Morgunblaðið - 01.10.2003, Blaðsíða 30

MINNINGAR
30 MIÐVIKUDAGUR 1. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
S
tundum skil ég ekki
hvernig fólk komst af
hér á árum áður. Þá
á ég við hvernig
hægt var að lifa án
þess að hafa tæknina við hönd-
ina. Hvernig var lífið án sjón-
varps? Án útvarps? Án tölva?
Án síma, hvað þá farsíma? Og
án Netsins, svo fá dæmi séu
nefnd, sem virðast nútímamann-
inum nauðsynleg. Mér er það til
dæmis nánast óskiljanlegt
hvernig hægt var að vinna við
blaðamennsku fyrir tölvubylt-
inguna, þ.e. áður en seg-
ulbandstækin komu, rafpóst-
urinn (e-mailið), farsímarnir,
tölvurnar og gagnabankarnir á
Netinu með öllum sínum fróð-
leik. Ég ímynda mér t.d. að það
hljóti að hafa verið afskaplega
„pirrandi“ að
skrifa texta á
gömlu ritvél-
arnar; gerði
maður t.d.
smávægilega
prentvillu
þurfti maður
að notast við leiðréttingaborð-
ann (þ.e. eftir að hann kom til
sögunnar) eða byrja hreinlega
alveg upp á nýtt.
Þegar ég hef verið að spyrj-
ast fyrir um hvernig þetta hafi
verið á sínum tíma finnst mér
stundum eins og það sé verið að
lýsa atburðum á miðöldum, svo
mikið hefur tækninni fleygt
fram á undanförnum tveimur
áratugum eða svo.
Blaðamennirnir þurftu t.d.
ekki bara að pikka textann á
stífum tökkum gömlu ritvél-
arinnar heldur þurftu þeir einn-
ig að fara með textann inn í
prentsmiðju, þar sem blaðið var
prentað með ógurlega „forn-
eskjulegri“ aðferð, alltént frá
sjónarhóli nútímamanneskj-
unnar.
Nú ýtir maður bara á einn
takka og „úps“ – textinn er far-
inn „á næsta stig“.
Ég hef þó ekki alltaf verið
svona „nútímaleg“. Til dæmis
man ég vel eftir því þegar mér
áskotnaðist minn fyrsti farsími.
(Ég ætlaði upphaflega aldrei að
láta glepjast af þeirri tækni.) Ef
ég man rétt var það fyrir um
það bil fimm eða sex árum. Það
tók mig nefnilega nokkurn tíma
að venjast því að vera með eitt-
hvað „syngjandi“ og vel að
merkja krefjandi tæki í tösk-
unni minni. Kipptist ég við í
hvert sinn sem ég heyrði síma
hringja; hvort sem það var
minn eigin sími eða sími ein-
hvers annars.
Óneitanlega fylgdi þessari
tækni ákveðið álag og stress.
Það átti ekki bara við um mig
heldur einnig aðra. Til að
mynda man ég vel eftir því að
hafa verið á fundi, þar sem
fimm manns eða svo sátu við
háborðið. Þegar svo sími
hringdi gripu þeir allir í brjóst-
vasann eða stungu hendinni nið-
ur tösku. Einn þeirra greip
meira að segja segulbandstæki
sem lá á borðinu og lagði það
upp að eyranu! Alveg ósjálfrátt.
Síminn hélt hins vegar áfram að
hringja; það var minn sími, ég
hafði gleymt að slökkva á hon-
um!
Það getur nefnilega á stund-
um verið bagalegt ef maður
gleymir að slökkva á símanum.
Sérstaklega ef það gleymist á
virðulegum samkomum, í leik-
húsum eða við jarðarfarir. Ótal
dæmi eru, því miður, til um slík
tilfelli.
En tæknin heldur áfram að
þróast og nú hefur hver sína
hringingu. Af þeim sökum heyr-
ir maður ótal tóna og hring-
ingar daginn út og daginn inn.
(Sem getur verið ansi þreytandi
ef út í það er farið.) Kosturinn
er þó sá að maður getur auð-
veldlega þekkt sína hringi-
tóna … en smám saman lærir
maður líka að þekkja hringitóna
vina sinna og samstarfsmanna.
Þegar ég heyri til dæmis lagið
úr kvikmyndinni Indiana Jones
veit ég í hvaða starfsfélaga
minn verið er að hringja. (Það
vill reyndar svo vel til að mér
finnst Indiana Jones-lagið alveg
ágætt. Það sama get ég þó ekki
sagt um ýmsar aðrar „sinfóní-
ur“ starfsfélaga minna.)
Mér hefur því – og ég geri
ráð fyrir að það sama eigi við
um flesta – þótt nokkuð auðvelt
að venjast tækninni og þeim
þægindum sem henni fylgja.
