Morgunblaðið - 26.07.2003, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. JÚLÍ 2003 25
B
JÖRGVIN G. Sigurðsson ritar
grein á opnu Morgunblaðsins 14.
júlí sl. undir fyrirsögninni „Aðild-
arumsókn er tímaspursmál“.
Orðalagið er til þess fallið að telja
fólki trú um að aðild Íslands að ESB sé óhjá-
kvæmileg örlög – aðeins tímaspursmál – rétt
eins og dauðinn. Helsta röksemd Björgvins fyr-
ir þessari skoðun er sú að Norðmenn muni
sækja um aðild „á næstunni“ og í þetta sinn
muni þeir sennilega samþykkja.
En er þetta svo yfirvofandi sem Björgvin vill
vera láta? Enn er norska þjóðin þverklofin í af-
stöðu sinni. Skoðanakönnun sem birt var í
norska blaðinu Nationen 14. júlí sl. sýnir hlut-
föllin 46,4% gegn 40,3% stuðningsmönnum að-
ildar í vil. Í rúmt ár hafa þó kannanir sýnt meiri
stuðning en andstöðu. En munurinn fer nú aft-
ur minnkandi. Norðmenn hafa tvívegis hafnað
aðild í þjóðaratkvæði, meðal annars vegna þess
að þeir fengu ekki varanleg yfirráð yfir fiski-
miðum sínum. Þau öfl eru til í Noregi sem vilja
láta þjóðina kjósa aftur og aftur þar til kjós-
endur láti undan þrýstingnum sem stöðugt
hvílir á þeim. Meðal stuðningsmanna aðildar
eru þó margir sem gera sér grein fyrir að ekki
muni hyggilegt að minnast hundrað ára afmæl-
is norsks sjálfstæðis með þjóðaratkvæði um að-
ild að ESB. Þeir gera sér einnig ljóst að Norð-
mönnum varð það dýrkeypt að ríkisstjórnir
þeirra gerðu tvívegis flókna samninga við ESB
um aðild sem þjóðin hafnaði. Fyrir bragðið hafa
Norðmenn ekki notið velvildar meðal embætt-
ismannaliðsins í Brussel og setið uppi með verri
samninga við ESB en Íslendingar. Það er því
ólíklegt að Norðmenn sæki um aðild í þriðja
sinn fyrr en öruggt er talið að undirtektir
norskra kjósenda verði jákvæðar.
Tvíhliða samningar
Fullyrðing Björgvins um yfirvofandi aðild
Norðmanna er í fullu samræmi við þann áróður
sem stöðugt er beitt á kjósendur í Noregi. Þar
er klifað á því í tíma og ótíma að sú stund nálgist
óðfluga að Íslendingar sæki um ESB-aðild og
þegar það gerist geti Norðmenn ekki setið eftir
utan við. Slíkur málflutningur er jafn innantóm-
ur og ógrundaður á Íslandi sem í Noregi. Eða
setjum svo að Norðmenn gerðust aðilar að
ESB. Hver væri þá staða Íslendinga? „Þá er
EES-samningurinn ónýtur,“ fullyrðir Björgvin.
Það er þó alls ekki rétt. Hins vegar yrði samn-
ingnum hugsanlega breytt. Ekki þyrfti það að
skaða. Stuðningsmenn ESB-aðildar eru allra
manna duglegastir að benda á ókosti EES-
samningsins og kannski yrði samstaða um að
sníða af honum ágallana. Eins er hugsanlegt að
gerðir yrðu tvíhliða samningar milli Íslands og
ESB í stað EES-samningsins. Fyrir því eru for-
dæmi og nýlega kom fram í fréttum að Sviss-
lendingar hefðu gert sjö tvíhliða samninga við
ESB og tíu aðrir væru í burðarliðnum.
Björgvin fullyrðir blákalt að tvíhliðasamning-
ar séu „ekki kostur í stöðunni“. Það sama sagði
sendiherra ESB á Íslandi og í Noregi fyrir
skemmstu þegar hópur fræðimanna benti á að
tvíhliða samningar gætu orðið niðurstaðan.
