Morgunblaðið - 26.07.2003, Blaðsíða 21

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. JÚLÍ 2003 21
TÓNLEIKAR Kristjönu Stefáns-
dóttur og Agnars Más Magnússonar
í Listasafni Sigurjóns Ólafssonar á
þriðjudagskvöld voru svo vel sóttir,
að ekki komust allir að sem vildu, og
lagði hópur fólks á sig að sitja á gólf-
inu framan við sætin, eða standa aft-
ast í salnum til að missa ekki af. Þótt
salurinn sé ekki stór segir það tals-
vert um vinsældir þessara ágætu
listamanna, og man gagnrýnandi
varla eftir annarri eins aðsókn á tón-
leikum í Sigurjónssafni. Á efnis-
skránni voru einungis lög eftir Tóm-
as R. Einarsson, ballöður, dansar,
söngvar og lög í suðrænum stíl. Út-
setningar voru allar eftir Agnar Má,
og með dúóinu í nokkrum laganna
lék Helga Björg Ágústsdóttir selló-
leikari.
Tónleikarnir hófust á tveimur lög-
um af Íslandsplötu Tómasar, Land-
sýn, ballöðunum Journey to Iceland
við texta eftir Auden og
Vorregni í Njarðvíkum
við texta Guðbergs
Bergssonar. Þessi tvö
fyrstu lög voru feiknar-
vel flutt, söngur Kristj-
önu dásamlega hreinn
og mjúkur og leikur
Agnars Más fallega
stílfærður með myrk-
um „debussýskum“
hljómum sem fóru ljóð-
unum afar vel. Leikur
Helgu Bjargar í því
fyrra var líka bragð-
mikill. Þarna fóru sam-
an góð lög, góðar út-
setningar og frábær
flutningur. Næsta laga-
tvenna olli þó talsverðum vonbrigð-
um eftir frábært upphaf. Lagið Job-
im, af plötunni Á góðum degi, og
Títómas af nýjustu plötu Tómasar,
Kúbönsku – bæði í suðrænum stíl –
vantaði músíkalskt líf. Útsetningin á
Jobim var þung, og sama var að
segja um Títómas, þar sem lagið var
kaffært í ofhlöðnum píanóstílnum.
Söngur Kristjönu í þessum lögum
var líka of þvingaður og haminn –
tæknilega fínn, en vantaði þann
neista sem gerir góðan söng frábær-
an. Hjartalag, af plötunni Undir fjór-
um – nú komið með nýjan texta eftir
Tómas sjálfan – var hins vegar í ætt
við upphafslögin tvö, fallegt, „mátu-
lega“ útsett og firnavel flutt. Í S.S.
Montclare, af Landsýn, við texta
Halldórs Laxness kvað við nýjan tón
og léttari, og þar sýndi Kristjana
sína bestu takta í rytmíkinni. Það var
sagt um Nat King Cole að í söngstíl
hans væri „tæmingin“ fullkomin, og
átt við það hvenær hann nákvæm-
lega renndi sér inn í taktslagið.
Kristjana hefur einmitt þetta í sér,
að vera flink í að „tæma“ fallega.
Land, þjóð og tunga, lag Tómasar
við ljóð Snorra Hjartarsonar, er ein-
staklega fallegt, og myndi sóma sér
meðal okkar vinsælustu og bestu
einsöngslaga ef fleiri söngvarar
tækju eftir því. Hér var það flutt af
smekklegu látleysi sem fór því af-
skaplega vel. Tónleikunum lauk á
smellinum Ef það sé djass, sem var
hreint frábær í flutningi þeirra og
bráðlifandi.
Eftir mikil fagnaðarlæti tók tríóið
tvö aukalög, eitt besta lag Tómasar,
Stolin stef, og Hjartalag í annað
sinn.
Í heild voru þetta ánægjulegir tón-
leikar. Þó voru það vonbrigði að ekki
skyldi takast betur til með lögin
góðu Jobim og Títómas. Það sem
upp úr stendur er hve góður laga-
smiður Tómas R. Einarsson er og
jafnljóst að miklu fleiri mættu taka
þau upp á sína arma og gera þeim
eins góð skil og Kristjana, Agnar
Már og Helga Björg gerðu hér.
Vel farið með ballöður Tómasar
TÓNLIST
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar
Kristjana Stefánsdóttir, Agnar Már
Magnússon og Helga Björg Ágústsdóttir
fluttu lög eftir Tómas R. Einarsson.
Þriðjudagskvöld kl. 20.30.
DJASS
Bergþóra Jónsdóttir
Kristjana
Stefánsdóttir
Tómas R.
Einarsson
Hotelli URKU, Kangasala, Finn-
landi Aðalheiður S. Eysteindóttir
opnar sýningu og er hún liður í verk-
inu 40 sýningar á 40 dögum.
Gallerí Nema hvað, Skólavörðu-
stíg 22c Brynhildur & Finna sýna
nýjar steyptar hellur, „Gelluhellur“.