Þannig hafa komið dagar þar
sem ég hef bara verið heimavið
en samt haft samband við ótrú-
lega marga, tekið þátt í um-
ræðum, borgað reikninga, fylgst
með fréttum víða um heim,
dóttur minni í næsta nágrenni
og jú pantað mat og jafnvel
ferðir og hótelgistingu. Allt hef-
ur það verið tölvutækninni að
þakka.
Tækninni fylgja því óneit-
anlega miklir kostir, en líka
ókostir, eins og ég hef aðeins
tæpt á. T.d. geri ég ráð fyrir
því að aukinni tækni og auknum
hraða í samskiptum fylgi meira
álag. Ég get t.d. varla farið út í
búð án þess að hafa símann á
mér, sem getur þó verið
„stressandi“, sérstaklega ef
síminn hringir við óhentugar
aðstæður, t.d. þegar ég er „akk-
úrat“ að borga vörurnar. Samt
finnst mér jafnvel enn meira
„stressandi“ að skilja símann
eftir heima. Þannig er maður
óvart orðinn þræll símans, ef
svo má að orði komast; þræll
þeirrar hugsunar að allir verði
að ná í mann þegar þeir þurfa.
Tækninni fylgir ennfremur,
svo fleiri dæmi séu tekin, betri
aðgangur að ýmsum upplýs-
ingum en jafnframt fylgja henni
kröfur um að vel sé fylgst með
þeim. Það liggur t.d. við að ég
fái samviskubit ef ég les ekki
yfir á degi hverjum nýjustu
greinarnar á uppáhalds-
spjallsíðunum mínum á Netinu.
Þannig eru til ótal dæmi um
þægindin sem fylgja tölvu-
tækninni en jafnframt fjölmörg
dæmi um það hvernig við erum
orðin háð henni. Hættan er
nefnilega sú að tæknin taki
völdin og fari að stjórna lífi
okkar. Við þurfum því að vera á
varðbergi, því upphaflegt mark-
mið allra tækniframfara hlýtur
að hafa verið það að gera líf nú-
tímamannsins þægilegra. Við
þurfum að vera meðvituð um
hvenær við hættum að stjórna
tækninni og hvenær tæknin er
farin að stjórna okkur.
Jæja, ég held ég láti hér stað-
ar numið – enda er síminn far-
inn að hringja!
Þrælar
tækninnar?
„Einn þeirra greip meira að segja
segulbandstæki sem lá á borðinu og
lagði það upp að eyranu!“
VIÐHORF
Eftir Örnu
Schram
arna@mbl.is
✝ Helga Jóhanns-dóttir fæddist á
Hnúki í Svarfaðar-
dal 21. júní 1907.
Hún lést á hjúkrun-
arheimilinu Skóg-
arbæ 7. september
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Jóhann Frímann
Þórðarson og Anna
Aðalheiður Þor-
steinsdóttir. Systk-
ini Helgu voru
Steindór, Jósefína,
Guðmundur, Þórð-
ur, Aðalbjörg,
Fanney, Helen Marta og Helga.
Helen Marta og Helga létust í
barnæsku. Fanney er ein eft-
irlifandi systkinanna og býr í
hárri elli á hjúkrunarheimilinu
Skógarbæ.
Eiginmaður Helgu var Sveinn
Frímannsson, f. 17. júní 1898, d.
18. september 1953. Helga og
Sveinn eignuðust eina dóttur,
Hrönn, f. 31. maí 1936. Hálf-
systkini Hrannar
samfeðra eru Svava
og Níels Frímann.
Eiginmaður Hrann-
ar var Bjarni Ólaf-
ur Helgason, f. 7.
maí 1930, d. 9. febr-
úar 1983. Þau eign-
uðust fjögur börn.
Þau eru: 1) Helga,
gift Eiríki Ellerts-
syni og eiga þau
þrjú börn. 2) Sveinn
Frímann, var
kvæntur Sigrúnu
Kristjánsdóttur og
eiga þau tvö börn.
3) Berglind, gift Sigurði Blöndal
og eiga þau saman sex börn. 4)
Svava, gift Guðjóni Pétri Arn-
arssyni og eiga þau tvö börn.
Seinni maður Hrannar var Indr-
iði G. Þorsteinsson, f. 18. apríl
1926, d. 3. sept. 2000.
Helga starfaði lengst af hjá
Lyfjaverslun ríkisins.
Útför Helgu fór fram í kyrr-
þey að ósk hinnar látnu.
Elsku hjartans amma mín. Þá er
þrautagöngu þinni loksins lokið,
sem og þinni löngu ævi.
Það er svo margs að minnast,
margt sem mér var svo kært.