Fyrir vikið hlaut sendiherrann nafnbótina
„áróðursstjóri ESB“ í norskum fjölmiðlum.
Alger yfirráð ESB
Að sjálfsögðu vilja leiðtogar Evrópusam-
bandsins að Íslendingar sæki um aðild. En þeir
ætlast til þess að yfirráðin yfir sjávarauðæfum
Íslendinga fylgi með í kaupunum. Yfirstjórn
fiskveiða milli 12 og 200 mílna innan ESB er hjá
embættismönnum í Brussel og engin þjóð hefur
fengið varanlegar undanþágur frá megin-
reglum ESB um sjávarútvegsmál. Ráðstöfun-
arréttur á veiðiheimildum innan íslenskrar og
norskrar lögsögu kæmi sér vel fyrir ráðamenn
ESB sem eru nú að skera niður þorskveiðar að-
ildarríkjanna um helming.
Björgvin Sigurðsson og skoðanabræður hans
reyna að telja okkur Íslendingum trú um að við
getum undanskilið sjávarútveg okkar í hugs-
anlegum samningum við ESB. Ýmsir forystu-
menn ESB hafa þó bent okkur á í fullri hrein-
skilni að við megum ekki vænta þess að geta
tekið langstærsta þáttinn í efnhagslífi okkar út
fyrir sviga og haldið honum fyrir okkur eina.
Það hefur engri þjóð tekist og stríðir gegn meg-
inreglum ESB. Alger yfirráð ESB yfir lífríki
sjávar („exclusive competence“) í lögsögu aðild-
arríkja eru enn frekar fest í sessi í drögum að
nýrri stjórnarskrá ESB (grein 1-12). Ef krafan
um yfirráð Íslendinga yfir sjávarauðlindinni
yrði gerð að „skilyrði aðildar að ESB“ eins og
Björgvin leggur til er næsta víst að forystu-
menn ESB myndu frekar kjósa tvíhliðasamn-
inga við Ísland. Það var það fyrirkomulag sem
við bjuggum við í hálfan annan áratug áður en
EES-samningurinn kom til sögunnar. Með tví-
hliða samningum við ESB 1973 sem full sam-
staða var um á Alþingi voru tollar afnumdir á
rúmlega 90% af viðskiptum okkar við ESB.
EES-samningurinn bætti hlutfallslega litlu við
hvað tollalækkanir varðar þótt oft sé öðru hald-
ið fram.
Ímyndaður vaxtagróði
Björgvin fullyrðir í lokin að „við byggjum við
sama vaxtastig og Evrulöndin“ ef við tækjum
upp evruna. „Heilir 10 milljarðar sætu eftir í
buddum landsmanna.“ Er ekki tímabært að
þingmaðurinn átti sig á því að nú til dags mótast
vextir af mörgum þáttum, m.a. framboði láns-
fjár og eftirspurn, svo og efnahags- og
atvinnuástandi í hverju landi. Evrulönd-
in búa við þá stýrivexti sem Evrópski
seðlabankinn tiltekur hverju sinni en
bankavextir eru þó mismunandi. Vextir
eru vissulega lægri á meginlandinu en
hér á landi. En vaxtastigið í fjölmenn-
ustu evruríkjunum mótast m.a. af gríð-
arlegu atvinnuleysi, stöðnun og yfirvof-
andi hættu á verðhjöðnun, en svo nefnist
sá efnahagslegi sjúkleiki sem þjakað
hefur japanskt hagkerfi í rúman áratug. Í Jap-
an eru stýrivextir 0%. Ef stöðnun er ríkjandi
ásamt miklu atvinnuleysi verður vaxtastig lágt.
