Morgunblaðið - 29.09.2003, Qupperneq 20

HESTAR
20 MÁNUDAGUR 29. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Reiðfatnaður
Náttúrulegur lífsstíll
FREMSTIR FYRIR GÆÐI
ÖÐRU hverju skjóta upp kollinum
vangaveltur um hvort aðskilja eigi
dóma að á alhliða hrossum þ.e.
hrossum með skeiði auk annarra
gangtegunda og svo klárhrossa eða
fjórgangshrossa. Fljótt á litið virðist
halla mjög á fjórgangshrossin þar
sem þau fá alltaf 5,0 fyrir skeið og
má vissulega samþykkja það svona
tölfræðilega séð en hin seinni ár
hefur vegur þeirra farið mjög vax-
andi á kynbótasýningum og er nú
svo komið að hrossaræktarráðu-
nauturinn Ágúst Sigurðsson hefur
lýst því oftar einu sinni yfir á árinu
að hann sé farinn að verða uggandi
um stöðu alhliða gæðingsins í rækt-
un hrossa hér á landi og notað ýmis
tækifæri til að hvetja menn til dáða
í þeim efnum að rækta alhliða geng
hross í samræmi við hina opinberu
ræktunarstefnu. Undir þetta hafa
margir hrossaræktarmenn tekið
heilshugar og er ekki annað að sjá
en áhrínsorð ráðunautar hafi hrifið.
Markaðsáhrif á
ræktunarstefnur
Hinu er ekki að leyna að áhrif
markaðshyggjunnar hafa opnað
augu manna fyrir því að töltið sé
langverðmætasta gangtegundin og
þeirri staðreynd að langflestir kaup-
endur hrossa hafa lítinn eða engan
áhuga á hrossum með skeiði. Þetta
hefur leitt til þess að margir þeirra
sem reyna að rækta og selja hross
sér til tekjuauka hafa hlýtt kalli
markaðarins og reynt að framleiða
þá gerð hrossa sem líklegast er að
selja og það sem mestu máli skiptir
fyrir sem hæst verð.
Að skipta kynbótahrossum í tvo
flokka líkt og gert er í gæðinga- og
íþróttakeppni hugnast ekki Ágústi
Sigurðssyni né mörgum þeirra er að
dómstörfum koma eftir því sem
næst verður komist. Einnig virðast
hrossaræktendur almennt því frá-
hverfir. Ágúst segir það af og frá í
sínum huga að hægt sé að sleppa
einni gangtegund í dómi á hrossum
þar sem fjölhæfnin sé einn af að-
alkostum kynsins og tekur hann
undir þau orð Bjarna Þorkelssonar
hrossaræktanda á Þóroddsstöðum í
Grímsnesi að skeiðleysi jaðri í sjálfu
sér við fötlun en tekur þó fram að
þar sé að sjálfsögðu ekki átt við
neina hreyfihömlun þeirra hrossa
sem ekki búa yfir skeiði. Hann telur
hinsvegar vel athugandi að brjóta
stærri kynbótasýningar upp þannig
að flokka mætti hrossin eftir til
dæmis getu þeirra á einstökum
gangtegundum, sýna saman til
dæmis bestu tölthrossin og bestu
skeiðhrossin og eitthvað í þeim dúr.
Slíkt fyrirkomulag hefði fyrst og
fremst skemmtunar- og fróðleiks-
gildi.
Hann bendir einnig á að fram-
leiðsla alhliðahrossa geri meiri kröf-
ur til reiðmanna og hann varar við
því að stefnan taki of mikið mið af
þeim sem fákunnandi eru heldur
beri að vinna að frekari kennslu
þannig að sem flestir geti náð tök-
um á þeirri gersemi sem góður al-
hliðahestur geti verið.
Undir þessa skoðun ráðunautar-
ins taka sjálfsagt margir og á það
má benda að eftir því sem fleygir
fram í hrossaræktinni aukast einnig
gæði töltsins í alhliðahestinum og
þeim hestum fer stöðugt fjölgandi
sem hafa þetta hreina og góða tölt
en hægt að grípa til skeiðsins fyrir
þá sem áhuga og getu hafa til að
höndla það. Einhverju sinni lét for-
veri Ágústs, Þorkell Bjarnason, þau
orð falla að stefnan væri að rækta
úrvalsgóða fjórgangshesta sem síð-
an væri hægt að taka til skeiðs þeg-
ar við ætti.
