Morgunblaðið - 02.07.2003, Side 20

LISTIR
20 MIÐVIKUDAGUR 2. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
K
OMIÐ að miðju sumri og ástæða
til að gera smáúttekt á
myndlistarsýningum á höf-
uðborgarsvæðinu. Þetta er sá
árstími sem telja verður mikil-
vægastan til kynningar á íslenzkri samtímalist,
öllum hliðum hennar. Mál er að útlendingar
munu um og yfir 80 prósent gesta á almennu
listasöfnin, vel að merkja forvitnir ein-
staklingar um íslenzka þjóðmenningu, telja
myndlistina stóran hluta hennar svo sem gerist
annars staðar í heiminum. Þetta er líka sá tími
sem listhús hvarvetna í álfunni leggja áherslu á
að kynna úrval þess sem þau halda fram, en
gera hlé á almennri sýningarstarfsemi fram á
haust þegar leikurinn hefst aftur með braki. Á
þetta hef ég margoft bent í skrifum mínum,
bæði verið á skoðunarferðum á meginlandinu
að sumri sem og viðstaddur er listhúsin eru
opnuð aftur með sér-
sýningum að hausti og
er þá víða mikið um að
vera, í margri höll og
koti kátt. Þá ýtti drjúg-
um undir skrifin, að
fyrir okkrum dögum
barst mér nýjasta eintak Kunstavisen í hendur,
málgagn danskrar listar á landsvísu, gefið út í
Køge og kemur út annan hvern mánuð. Er í að-
eins minna broti en Morgunblaðið en prentað á
mun betri pappír, hefur einn ritstjóra og tíu
meðritstjóra frá öllum hornum Danaveldis, er
40 síður, vel prentað og ríkulega myndskreytt,
aðallega í lit. Þessu hefti fylgdi 24 síðna sér-
útgáfa í hálfu broti sem hermir af öllum mikils-
verðari sýningum í Danmörku yfir sumarmán-
uðina og fylgja leiðbeinandi uppdrættir frá
hverjum landshluta. Þetta er öðru fremur
fréttablað, greinir frá hinum markverðari sýn-
ingum, nokkuð um stutta og skilmerkilega list-
rýni, merkra tímamóta getið, jafnframt mikið
um upplýsingar og auglýsingar frá listhúsum
og söfnum. Í stuttu máli bráðnauðsynlegur
bleðill öllum sem fylgjast vilja með list-
viðburðum vítt og breitt um Danaveldi. Hér er
um einstaka skilvirkni, hlutlægni og rækt-
unarsemi við innlenda myndlist að ræða sem
vert er að beina sjónum að, hérlendir ekki
þekktir fyrir þessháttar vinnubrögð.
Samfara því að landshlutarnir gleyma ekki
því helsta sem næst þeim er kemur í ljós að við-
komandi eru fjarri því að vera með viðlíka hlut-
drægni hvað varðar þá innansveitarkróniku
sem hér hefur lengstum verið landlæg. Ekki
heldur það misskilda lýðræði að slá upp sýn-
ingum tómstundamálara á veitingahúsum, hót-
elum og jafnvel í einkahúsnæði til jafns við
markverðari viðburði. Einhverjar lágmarks-
kröfur verður að viðhafa, ásamt reglu og skipu-
lagi á hlutunum, annað býður upp á flatneskju,
rugl og síbylju sem er viðvarandi meðal óþrosk-
aðri þjóða og gerir fólki erfiðara um vik að
henda reiður á vægi framkvæmda. Hér þurfum
við illu heilli að líta í eigin barm.
Íslendingar eiga að heita flestum þjóðum
fremri um alþjóðavæðingu og hefur það tekið á
sig ýmsar skrítnar myndir allt frá lýðveld-
isstofnun, jafnvel í þá veru að sumum er spurn
hvort ekki sé um meinlegan misskilning á hug-
takinu og klára minnimáttarkennd að ræða.
