við stefnu
Bandaríkjastjórnar í málinu þrátt
fyrir hlutleysisstefnu Finna. Vitn-
aði hún í trúnaðarskjöl úr finnska
utanríkisráðuneytinu í því sam-
bandi.
Í skjölunum var að finna upplýs-
ingar um samtöl Lipponens og
George W. Bush Bandaríkjaforseta
á fundi sem þeir áttu í desember
2002.
Talið er að þessar upplýsingar
hafi átt mikinn þátt í að Jääteen-
mäki og Miðflokkurinn sigldu fram
úr jafnaðarmannaflokki Lipponens
á lokaspretti kosningabaráttunnar.
Ekki hefur verið deilt um áreið-
anleika þeirra upplýsinga er Jäät-
eenmäki beitti gegn Lipponen í
kosningabaráttunni.
Það sem varð forsætisráðherra
Finnlands að falli var hvernig hún
virðist hafa komist yfir viðkomandi
upplýsingar og að auki að hún virð-
ist hafa sagt ósatt er hún tók málið
upp í þinginu.
Jääteenmäki hafði sem leiðtogi
stjórnarandstöðunnar ekki aðgang
að trúnaðarskjölum sem þessum og
hún hélt því staðfastlega fram að
hún hefði í raun aldrei fengið þau í
hendur.
Í umræðum á finnska þinginu á
miðvikudag sagði Jääteenmäki að
Marrti Manninen, aðstoðarmaður
Tarju Halonens Finnlandsforseta,
hefði óumbeðið sent sér umræddar
upplýsingar. Hún hefði aldrei feng-
ið sjálf trúnaðarskjölin heldur ein-
ungis tvö minnisblöð sem að hluta
til byggðu á þeim skjölum. Hefði
það komið henni mjög á óvart er
hún fékk þau send á faxi.
Eftir þessi ummæli hennar í
þinginu tjáði Manninen fjölmiðlum
hins vegar að Jääteenmäki hefði
sjálf farið þess á leit við hann að
hann útvegaði henni viðkomandi
skjöl.
Þetta mál er að mörgu leyti mjög
athyglisvert. Það sýnir annars veg-
ar fram á hversu mikilvægt það er
að stjórnmálamenn fari réttar leiðir
við öflun heimilda rétt eins og aðr-
ir. Ljóst er að um trúnaðarskjöl var
að ræða er snertu hagsmuni
finnska ríkisins. Jääteenmäki ákvað
engu að síður að verða sér úti um
skjölin, að því er virðist með ólög-
legum hætti, til að koma höggi á
pólitískan andstæðing. Manninen á
yfir höfði sér ákæru fyrir brot í op-
inberu starfi og Jääteenmäki hefur
þegar verið yfirheyrð af lögreglu
vegna málsins. Finnskir fjölmiðlar
segja hugsanlegt að höfðað verði
mál á hendur henni vegna þess
hvernig hún varð sér úti um skjölin.
Hins vegar er þetta enn eitt
dæmi þess hversu mikilvægt er að
trúnaður ríki í stjórnmálum. Orð
stendur gegn orði á milli forsætis-
ráðherrans fyrrverandi og Mann-
inen en trúnaðurinn er hins vegar
horfinn og hún hlaut að láta af
embætti.
Fundur Alþjóðahvalveiðiráðsins íBerlín virðist litlu hafa breytt
um möguleika Íslands á að hefja
hvalveiðar að nýju. Vissulega liggur
nú fyrir að ekki er lengur deilt um
aðild Íslands að ráðinu. Hins vegar
er jafnframt ljóst að ekki er vilji til
þess innan ráðsins að heimila hval-
veiðar, hvort sem er vísindaveiðar
eða veiðar í atvinnuskyni. Stefán
Ásmundsson, formaður íslensku
sendinefndarinnar á fundinum, segir
í samtali við Morgunblaðið í gær að
ráðið sé að færast frá því að vera
stjórnunarráð yfir í að vera frið-
unarráð.
Á ársfundi ráðsins var samþykkt
ályktun gegn áformum um hval-
veiðar í vísindaskyni. Verði slíkar
veiðar engu að síður hafnar er ljóst
að þær verða í andstöðu við vilja
Alþjóðahvalveiðiráðsins.
Morgunblaðið hefur áður lýst
þeirri skoðun að það sé ekki grund-
vallaratriði að fá leyfi ráðsins fyrir
hvalveiðum þótt það sé vissulega
mikilvægt. Það sem mestu máli
skiptir er að sannfæra stjórnvöld og
almenning í helstu viðskiptalöndum
okkar um réttmæti þess að veiða
hvali. Takist það ekki væri glapræði
að hefja hvalveiðar og gæti stórlega
skaðað íslenska viðskiptahagsmuni.
Að auki bendir reynsla Norðmanna
til að lítill markaður sé fyrir hval-
kjöt.
Stuðningur Alþjóðahvalveiðiráðs-
ins væri hin lagalega forsenda veiða.
Ákvörðun um vísindaveiðar verður
hins vegar að byggjast á heildstæðu
mati á því hvort þær þjóni hags-
munum Íslands eða skaði þá.