Morgunblaðið - 30.09.2003, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 30. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
H
ÆGT er að stytta námstíma á Ís-
landi til stúdentsprófs um eitt ár
með því að lengja skólaár fram-
haldsskólans um fimm kennslu-
daga og fækka prófadögum um
sama fjölda. Kennslustundum myndi fækka
um 20% yfir námstímann og meiri áhersla yrði
lögð á kjarnagreinar á kostnað valgreina.
Námstími og fjöldi kennslustunda til stúdents-
prófs yrði þá svipaður og á hinum Norðurlönd-
unum. Eins og fyrirkomulagið er í dag verja
íslenskir nemendur að meðaltali 14% fleiri
klukkustundum til að undirbúa sig undir há-
skólanám en dönsk, sænsk, norsk og finnsk
ungmenni.
Í febrúar 2002 stóð menntamálaráðuneytið
fyrir málþingi um styttingu námstíma til stúd-
entsprófs. Í mars sama ár skipaði Tómas Ingi
Olrich, menntamálaráðherra, verkefnisstjórn
til að vinna að athugun um hvernig best væri
að koma breytingum við með það að markmiði
að nemendur útskrifuðust einu ári fyrr með
stúdentspróf. Kynnti ráðherra niðurstöður
skýrslunnar í gær og sagði jafnframt að þrír
starfshópar skipaðir fagaðilum og fulltrúum
hagsmunasamtaka muni vinna að tillögum um
framkvæmdina fram að áramótum; einn fjallar
um námskrár- og gæðamál, annar um fjármál
og þriðji hópurinn um starfsmannamál.
Fara þarf einfalda leið
Í skýrslu verkefnisstjórnarinnar segir að
mikilvægt sé að fara eins einfalda leið og hægt
er við breytingu á námstímanum. Stuðla þurfi
að nauðsynlegri hæfni og þekkingu nemenda á
skemmri tíma en nú sé gert með lágmarks-
breytingum og tilkostnaði. Einfaldasta leiðin
er að mati verkefnisstjórnarinnar að breyta
eingöngu skipulagi framhaldsskólans. Áður
höfðu aðrar leiðir verið skoðaðar eins og að
láta grunnskóla hefjast ári fyrr á kostnað leik-
skóla, stytta sjálfan grunnskólann um eitt ár
og færa námsefnið á milli leikskóla og/eða
framhaldsskóla eða lengja skóladaginn og
skólaárið um leið og námstími er styttur.
Verði prófadögum fækkað um fimm á ári
verða þeir hámark 25 dagar á ári í stað 30
daga nú. Þetta ásamt lengingu skólaársins um
fimm kennsludaga þýðir að kennsludagar á ári
verða alls 155 í stað 145 núna og skólaárið 180
dagar í stað 175.
Gangi þessar breytingar eftir fækkar
klukkustundum sem varið er til kennslu úr
2.707 í 2.170 sem eru 537 klukkustundir eða
um 20% frá því sem nú er. Á Norðurlöndunum
er námstími til stúdentsprófs þrjú ár og er
kennslumagnið að meðaltali 2.380 klukku-
stundir. Miðað við núverandi fyrirkomulag
verja íslenskir nemendur því tæplega 14%
fleiri klukkustundum í stúdentsnám en
nemendur á hinum Norðurlöndunum að með-
altali.
Í nýju fyrirkomulagi verður meðalfjöldi
kennslustunda á dag áfram sjö og 35 á viku
miðað við að kennslustundin verði áfram 40
mínútur. Álag á nemendur og kennara er því
óbreytt fyrir skóladaginn og skólavikuna.
Skólaárið lengist hins vegar um viku og prófa-
tími styttist um viku. Eftir þessa breytingu
myndu íslenskir stúdentsnemendur verja um
1,5% fleiri klukkustundum í námið á fram-
haldsskólastiginu en finnskir nemendur og
15% færri en danskir nemendur.
Menntamálaráðuneytið vinnur að sty
Grundva
á íslensku
Íslenskir stúdentar sitja
nú 327 kennslustundum
lengur í skólastofunni en
stúdentar á hinum Norð-
urlöndunum. Björgvin
Guðmundsson kynnti sér
undirbúningvinnu að stytt-
ingu stúdentsnáms úr fjór-
um árum í þrjú.