Betri manneskju en þig er vart
hægt að finna, sem gafst mér eins
mikinn kærleik og vaktir yfir vel-
ferð þinna nánustu.
Við systkinin höfum eflaust haft
meira af þér að segja en gengur og
gerist með barnabörn, þar sem
mamma var einbirni. Hér áður
fyrr bjóstu á heimili mömmu og
pabba og því áttum við mikil sam-
skipti við þig. Þú tókst ríkulega
þátt í uppeldi okkar og sást um
ákveðinn þátt í því. Þann trúar-
lega. Þú kenndir mér þær bænir
sem ég kann. Þú kenndir mér
æðruleysi. Þú sagðir mér frá
gamla tímanum og hversu mikils
virði það væri að geta sýnt kær-
leika. Fyrir mér ert þú allt það
góða.
Minningar mínar um þig myndu
fylla margar síður, en ég vil hér
stikla á stóru. Ég og þú saman eft-
ir miðnætti á gamlárskvöld, ég og
þú saman um helgar að spila og
spjalla saman, ég í baðinu og þú
tvíþvoðir hárið á mér sem var
nauðsynlegt til að það fengi gljáa,
ég og þú að skoða myndaalbúmin,
ég og þú að biðja bænirnar. Þú að
baka og ég að njóta.
Þú lést ekki þar við sitja, heldur
hélst áfram starfi þínu við barna-
uppeldi, þegar þú passaðir Söndru
mína svo ég gæti menntað mig, þú
þá orðin 80 ára. Þú taldir það ekki
eftir þér, það var þitt líf og yndi að
umgangast þá sem yngri voru.
Ég man líka hvað þú varst stolt
af því þegar ég eignaðist tví-
burana. Þér fannst mikið til þess
koma og minntir mig iðulega á að
ég yrði að kenna þeim bænirnar
og ekki var stolt þitt minna þegar
ég kom fyrst með barnabarnið
mitt til þín og teknar voru myndir
af okkur fimm ættliðum í beinan
kvenlegg.
Elsku amma mín, nú er komið
að kveðjustund. Það veit guð að ég
get ekki nógsamlega þakkað þér
allar þær stundir sem þú gafst
mér. En minning þín mun lifa með
mér um ókomna framtíð.
Berglind.
Elsku amma Helga. Þú varst 96
ára þegar þinni löngu ævi lauk.
Það eru nokkur ár síðan þú varst
tilbúin að kveðja þessa jarðvist og
þú óttaðist ekki að fara á nýjan
stað.
Við viljum þakka þér allar góðu
samverustundirnar heima hjá þér í
Furugerði þar sem ró og friður
ríkti. Börnunum okkar þykir vænt
um þig og þeim leið alltaf vel hjá
þér. Þegar þau voru lítil var alltaf
tilhlökkun hjá þeim að heimsækja
þig, enda passaðir þú upp á hafa
kaffibrauð og drykki, sem þeim
líkaði og þau hlökkuðu til að kom-
ast í dótið, sem þú hafðir safnað
saman í pappakassann góða. Alla
ævi þína sýndir þú okkur mikinn
áhuga og vildir ræða líðan okkar
og lífshlaup. Alveg fram á það síð-
asta varst þú tilbúin að bregða þér
í heimsókn til okkar og í huga okk-
ar eru notalegar minningar um
stundirnar sem við áttum saman á
heimili okkar.
Við söknum þín, elsku amma
Helga, og munum halda minningu
þinni á loft um ókomin ár.
Helga, Eiríkur og börn.
Ó minning þín er minning hreinna ljóða.
Er minning þess er veit hvað tárið er.
Við barm þinn greru blómstur alls hins
góða.
Ég bið minn Guð að vaka yfir þér.
(Höf. ók.)
Elsku amma mín, minning þín
er ljós í lífi mínu.
Guð geymi þig.
Svava.
Elsku amma. Sárt er að þurfa að
kveðja þig, en þó svo gott að vita
að þér líður vel á öðrum stað. Þá
er komið að þeirri stund, er þú
lagðir af stað í þína hinstu ferð. Þú
hafðir ótrúlegan lífsvilja og fram-
undir það síðasta varst þú við góða
heilsu. Ég veit ekki um neinn sem
hugsaði eins vel um heilsuna og þú
og því varstu svo hraust sem raun
bar vitni.
Í gegnum tíðina hefur þú reynst
mér svo ótrúlega vel og það eru
ekki margir sem geta státað af því
að hafa verið í pössun hjá lang-
ömmu sinni eins og ég. Þú gættir
mín svo mamma gæti stundað nám
sitt sem skyldi. Þær eru svo ótal
margar stundirnar sem við áttum í
Furugerðinu spilandi á spil eða ég
sitjandi á skammelinu þínu hlust-
andi á spólur og syngjandi með.