Hinn mjúki háls
mikilvægari lengdinni?
Annað atriði sem hefur verið all-
nokkuð í umræðunni er dómar á
frambyggingu hrossa. Þar hafa
komið fram nokkuð skiptar skoðanir
og til dæmis síðustu árin verið fund-
ið að því sem mönnum hefur þótt
vera stuttir og sverir hálsar en
einnig hafa komið fram skoðanir
þar sem bent hefur verið á að mikl-
vægi mýktar í hálsi og það ásamt
vel skásettum bógum og góðum
herðum væri mikilvægara en langir
hálsar sem vantaði í alla mýkt og
því erfitt um vik að ná góðum háls-
og höfuðburði.
Það eru einkum þrír stóðhestar
sem öðrum fremur hafa verið
dregnir inn í þessar vangaveltur og
er það Orri frá Þúfu og hans afkom-
endur sem kenndir eru við stuttan
og sveran háls en bjóða aftur upp á
vel settan og mjúkan háls. Kolfinn-
ur frá Kjarnholtum og hans af-
kvæmi hafa gjarnan verið kennd við
framsettan og stirðan háls sem tek-
ur tíma að mýkja upp og ná í góðan
burð. Þá hafa afkomendur Þáttar
frá Kirkjubæ þótt mörg hver hafa
stíft hnakkaband og oft erfiðleikum
bundið fá þau til að brjóta sig í
kverk. Hefur sonur hans Stígandi
verið dreginn nokkuð inn í þá um-
ræðu.
Um mat á frambyggingu sagði
Ágúst að áherslur hefðu tekið
nokkrum breytingum og vissulega
væri lagt mikið upp úr mýkt í hálsi
og nefndi hann sem dæmi að nokk-
uð væri um að þykkir hálsar væru
að gefa allt að 8,5 í einkunn á fram-
byggingu. Þar væri þá um að ræða
mjúka hálsa sem væru vel settir og
kæmu vel upp úr herðum. Langir
hálsar einir og sér væru ekki mikils
virði ef önnur atriði væru ekki í lagi.
Gat hann þess að að nýlega hefði
hryssa fengið 8,0 fyrir frambygg-
ingu þar sem var um að ræða afar
langan háls og grannan en bóga-
lega, bein og herðar ekkert sérstök.
Ennfremur gat Ágúst þess að fram-
bygging væri alltaf til áframhald-
andi skoðunar í hæfileikadómnum
því mikilsvert væri að sjá hvernig
hrossin fara í reið áður en dómi
frambyggingar er lokað. Hann tók
fram að það heyrði þó til undan-
tekninga að einkunn væri breytt
eftir að hrossin væru sýnd í reið.
Nokkuð í land með
viðunandi prúðleika
Ekki er langt síðan prúðleiki, þ.e.
gróska í fax- og taglvexti, var tekinn
inn í kynbótadóma. Hárprýði hefur
þótt vera eitt af einkennum íslenska
hestsins og víða erlendis mikið lagt
upp úr að láta þennan eiginleika
njóta sín til fullnustu. Hér áður fyrr
var það venja á Íslandi að stífa vel
bæði fax og tagl hrossa en það hefur
breyst í tímans rás og líklega eiga
hin erlendu áhrif þar einhvern hlut
að máli. Því er ekki að neita að þeg-
ar litið er yfir hrossahóp eru það
hárprúðu hrossin sem fyrst draga
að sér athyglina og þykja fegurri en
hin sem hálfsnoðin eru. En nú eru
ýmsir farnir að velta fyrir sér
hversu langt eigi að ganga í þessum
efnum og þar á meðal eru ýmsir
kynbótadómarar. Hversu mikið á
fax til dæmis að vera? Flestir eru
sjálfsagt sammála því að mikið fax
prýði hest en of mikið fax og tagl
getur verið til óþurftar á stóðhross-
um sérstaklega þar sem mikil fluga
er á sumrum. Þar vill bæði fax og
sérstaklega taglið gjarnan fara í
flóka svo úr verða stórir og þykkir
vöndlar sem nánast útilokað er að
greiða úr.