Stefán Baldursson, Guðmundur Árnason, Tómas In
dóttir kynntu hugmyndirnar um styttingu náms til
Menntavegurinn er langur og gangi hugmynd um st
BIÐLISTAR OG
VISTUN SJÚKLINGA
Biðlistar hafa lengi verið bletturá íslensku heilbrigðiskerfi.Þeim fylgir kostnaður bæði
fyrir sjúklinga og samfélagið. Sjúk-
lingar borga fyrir í þjáningum og
hrakandi heilsu, sem hlýst af því að
þeir fá ekki þá meðferð, sem þeir
þurfa. Samfélagið borgar fyrir vegna
þess að eftir því sem biðin eftir með-
ferð lengist verður meðferðin flókn-
ari. Þá má ekki gleyma því að það
kostar samfélagið þegar fólk er frá
vinnu lengur en þörf er á vegna þess
að það er á biðlista í stað þess að fá
tafarlausa meðferð. Biðlistar hafa
sem betur fer verið að styttast und-
anfarið og er farið að tala um að nota
megi íslenska heilbrigðisþjónustu til
þess að stytta biðlista í nágrannalönd-
unum. Til að ráða niðurlögum biðlist-
anna þarf að fjarlægja flöskuhálsana í
heilbrigðiskerfinu. Í Morgunblaðinu í
gær er sagt frá því að um þessar
mundir bíði 146 einstaklingar, sem
lokið hafi meðferð á Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi, á legudeildum eftir
varanlegri vistun utan spítalans og
eru það um 50% fleiri en verið hefur
undanfarin ár. Bíða margir þessara
sjúklinga eftir plássi á dvalar- og
hjúkrunarheimilum fyrir aldraða, en
þarna er einnig um að ræða ungt fólk,
sem lent hefur í alvarlegum slysum
eða veikindum, og geðfatlaða einstak-
linga.
Jóhannes M. Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri lækninga, segir í Morg-
unblaðinu í gær að þessi fjölgun komi
ekki á óvart. Hjúkrunarrýmum á
höfuðborgarsvæðinu fjölgi svo hægt
að ekki hafist undan. Hann segir að
reyndar sé unnið að stækkun heimila,
en á móti komi að rúmum fækki á eldri
stofnunum þegar þær fái eðlilega end-
urnýjun.
„Rýmisins vegna gætum við nánast
eytt öllum biðlistum eftir aðgerðum á
spítalanum ef við hefðum þessi legu-
pláss,“ segir Jóhannes. „Við höfum
skurðstofurnar tilbúnar og fasti
kostnaðurinn er sá sami þótt við fjölg-
um aðgerðum.“ Hann tekur fram að
notkun á sjúkrarúmum spítalans sé
mun dýrari en pláss í varanlegri vist-
un utan sjúkrahússins og að auki komi
það sér verr fyrir sjúklinginn að liggja
á sjúkrahúsi en í viðeigandi umhverfi.
Í hinu opinbera kerfi fara fram
stöðug átök um fjárframlög og mikill
þrýstingur hefur verið á heilbrigðis-
kerfið að gæta aðhalds í rekstri. Vita-
skuld á að gæta þess að bruðl og sjálf-
taka viðgangist ekki í heilbrigðis-
málum fremur en annars staðar í
rekstri hins opinbera. Aðhaldsaðgerð-
um hlýtur hins vegar að fylgja sókn
eftir auknum afköstum og skilvirkni.
Þegar aðhaldið er farið að leiða til
þess að kostnaður eykst er verr af
stað farið en heima setið. Ef staðan er
sú að það er hægt að útrýma biðlistum
með því að flytja sjúklinga í vistun,
sem hentar betur og er um leið ódýr-
ari, blasir við að það ber að fara þá
leið. Aðhald verður að vera byggt á
skynsemi, en ekki óræðum lögmálum
skriffinnskunnar, og sparnaður er
ekki sparnaður nema eitthvað sparist.
TUNGUR OG TÁKNMÁL
Evrópski tungumáladagurinn, semhaldinn var hinn 26. september,
er vel til þess fallinn að minna okkur á
þann fjölbreytta flokk tungumála sem
til er í heiminum og er ein helsta burð-
arstoð þeirrar fjölbreyttu menningar-
arfleifðar sem mannkynið býr yfir. Þá
er dagurinn ekki síður mikilvægur til
að vekja athygli á þýðingu tungumála-
kunnáttu í því fjölþjóðlega umhverfi
sem þjóðir heims búa við nú til dags.
Eins og sjá mátti í Morgunblaðinu í
gær notuðu t.d. börnin í grunnskólan-
um í Grundarfirði þetta tækifæri til að
kynnast framandi tungum, m.a. þeim
sem tilheyra þeim skólafélögum er
eiga önnur mál en íslensku að móð-
urmáli.