Þá þarfnast hagkerfin þess að fólk og fyrirtæki
taki lán og fjárfesti. Lágir stýrivextir fela í sér
hvatningu til fyrirtækja að þiggja lán með góð-
um kjörum og auka með því umsvif sín og rekst-
ur. Á Íslandi og í Noregi er þessu þveröfugt far-
ið. Seðlabankar beggja landa halda uppi um
þrefalt hærri stýrivöxtum en gert er á evru-
svæðinu vegna þess að hætta er talin á ofþenslu
og þar með verðbólgu. Allt tal um það að Íslend-
ingar fái sjálfkrafa „sama vaxtastig og Evru-
löndin“ við ESB-aðild er ósvífinn yfirborðsáróð-
ur nema menn ætli beinlínis að stefna að því að
hér á Íslandi skapist hliðstætt ástand og á meg-
inlandi Evrópu þar sem atvinnuleysið er þrefalt
til fimmfalt meira en hér á landi. Aðstæður eru
einfaldlega aðrar á Íslandi og hér bætist við sú
staðreynd að samfélagið er smávaxið og margt
er hér dýrara í rekstri sökum minni veltu en í
stóru hagkerfi. Það á m.a. við um bankakerfið.
Hitt er annað mál að vextir á Íslandi eru of
háir og vaxtalækkun er hagsmunamál fyrir
marga. Björgvin heitir landsmönnum miklum
hagnaði af vaxtalækkun með upptöku evrunnar
og fullyrðir: „Heilir 10 milljarðar sætu eftir í
buddum landsmanna.“ Það hlýtur að eiga að
skilja svo að þjóðarbúið hagnist sem þessu nem-
ur. En það stenst ekki. Vaxtalækkun felur fyrst
og fremst í sér tilfærslu innanlands milli skuld-
ara og sparifjáreigenda. Fjármagnið fer úr
einni buddunni í aðra og langstærsta buddan
sem fært yrði úr væru lífeyrissjóðir launa-
manna.
„Evrópuverð“ er ekki til
Umræða þeirra félaga, Össurar og Björgvins
um „Evrópuverð á matvælum“ er að sama skapi
yfirborðsleg. Að sjálfsögðu er matvælaverð á
Íslandi hærra en víða annars staðar. En aðild að
ESB snertir það mál aðeins að litlu leyti. Engir
tollar eru á innfluttum matvælum frá ESB-ríkj-
um nema á búvörum sem íslenskir bændur
framleiða. Með aðild að ESB yrði innflutningur
á búvörum gefinn frjáls og mjólkurvörur, kjöt
og grænmeti myndi lækka í verði. Ef Samfylk-
ingin vill afnema þá tollvernd sem íslenskur
landbúnaður nýtur í dag og fær jafnframt
meirihluta Alþingis til að samþykkja að gefa
innflutning á búvörum frjálsan gerist það með
einfaldri lagabreytingu og er ekki á nokkurn
hátt háð því að Íslendingar gangi í ESB. Annað
mál er hvort skynsamlegt væri að leggja stóran
hluta af íslenskri búvöruframleiðslu í rúst.
Að öðru leyti fer matarverð eftir aðstæðum í
hverju landi og ræðst t.d. af mismunandi flutn-
ingskostnaði, mismikilli veltu og misgóðri sam-
keppni á matvörumarkaði svo og af launastigi í
viðkomandi landi, því að í þeim löndum þar sem
lífskjör eru léleg og kaupgjald lágt er matar-
verð lægra. „Evrópuverð á matvælum“ er að
sjálfsögðu ekki til nema í höfðinu á nokkrum
áróðursmeisturum Samfylkingarinnar.
Óskhyggja eða
óhjákvæmileg örlög
Eftir Ragnar Arnalds
’ Að sjálfsögðu vilja leiðtogarEvrópusambandsins að Íslend-
ingar sæki um aðild. En þeir ætl-
ast til þess að yfirráðin yfir sjáv-
arauðæfum Íslendinga fylgi með í
kaupunum. ‘
Höfundur er formaður Heimssýnar,
fv. alþingismaður og ráðherra.
lagt kapp á að leggja nýjan stóran flugvöll á norð-
austurhorni landsins. Nokkur þrýstingur var
vegna nýs flugvallar en aldrei urðu bein pólitísk
átök vegna hans. Ef Bandaríkjamenn hefðu óskað
eftir því, að hér yrðu kjarnorkuvopn, er ólíklegt,
að ríkisstjórn Íslands hefði treyst sér til að sam-
þykkja það.