Ágúst telur að ekki sé nein
ástæða til að fara að sporna við of
miklum prúðleika. Hann telur að
alltof mikið af hrossum sé hálfsköll-
ótt eins og hann orðaði það og nokk-
uð langt í að prúðleikinn fari al-
mennt að verða viðunandi í stofn-
inum.
Hrossaræktarráðunautur uggandi um framtíð alhliðagæðingsins
Engin rök fyrir
tvískiptingu
kynbótadóma
Dynur frá Hvammi er gott dæmi um stuttan háls en mjúkan sem gerir
honum kleift að fara vel í reið enda hálsinn afar vel settur. Knapi er Þórður
Þorgeirsson.
Djáknar frá Hvammi er einn þeirra stóðhesta þar sem saman fer mikill
prúðleiki og fagur litur á faxi og ætti hann að geta lagt lið við ræktun
þessara eiginleika. Knapi er Jón Gíslason.
Morgunblaðið/Vakri
Hrossaræktarráðunautur vill að menn fylki sér um alhliðagæðinginn og
menn rækti hross með allar fimm gangtegundirnar góðar.
Vel borinn og mjúkur háls með
góðri bógalegu og herðum er það
sem sóst er eftir í hrossarækt.
Kynbótasýningar ársins endurspegla
grósku í hrossarækt hér á landi. Fjöldi
hrossa kom til dóms og ekkert lát er á fram-
leiðslu góðra hrossa. Valdimar Kristinsson
velti upp nokkrum þáttum kynbótadóm-
anna og spjallaði við Ágúst Sigurðsson.
„ÞAÐ er langt í frá að við séum sáttir
við þessa ákvörðun stjórnar Lands-
sambands hestamannafélaga að út-
hluta Vindheimamelum landsmótinu
2006 og má segja að við Eyfirðingar
séum nú skildir eftir í sárum,“ sagði
Kjartan Helgason, formaður hesta-
mannafélagsins Léttis á Akureyri,
þegar könnuð voru viðbrögð hans við
vali stjórnar LH á landsmótsstað.
Sagðist Kjartan ekki vera tilbúinn
með neina yfirlýsingu í nafni félags-
ins en stjórnarfundur verði haldinn á
miðvikudag um málið og verður þá
væntanlega gefin út opinber yfirlýs-
ing um viðbrögð félagsins.
„Ég sjálfur tel hinsvegar að hér sé
verið að brjóta heiðursmannasam-
komulag um fjögur svæði til lands-
mótshalds. Í reglum um landsmóts-
hald er í fyrstu grein talað um
félagslegt og fjárhagslegt réttæti og
tel ég að búið sé að þverbrjóta þessa
reglu. Ég tel einnig liggja ljóst fyrir
að við séum betur í stakk búnir fyrir
framtíðaruppbyggingu því við erum
með samning við sveitarfélagið til 70
ára um Melgerðismela meðan Skag-
firðingar eru með samning frá ári til
árs við einkaaðila um mótssvæðið á
Vindheimamelum.
Eftir deilur um landsmótsstaðar-
val fyrir landsmót 1982 gengu ey-
firsku hestamannfélögin sem kunn-
ugt er úr LH og var Kjartan spurður
hvort hann teldi að eitthvað slíkt
lægi í loftinu?
„Ég hef heyrt háværar raddir
þess efnis en ég minni á að ekki er
búið að halda stjórnarfund né fé-
lagsfund en þetta skýrist á næstu
dögum,“ svaraði formaður Léttis.
Snorri B. Ingason, formaður
hestamannfélagsins Fáks, sagði að
þessa ákvörðun stórnar LH ekki til
þess fallna að ýta undir vöxt og upp-
byggingu hestamennskunnar vítt og
breitt um landið. „Ég tel að þarna fái
þröngsýn sjónarmið byr undir báða
vængi og ég fæ ekki betur séð en
þarna sé verið að gefa tóninn um tvo
landsmótsstaði og verður spennandi
að sjá hverjir fá landsmótið 2008 en
Fákur hefur sótt um það mót.
Spurning hvort horft verði framhjá
þeirri staðreynd að fjármagn sem
lagt er í uppbyggingu landsmóts-
staða nýtist hvergi betur en á svæði
Fáks í Reykjavík,“ sagði Snorri enn-
fremur.
Formaður Léttis á Akureyri ósáttur með landsmótsstaðarval LH
Finnst við Eyfirðing-
ar skildir eftir í sárum