Dagur á borð við þennan hefur vax-
andi vægi í samfélagi á borð við það
sem hér er að þróast, þar sem sífellt
fleiri þjóðerni prýða þá fjölbreyttu
flóru einstaklinga er hér kjósa að búa,
auk þess sem fjöldi þeirra Íslendinga
er býr erlendis um lengri eða skemmri
tíma fer vaxandi. Augljóst er að góð og
fjölbreytt tungumálakunnátta er for-
senda þeirra tjáskipta sem við þurfum
að eiga við umheiminn og sem slík
mikilvæg undirstaða á öllum sviðum
þjóðlífsins, svo sem stjórnmála, menn-
ingar, viðskipta og atvinnulífs. Þó smá
málsvæði á borð við Ísland þurfi öðr-
um fremur að leggja rækt við varð-
veislu og framþróun eigin tungu, er
jafnframt ljóst að þau eiga meira und-
ir því að rækta einnig önnur mál – að
öðrum kosti getur þeim reynst erfitt
að láta til sín taka á alþjóðavettvangi.
Tungumálið hefur þó fyrst og
fremst þýðingu fyrir okkur öll sem
einstaklinga, enda er það ekki síst
hæfileikinn til að eiga orðastað við
aðra, bæði í persónulegu og opinberu
lífi, sem gefur lífi okkar tilgang. Það
er því afar mikilvægt að viðhorf okkar
til tungumála séu mótuð með þeim
hætti að tjáskiptin sjálf, en ekki það
tungumál sem við notum, séu fyrsta
forsenda okkar í öllum samskiptum.
Alþjóðadagur heyrnarlausra var hald-
inn daginn eftir Evrópska tungumála-
daginn og var Vigdís Finnbogadóttir,
fyrrverandi forseti Íslands, gerð að
sérstökum verndara táknmála á Norð-
urlöndum. Eins og hún sagði af því til-
efni er það að „eiga sér tungumál og
tala það [...] mannréttindi í öllum lönd-
um“. Hún sagði ýmis tungumál eiga
undir högg að sækja og þurfa vernd og
umhyggju og sagði táknmálið nú hafa
bæst í þann hóp.
Tungumálið býr yfir miklu afli sem
hægt er að nota til að stuðla að sundr-
ungu rétt eins og til að byggja brýr
skilnings. Það skiptir því miklu máli
hvernig því er beitt og að jöfn virðing
sé borin fyrir öllum málum. Í því sam-
bandi er sú áhersla sem Vigdís lagði á
manngildi í ávarpi sínu af þessu tilefni
eftirtektarverð, því eins og hún bendir
á ber okkur að virða það og vernda að
sérhver manneskja er einstök og jafn-
framt að „gera allt sem í okkar valdi
stendur til þess að standa með hverj-
um þeim sem vill nota sér sitt eigið mál
til að tjá sig“. Einungis með því að sjá
til þess að hver og einn geti talað það
tungumál sem honum er tamast geta
mikilvægustu tjáskiptin orðið að veru-
leika – þau sem stuðla að skilningi,
samhygð og virðingu fyrir öðrum.
TÓMAS Ingi Olrich, menntamálaráðherra, von-
ast til að undirbúningi málsins verði lokið í árs-
lok. Þá verði hægt að taka ákvörðun um hvort
stytta eigi námstímann til stúdentsprófs úr fjór-
um árum í þrjú og með hvaða hætti það verði
gert.
Hann segir nú litið á stúdentspróf fyrst og
fremst sem undirbúning undir frekara nám á
háskólastigi. Æskilegt sé að nemendur hér á
landi séu samstiga nemendum annarra landa og
eigi kost á að útskrifast eftir þriggja ára stúd-
entsnám. Íslendingar séu eina þjóðin á Evr-
ópska efnahagssvæðinu sem útskrifi nemendur
eftir fjögur ár og rannsóknir sýni að það skili
okkur ekki betri árangri sem því nemi. Mark-
miðið sé að útskrifa hæfa nemendur sem standi
jafnfætis nemendum erlendis sem hafa lokið
sambærilegu námi á þremur árum. Ekki sé ver-
ið að minnka gæði námsins heldur auka skil-
virknina.
Tómas segir áherslu á endurmenntun og sí-
menntun orðna mikla og því komi sér vel að fólk
fari fyrr út á vinnumarkaðinn. Það eigi svo kost
á að bæta við sig þekkingu samhliða starfi.
Ákvörðun í lok