Ekki sýnist mér stóru og ríku þjóðirnar sem
ákafast hampa alþjóðavæðingu gleyma eigin
menningu né að halda henni fram. Aldeilis ekki,
og er hér ríkasta og voldugasta þjóð veraldar
sallaklárt dæmi, þeim er hins vegar tamt að
leitast við að leggja öðrum línurnar og setja
reglurnar. Hvað myndlist varðar voru þeir í
Frans lengstum atkvæðamestir á nýliðinni öld
og Parísarskólinn leiðandi um alþjóðavæðingu
myndlistar, síðan tóku Bandaríkjamenn (New
York) við keflinu ef svo má að orði komast en nú
hefur þetta dreifst sem betur fer og sam-
keppnin orðin meiri en nokkru sinni. Al-
þjóðavæðing heitir nefnilega síst af öllu að valta
yfir eigin menningarverðmæti; þjóðir eru að
verða sér æ betur meðvitandi hér um eftir því
sem þær verða blandaðri. Gildir stórum frekar
að halda vöku sinni varðandi hið markverðasta
sem er að gerast úti í heimi og hagnýta til
styrkingar eigin burðarstoða. Og líta skal til
þess að hin mikla blöndun þjóðarbrota á sér
helst stað í Evrópu og viðbrögðin þar hörðust,
einkum vegna þess að stór hluti aðfluttra kærir
sig ekki um að aðlagast menningu landanna,
ekki einu sinni læra tungumálið. Ástin til land-
anna og menningu þeirra er þá ekki hvati
búferlaflutninga heldur lífsgæðin, en að lifa fyr-
ir þau ein og dægurmenninguna hefur ekki skil-
að neinum afrekum í veraldarsögunni og mun
aldrei gera, hvorki meðal ríkra né fátækra.
Þá ég fletti í Kunstavisen rekst ég iðu-lega á nöfn færeyskra myndlistar-manna sem eru með listsýningar ein-hvers staðar í Danmörku. Og vel að
merkja var það einmitt þessi markaður meðal
þjóðar með rúmlega fimm milljónir íbúa sem ís-
lenzkir myndlistarmenn misstu við lýðveld-
istökuna. Hefði gagnast þeim æ betur eftir því
sem leið á liðna öld eins og dæmin sanna um
Færeyinga. Ekki ber að harma það með öllu,
hins vegar alvarlegra mál að ekkert kom í stað-
inn, jafnvel menntakerfið lokaði dyrunum,
myndlistarmenn hafa þannig verið og eru enn
þeim örlögum ofurseldir að vera í frysti hér á
hjara veraldar. Þessi einangrun hefur orðið til
öfugþróunar varðandi opna og heilbrigða list-
miðlun, sem hefur aldrei verið sýnilegri en á
seinni tímum. Myndlistarumhverfið líkast til
hvergi ruglingslegra, lokaðra og ógagnsærra
norðan Alpafjalla, þrátt fyrir allar síbylju-
sýningarnar. Hér ber að stefna að gæðum, ekki
magni.
Hafi sumarsýningar næstliðinna ára verið til
vitnis um réttmæti þessara fullyrðinga slá þær
öll met í ár því að lítið verða menn varir við
metnaðarfullt framtak til hlutlægrar og skil-
virkrar kynningar íslenzkrar myndlistar. Hins
vegar er lagt ofurkapp á að miðla list sem á
rætur í útlandinu og er hér Listasafn Reykja-
víkur í Hafnarhúsi skýrasta dæmið. Allar sýn-
ingarnar fullgildar og starfsfólkinu til sóma en
settar upp á kolröngum tíma, hér er verið að
bjóða bakarabörnum brauð. Meirihluti ferða-
langa kemur nefnilega frá löndum þar sem þeir
geta gengið að hundraðfalt meira úrvali í næsta
nágrenni. Þetta minnir óneitanlega á þá tíma
eftir stríð er útlendir voru selfluttir til Hvera-
gerðis til að þeir fengju litið banana og skraut-
leg suðræn blóm í vermihúsum, eins og slík
væru íslenzk uppfinning. Sýningin að Kjarvals-
stöðum hefur meiri tilgang þótt mest sé hún
hugmyndafræðilegs eðlis, sem engan veginn
ber að lasta, en fleiri hliðar eru til og tímasetn-
ingin umdeilanleg.