Í ljósi þess, að ákvörðun um aukinn viðbúnað í
Keflavíkurstöðinni var jafnan tvíhliða mál og Ís-
lendingar brugðu ekki fæti fyrir slík áform, væri
það ekki í eðlilegu samhengi, ef Bandaríkjamenn
teldu sér fært að ganga þannig fram við samdrátt í
stöðinni, að ákvarðanir þeirra færu þvert á óskir
Íslendinga.
Hættumatið
Þegar kalda stríðið stóð hæst á Norður-Atlants-
hafi og augljóst var, að Sovétstjórnin vildi ná þar
undirtökum, voru herstöðvaandstæðingar með
það á vörunum, að ástæðulaust væri fyrir Íslend-
inga að óttast sovéska herinn. Þá spurðu þeir
gjarnan: Hvaða hætta steðjar að Íslandi? Þeir
svöruðu síðan: Hættan stafar af bandaríska hern-
um á Íslandi, hann gerir landið að skotmarki!
Nú ganga sporgöngumenn herstöðvaandstæð-
inga fram og segja, að ekki þurfi að gera neitt til
að tryggja öryggi Íslands, því að ekki sé unnt að
benda á neinn óvin.
Þegar hlustað er á þetta tal, vakna spurningar
um, hvort þetta fólk geri ekki neinar ráðstafanir
til að tryggja öryggi sitt og sinna. Hvort það hugi
til dæmis ekki að því, sé það fjarri heimili sínu, að
semja við öryggisfyrirtæki um að gæta þess, af því
að það viti ekki, hver kunni að brjótast þar inn.
Það trúi því ekki, að brotist sé inn á einkaheimili
manna, af því að ekki sé unnt að sjá það á strætum
og torgum, hver sé innbrotsþjófur.
Ný vídd
Vilji Íslendingar gera raunhæfar ráðstafanir í
samvinnu við aðra til að tryggja öryggi sitt með
hervaldi, er ekki unnt að velja sér öflugri viðsemj-
anda en Bandaríkjamenn innan ramma NATO-
samstarfsins. Barnaskapur er að ætla, að nokkuð
geti komið í stað slíks samstarfs.
Eindreginn vilji er hjá ríkisstjórnum Banda-
ríkjanna og Íslands til að halda varnarsamstarfinu
áfram, enda sé inntak þess viðunandi fyrir báða.
Íslendingar eiga ekki að óttast að ræða jafn-
framt nýja vídd við gæslu eigin öryggis, þótt hún
krefjist meira og annars konar framlags af þeirra
hálfu en felst í störfum lögreglu og landhelgis-
gæslu.
rsamstarfsins
Morgunblaðið/Golli
nýja vídd við gæslu eigin öryggis, þótt hún krefj-
en felst í störfum lögreglu og landhelgisgæslu,
sjá hermenn við æfingar á Suðurlandi í
Höfundur er dóms- og kirkjumálaráðherra.
ákvörðun um að starfa á Íslandi
hafa þegar skapað ríkissjóði um-
talsverðar tekjur. Þetta er ein-
föld staðreynd, en þessar háu
tekjur eru ekki komnar til að
vera, hvað þá að aukast, nema
að þessum markaði með markvissum
Að öðrum kosti hverfur hann úr
m okkar. Ísland á augljóslega mögu-
að hasla sér völl á þessu sviði og ljóst
leiðir af sér verulegar beinar og
r skatttekjur í framtíðinni og stuðlar
reytni og sérhæfingu í atvinnulífi.
Skýr stefna nauðsynleg
n þarf ekki miklar lagabreytingar á
um lagareglum til að stuðla að því að
auki orðspor sitt á þessu sviði. Frek-
örf á aukinni þjónustu, svo og ein-
æknilegum aðlögunum á skatta- og
öggjöfinni, s.s. varðandi reglur um
gningu á söluhagnaði fyrirtækja og
arskatti af arðgreiðslum. Til dæmis
nýjar lagabreytingar í Svíþjóð, að
um skilyrðum uppfylltum, leiða til
sænsk fyrirtæki munu ekki greiða
egna söluhagnaðar eignarhluta í dótt-
tækjum og engin tvísköttun mun eiga
ð við greiðslu á arði úr landi. Þá er
ægt að huga enn betur að stefnu ís-
a stjórnvalda við samningu og gerð
tunarsamninga.