Opið kl. 14–17 í dag og á morgun og
kl. 15.30–19 mánudag til miðviku-
dags.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
SÝNING tileinkuð minningu Lár-
usar Sigurbjörnssonar og stofnun
Árbæjarsafns í salnum í húsinu
Lækjargötu 4 hefur verið fram-
lengd til 30. ágúst.
Lárus hefur með réttu verið
nefndur Safnafaðir Reykjavíkur en
hann var einn stofnandi ljósmynda-
safns Reykjavíkur og gegndi fyrst-
ur manna starfi Borgarskjalavarð-
ar.
Sýning framlengd
Á VEITINGASTAÐNUM Fjöru-
borðinu á Stokkseyri stendur nú yf-
ir sýning á verkum Sigríðar G.
Sverrisdóttur. Myndirnar eru unn-
ar með akrýl-litum á striga og er
myndefnið m.a. af umhverfinu á
staðnum ásamt öðru. Sýningin
verður fram á haustið.
Sigríður G. Sverrisdóttir við eitt verka sinna.
Myndlist á Fjöruborðinu
Í LISTASAFNI Reykjavíkur í Hafn-
arhúsinu standa nú yfir þrjár sýn-
ingar; Humar eða frægð – Smekk-
leysa í 16 ár, Erró – Stríð og Innsýn í
alþjóðlega samtímalist á Íslandi.
Um helgina verður efnt til sér-
stakrar dagskrár í Hafnarhúsinu
sem er hluti af þemanu Listrænn
laugardagur sem Þróunarfélag mið-
borgarinnar stendur fyrir. Boðið er
upp á Smekkleysubíó þar sem sýnd-
ar verða tvær myndir; Á Guðs veg-
um, tónleikamynd Sykurmolanna og
einstæð upptaka frá tónleikum Jass-
hljómsveitar Konráðs Bé á Hótel
Borg árið 1990. Fyrri myndin verður
sýnd kl. 14 á laugardag og sunnudag
og síðari myndin kl. 16 báða dagana.
Á laugardaginn kl. 15 verður auk
þess leiðsögn um sýninguna Humar
eða frægð sem sýningarstjórinn og
liðsmaður Smekkleysu, Ólafur Eng-
ilbertsson, sér um. Leiðsögnin tekur
um 30 mínútur en að henni lokinni
mun hipp hopp hljómsveitin Kritikal
Mazz leika nokkur lög. Í tilefni af
Listrænum laugardegi er frítt í
Hafnarhúsið frá kl. 13. Opnunartími
er daglega frá kl. 10-17.
Smekkleysa
á Listrænum
laugardegi
EINN efnilegasti org-
anisti Dana af yngri
kynslóðinni, Lars
Frederiksen, org-
anisti Frúarkirkj-
unnar í Óðinsvéum,
gistir Ísland um þess-
ar mundir og lýkur
ferð sinni um landið
með tvennum tón-
leikum í Hallgríms-
kirkju á vegum Sum-
arkvölds við orgelið.
Í hádeginu í dag,
kl. 12, verður flutt
orgeltónlist eftir
Bachs. Fyrst leikur
Lars Fantasíu um
sálminn Komm, heiliger Geist,
Herre Gott, BWV 651, því næst
Tríósónötu nr. 5 í C-dúr, BWV
529 og tónleikunum lýkur með
Prelúdíu og fúgu í G-dúr, BWV
541.
Á efnisskrá aðaltónleika helg-
arinnar, annaðkvöld kl. 20, eru
tónverk eftir „nágrannatónskáld“,
frá Norður-Þýskalandi og Dan-
mörku. Fyrsta verkið á efnis-
skránni er Tokkata í d-moll eftir
Dietrich Buxtehude, sem er jafn-
an kenndur við Mar-
íukirkjuna í Lübeck.
Þá leikur Lars
Frederiksen tvö verk
eftir dönsk tónskáld,
bæði fædd rétt fyrir
aldamótin 1900.
Fyrra verkið er Són-
ata nr. 1 í c-moll eftir
Niels Otto Raasted.
Hitt danska verkið er
Tre koncertstykker
for orgel eftir Rued I.
Langgaard. Hann fór
sínar eigin leiðir í
tónlistarsköpun.
Hann aðhylltist hin
þjóðlegu tónskáld
rómantíska tímabilsins í Dan-
mörku, Gade og Hartmann, og
dáðist mikið að Richard Wagner.
Hann var á öndverðum meiði við
Carl Nielsen og lifði í skugga
hans allt sitt líf. Tónverk Lang-
gaards spanna breitt svið, allt frá
því að vera hugljúf og rómantísk
yfir í tónverk með alls konar til-
raunum brautryðjandans.
Síðasta verk tónleikanna er svo
Fantasía og fúga í c-moll op. 29
eftir Max Reger.