Listasafn Íslands stendur sig betur, sérí lagi hvað eldri málara snertir ogmargt þar hrein veisla fyrir augað,hins vegar ber meira en nokkru sinni
á árvissri markaðssetningu hinna svonefndu
hollenzku SÚMera. Markaðssetning af hvaða
tagi sem er á að vera með öllu útilokuð á slíku
samsafni vegna þess að hún gerist á kostnað
margra annarra og gildra myndlistarmanna.
Hér kemur greinilega fram sú tilhneiging að
gera eldri myndlistarmenn að burðardýrum
fyrir einhæfa og hlutdræga markaðssetningu,
annars væri sjálft starfsfólkið í meirihluta inn-
an dyra eins og iðulega sér stað. Hvernig væri
annars að gefa þessum listamönnum reglulega
frí eins og hinum, beina kastljósinu einnig að
öðrum framsæknum myndlistarmönnum sem
voru vel virkir á sama tímabili og eru enn?
Ekki sé ég annað en að sýningu Listasafns
Kópavogs á einkasafni Þorvaldar Guðmunds-
sonar og Ingibjargar Guðmundsdóttur á verk-
um Kjarvals beri upp á röngum tíma, þó að
Lífshlaupinu undanskildu, sem hefði verið frá-
bær stofn alhliða kynningar á eign safnsins yfir
sumarmánuðina. Myndverkin í Kjarvalssal
Kjarvalsstaða eru ólíkt fyllri kynning á lista-
manninum, en mættu vissulega vera dálítið
hreyfanlegri, virðast boltuð niður til eilífðar.
Norræna húsið stendur sig vel með Norrænu
fílasýningunni, sem er fyrir börn á öllum aldri
og ótvírætt fróðlegasta og skemmtilegasta sýn-
ing sem þangað hefur ratað í mörg ár. En um
leið er enn spurn af hverju hinar árvissu kynn-
ingarsýningar á íslenzkum listamönnum lögð-
ust af og hvaða hvíslarar voru að verki?
Hressileg nýbreytni í Hafnarborg aðkynna eign safnsins, en hefði máttgerast á skipulegri hátt og vera íöllu húsinu. Loks ber að víkja að-
eins að hinni miklu og áhrifaríku ljósmyndasýn-
ingu á Austurvelli, en þar varð ég fyrir miklum
vonbrigðum. Síst af ljósmyndunum en mun
frekar uppsetningunni og hinum níðþungu hráu
steypustöplum, og sjálfa staðsetninguna á hin-
um helga reit tel ég slys. Ég sá mun stærri og
öllu hrifameiri útgáfu framkvæmdarinnar á
flötinni fyrir framan Náttúrusögusafnið í Lond-
on á sl. sumri, myndflekarnir mun stærri og
traustlega skorðaðir með stálsúlum; hér verða
myndirnar hins vegar dálítið póstkortalegar og
aðgengi að þeim þröngt. Mikil spurn er af
hverju þær voru ekki settar upp á Miklatúni og
í nágrenni Kjarvalsstaða; þar er nóg rými og
hefði beint fjölda fólks á staðinn, á því ekki van-
þörf …
Sumarsýningar 2003
Listasafn Íslands eignaðist nýlega málverkið Móður Jörð eftir Jón Stefánsson og er verkið
meðal margra gersema á sumarsýningu safnsins.
SJÓNSPEGILL
Bragi
Ásgeirsson
bragi@internet.is
Aðalheiður S. Eysteinsdóttir opn-
ar sýningu í Autogalleri Maastricht í
Hollandi. Opnun sýningarinnar er
liður í verkinu „40 sýningar á 40
dögum“.
Í DAG
SAMSÝNING 23 íslenskra hönnuða
verður opnuð í byggingu BioNord í
Bremerhaven í Þýskalandi í dag.
Um er að ræða farandsýningu sem
var fyrst opnuð í Samnorræna hús-
inu í Berlín sl. vetur.
Að uppsetningunni í Bremer-
haven standa Deutsch-Islandische
Gesellschaft, BIS Bremerhaven,
Designlabor, Form Ísland og
Útflutningsráð.
Sýningin stendur til 30. júlí.
Verk eftir hönnuðinn Katrínu Pét-
ursdóttur á sýningunni í Berlín.