Lokaorð
andi hefur stjórnvöldum tekist að
gott viðskiptaumhverfi, sem að mörgu
á heimsmælikvarða. En til að ná ár-
þessu sviði þarf stefnufestu. Það hef-
sig að lönd sem hafa ákveðið að
essum markaði hafa náð að auka fjöl-
atvinnulífs, stuðlað að sérhæfingu
aðra starfsmanna og eru meðal auð-
þjóða heims. Verslunarráð og Sam-
innulífsins hafa bent á nauðsyn þess
rnvöld móti skýrari stefnu í þessum
Tekið er heilshugar undir það hér.
rrar stefnu í þessum málum verður
ldrei að veruleika, því ljóst er að á
málum yrði að taka til að gera Ís-
rkilega samkeppnishæft á þessu sviði.
á Íslandi
undur er héraðsdómslögmaður og meðeig-
í Taxis lögmönnum ehf.
-
Þ
AÐ hefur ekki
farið fram hjá
neinum um-
ræða um frum-
skýrslu Sam-
keppnisstofnunar um
viðskiptahætti olíufélag-
anna. Öllum er það ljóst
að málið lítur illa út en
það er mikilvægt á þessari
stundu að málið verður að
fá að hafa sinn gang. Olíu-
félögin eiga eftir að nýta
sér andmælarétt sinn og
að því búnu má gera ráð
fyrir að Samkeppnis-
stofnun skili frá sér end-
anlegri niðurstöðu. Á
grundvelli hennar verða
þeir sem málið varða, síð-
an að taka ákvarðanir um
framhaldið.
Einn er sá þáttur máls-
ins sem þolir enga bið.
Það liggur fyrir að borg-
arstjórinn í Reykjavík,
Þórólfur Árnason, und-
irritaði tilboð frá einu ol-
íufélaganna í útboði
Reykjavíkurborgar árið
1996. Það hefur einnig
komið fram að hann sendi
tölvupóst til forstjóra og
lagði á ráðin með þetta út-
boð. Hann gegndi þá starfi
markaðasstjóra hjá Olíufé-
laginu eða Esso.
Eins og málið lítur út í
dag eru líkur á að olíufé-
lögin hafi haft með sér
verðsamráð í tengslum við
þetta útboð. Þórólfur
Árnason veit hvort sú var
rauninÉg held að allir óski
þess að svo hafi ekki verið
og einnig að borgarstjóri
hafi ekki tengst meintu
verðsamráði eða öðrum
slíkum viðskiptaháttum í
starfi sínu hjá Olíufélag-
inu.Það segir sig hins veg-
ar sjálft að ef um verð-
samráð var að ræða þá
var brotið á borginni. Nú-
verandi borgarstjóri verð-
ur að svara því núna hvort
um slíkt hafi verið að
ræða. Þögn æðsta
embættismanns borg-
arinnar í þessu máli
kallar á vangaveltur
sem að veikja ekki
einungis hann sjálfan
heldur trúverðugleika
stjórnkerfis Reykja-
víkurborgar. Ef ekk-
ert kemur svarið þá
velta menn því fyrir
sér hvort borgarstjóri hafi
tekið þátt í að blekkja
borgaryfirvöld í þessu
stóra útboði. Einungis
hann getur eytt slíkum
vangaveltum.
Bogarstjóri hefur tjáð
fjölmiðlum að Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir hafi vit-
að um meinta aðild hans
að málinu en samt sem áð-
ur lagt til að hann yrði
eftirmaður sinn. Borgar-
stjóri hlýtur að upplýsa
borgarstjórn og almenning
um það sem að hann upp-
lýsti fyrrverandi borgar-
stjóra.
Borgarstjóri
verður að svara!
Höfundur er borgarfulltrúi og
alþingismaður Sjálfstæðis-
flokksins.
Eftir Guðlaug Þór Þórðarson
’ Borgarstjóri hlýt-ur að upplýsa borg-
arstjórn og almenn-
ing um það sem að
hann upplýsti fyrr-
verandi borgar-
stjóra ‘