Bach og dönsk
orgeltónlist í
Hallgrímskirkju
Lars Frederiksen
BÓKAFORLAGIÐ Bjartur hefur
á undanförnum árum sýnt mikinn
metnað í að gefa út glóðvolgar þýð-
ingar. Smásagnasafnið Radiator eftir
Danann Jan Sonnegaard kom út í
Danmörku 1997 og fékk mjög góðar
viðtökur. Nú hefur því verið snarað á
íslensku en ef til vill hefði verið meiri
fengur að því að fá það inn í bók-
menntaumræðuna hér á landi á nýlið-
inni öld. Þýðing Hjalta Rögnvalds-
sonar er misgóð og ég furða mig
stórlega á þýðingunni á titlinum. Orð-
ið „ristavél“ er barnamál og talmál, en
„radiator“ merkir miðstöð, ofn eða
hitagjafi sem á ekkert skylt við
brauðrist. Bjartur hefur farið eigin
leiðir í einfaldri, smekklegri og staðl-
aðri hönnun bókakápu neonklúbbs-
bóka sinna en þessi kápa er ekki vel
heppnuð, gulllitaðir stafirnir eru svo
til ólæsilegir á koparfleti. Ristavél er
fyrsti hluti þríleiks Sonnegaards og
gaman væri að sjá hin smásagnasöfn-
in tvö í vandaðri útgáfu á íslensku.
Í bókinni eru tíu sögur sem eiga
sitthvað sameiginlegt. Allar gerast
þær í Kaupmannahöfn og fjalla um
mannlega niðurlægingu, hatur, of-
beldi og vesöld. Persónur sagnanna
eru utangarðs og einmana, öryrkjar,
atvinnuleysingjar, geðsjúklingar eða
fólk sem hefur misst vonina. Í sög-
unum er dregin upp grimmdarleg
samfélagsmynd, skuggahlið danska
velferðarríkisins. Í t.d. Þjófnaði er
hópur ungra manna, með vasana fulla
af örorku- og atvinnuleysisbótum,
sem hatar ríku, vel klæddu smáborg-
arana og heimsku yfirstéttarkerling-
arnar með Gucci-töskurnar. Þeir eru
uppfullir af reiði og ætla að hirða það
sem þeim ber, hefna sín en vita samt
að það er ósköp tilgangslaust. Í Nettó
og Fakta segir frá atvinnuleysingja
sem er handviss um að hann muni
drepast úr sjúkdómum vegna þess að
hann lifir á ruslfæði úr ódýrum mat-
vörubúðum; upplituðu áleggi, salmon-
ellukjúklingum og skemmdu græn-
meti. Hann er fastur í vítahring, á sér
enga von, ekkert líf: „Og svona hefur
þetta verið svo lengi og ég man. Ná-
lægt mánaðarmótum eru peningar
millifærðir, og ég get lifað sómasam-
legu lífi í nokkra daga og keypt nokk-
urn veginn nýtt kjöt og grænmeti
sem er ekki ennþá úldið í gegn, og ég
ímynda mér í hvert sinn að núna
gangi allt vel aftur, að núna sé ég ekki
lengur í skítnum og nú sé hægt að
djamma dálítið aftur. Bara dálítið“
(108).
Áhrifarík er fyrsta sagan í safninu,
William, sem lýsir viðbjóðslegu of-
beldi og einelti og Steggjapartí sýnir
vel hversu lítið þarf út af að bera til að
allt fari úr böndunum. Steggjapartí
sker sig úr hinum sögunum þar sem
frásagnarhátturinn er allt öðru vísi,
sögumaður talar í 1. persónu, hlutlaus
og afar dularfullur. Sögurnar eru
annars mjög misjafnar að gæðum;
sagan um manninn í fataskápnum og
Gjaldþrot eru bæði stuttar og lítt eft-
irminnilegar og Lotta er ansi reikul
saga með „óvæntum“ endalokum.
Stíll sagnanna er talmálskenndur og
stundum barnalegur, sagt er frá skip-
broti fólks, sjálfsvorkunn þess og
botnlausri eymd með afskipta- og
kæruleysi. Það er erfitt að finna til
samlíðunar með persónunum, þær
eru ógeðfelldar og ömurlegar. Harm-
ur þeirra liggur samt milli línanna, í
fortíð eða skapgerð sem stundum
glittir í undir hráu yfirborði. Í flestum
sögunum er kaldlyndi ráðandi ásamt
beiskri ádeilu sem bæði beinist gegn
samfélaginu og einstaklingunum.
Samfélagið er stéttskipt; sumir fæð-
ast með silfurskeið í munni, eiga gott
bakland, hafa góða menntun og vel
launaða atvinnu sem hentar þeim;
aðrir fá fátæktina í vöggugjöf og eru
allar bjargir bannaðar. Bilið breikkar
milli hinna ríku og fátæku, stolt sem
bíður hnekki snýst upp í siðblindu og
hatur, bæði á þeim sem betur mega
sín og á samfélaginu sem skammtar
fátæklingunum skít úr hnefa. Smá-
sögur Sonnegaards eru hvorki
skemmti- né náttborðslesning og
sennilega ráðlegast að lesa bara eina
sögu í einu, a.m.k. fyrir viðkvæmar
sálir.
Beygluð brauðrist
BÆKUR
Smásögur
eftir Jan Sonnegaard. Hjalti Rögnvalds-
son þýddi. 158 bls. Bjartur 2003.
RISTAVÉL
Steinunn Inga Óttarsdóttir