Íslenskir
hönnuðir
í Þýskalandi
KARLAKÓRINN Fóstbræður
verður í Færeyjum fram til 6. júlí í
tilefni menningarráðstefnunnar
Nordvesten. Kórinn mun syngja á
tónleikum í Klakksvík og Fuglafirði,
auk þess sem kórinn mun standa fyr-
ir tónleikum í Norðurlandahúsinu í
Þórshöfn á laugardag kl. 16. Að þeim
loknum mun kórinn sitja boð þar
sem m.a. Högni Hoydal, í umboði
Færeysku landsstjórnarinnar og
Poul Mohr ræðismaður Íslands
munu veita kórnum móttöku.
Á efnisskrá eru lög frá Íslandi,
Svíþjóð, Ameríku og Bretlandi. Auk
þess mun kórinn flytja Sjúrðarkvæði
í útsetningu Bjarna Restorff og fær-
eyskan sjómannasálm.
Einsöngvarar í kórnum eru Stefán
Helgi Stefánsson tenór, en langafi
hans var Stefán Íslandi, og Grétar
Samúelsson bassi, sem hefur oft
komið fram með kórnum sem ein-
söngvari. Píanóleikari er Steinunn
Birna Ragnarsdóttir.
Stjórnandi Fóstbræðra er Árni
Harðarson tónskáld og skólastjóri
Tónlistarskólans í Kópavogi. For-
maður kórsins er Eyþór Eðvarðs-
son.
Fóstbræður
til Færeyja
SÖNGKVARTETTINN Út í
vorið heldur tónleika í Grund-
arfjarðarkirkju á morgun,
fimmtudag, kl. 20.30 og í Fé-
lagsheimilinu Tjarnarlundi í
Saurbæ, Dalasýslu, kl. 16 á
sunnudag. Á efnisskránni má
m.a. finna vinsæl kvartettlög
fyrri ára í útsetningum Carls
Billich, Magnúsar Ingimars-
sonar o.fl., og svo nýrri útsetn-
ingar fyrir kvartettinn eftir
Bjarna Þór Jónatansson. M.a.
verða frumfluttar nokkrar nýj-
ar útsetningar á lögum Jóns
Múla Árnasonar.
Söngkvartettinn Út í vorið er
skipaður Ásgeiri Böðvarssyni,
Einari Clausen, Halldóri Torfa-
syni, Þorvaldi Friðrikssyni og
Bjarna Þór Jónatanssyni. Allir
hafa þeir verið félagar í Kór
Langholtskirkju. Daníel Þor-
steinsson píanóleikari og harm-
onikuleikari kemur einnig fram
með kvartettinum á þessum
tónleikum.
Karla-
kvartett á
Vesturlandi
ÞJÓÐLAGAHÁTÍÐ hefst á
Siglufirði í dag og stendur fram
á sunnudag. Dagskráin í dag er
sem hér segir:
Siglu-
fjarðar-
kirkja kl. 20
Þjóðlaga-
sveitin
Draupner
frá Svíþjóð
og Anna
Pálína
Árnadóttir
flytja forna,
íslenska
vikivaka. Kynnir á tónleikunum
er Aðalsteinn Ásberg Sigurðs-
son.
Grána við Síldarminjasafnið
kl. 21.30
Duo Campanas flytur fjöl-
breytta gítartónlist af þjóðleg-
um toga. Tríóið skipa Eric
Lammers frá Hollandi og Þór-
ólfur Stefánsson.
Þjóðlaga-
hátíð á
Siglufirði
Anna Pálína
Árnadóttir
Listasafn Reykjavíkur – Hafn-
arhúsi kl. 12 Kvikmyndin SSL 25,
eftir Óskar Jónasson í fjölnotasal
hússins. Myndin er í tengslum við
sýninguna Humar eða frægð –
Smekkleysa í 16 ár.
Þjóðháttadagur á Minjasafni
Austurlands, Egilsstöðum kl. 13-
17 Sölvi Aðalbjarnason setur upp
eldsmiðju með birkikolum og kennir
gestum og gangandi réttu hand-
brögðin.
Á MORGUN
RÓSA Matt hefur opnað 6. einkasýn-
ingu sína á Kaffi Sólon. Sýningin er
opin til 25. júlí og er Sesselja Thor-
berg sýningarstjóri.
Sýning á
Kaffi Sólon