Þú hafðir mikinn metnað fyrir
hönd þinna barna og vildir að þau
gengju menntaveginn. Þér var
mikið í mun að ég yrði eitthvað
stórt og mikið og alltaf beiðstu
þeirrar stundar með eftirvæntingu
að ég kæmi með einkunnirnar
mínar og sýndi þér. Ef þú hefðir
mátt ráða hefði ég orðið veður-
fræðingur.
Ég sendi þér kæra kveðju,
nú komin er lífsins nótt.
Þig umvefji blessun og bænir,
ég bið að þú sofir rótt.
Þó svíði sorg mitt hjarta
þá sælt er að vita af því
þú laus ert úr veikinda viðjum,
þín veröld er björt á ný.
Ég þakka þau ár sem ég átti
þá auðnu að hafa þig hér.
Og það er svo margs að minnast,
svo margt sem um hug minn fer.
Þó þú sért horfinn úr heimi,
ég hitti þig ekki um hríð.
Þín minning er ljós sem lifir
og lýsir um ókomna tíð.
(Þórunn Sig.)
Elsku amma, takk fyrir allt.
Þín
Sandra.
Horfin úr þessum heimi. Horfin
til þess heims, sem hún þráði.
Horfin. Okkar sjónum, okkar nær-
veru, okkar samverustunda. Þrá
hennar til að hverfa hefur loksins
verið uppfyllt. Hennar framtíðar-
heimur hefur loks birst henni, eftir
langa og stranga bið. Eftir miklar
vonir og væntingar. Loksins. Full-
södd lífdaga þessa heims, endur-
fædd inn í framtíðarheim. Svarf-
aðardal þess óræða. Með nýja
lífsvon. Með nýja lífssýn. Þó full-
komnuð í trú sinni og kærleik.
Það var með óttablandinni virð-
ingu og lotningu, sem ég hitti
ömmu Helgu fyrst. Gekk á hennar
fund. Ég kom síðla inn í ættina og
sögurnar sem ég heyrði af ömmu
Helgu voru stórfenglegar, raun-
sannar og trúverðugar. Sagðar af
einlægni. Þetta hlaut að vera mik-
ilfengleg manneskja, kjarnorku-
mikil kona, hugsaði ég þegar ég
gekk í fyrsta sinn inn um dyrnar á
Fururgerði l.
Með feimnislegt bros á vörum
og eftirvæntingarfullt, stóð ég við
dyrnar og beið. Beið eftir að amma
Helga opnaði. Ég þétti handtakið í
lófa konu minnar, Berglindar sem
hafði sagt mér flestar sögurnar af
ömmu Helgu.
Dyrnar opnuðust og þar fyrir
innan birtist góðlátlegt, einlægt og
brosmilt andlit. Hárið grátt og
„strikin“ í andlitsfallinu orðin
mörg. Árin orðin mörg, en hress-
leiki lífskraftsins sagði annað. Svo
kom mér á óvart.
„Jæja, svo þú ert hann Sigurð-
ur,“ sagði hún þegar hún heilsaði
mér með hlýlegu handabandi og
einlægum kossi á kinnina. „Komdu
nú hérna inn í kytruna mína og
gjörðu svo vel að setjast hér í
besta stólinn minn.“
Ég uppgötvaði þá, að Berglind
hafði hvíslað einhverju um mig að
ömmu sinni og frá þessari fyrstu
stundu vissi ég að ég væri „sam-
þykktur“.
Í þessari fyrstu heimsókn minni
í Furugerði skynjaði ég að sög-
urnar, sem ég hafði heyrt um
ömmu Helgu, voru ekki skáldaðar.
Ekki ímyndaðar í ættinni. Við nán-
ari kynni komst ég að því, að í sög-
unum um ömmu Helgu, þá stóð
steinn yfir steini. Viðkynningin af
henni styrkti þá trú. Og styrkti
hana meira eftir því sem árin liðu.
Ég hafði vart sest í stólinn
hennar, þegar hún bauð mér að
setjast við kaffiborðið sem hlaðið
var tertum og rjúkandi kakói.
Ég sagðist vera nokkuð saddur,
en það var ekki í mál tekið. Kakó
og kökur skyldi ég fá hjá henni.
Ákveðni gestgjafans var mikil, en
ég skynjaði að þar bjó að baki ein-
lægni og gleði yfir því að fá að
bjóða og veita. Hispurslaus og
blátt áfram. Ég vissi að frá þessari
stundu myndi það ekki þýða mikið
að segjast vera saddur í heimsókn-
um í hennar húsum.
Gifta Helgu til að gefa var
fölskvalaus og einlæg. Ekki bara
kaffi og kökur heldur einnig og af
sjálfri sér. Hún miðlaði, sagði frá
og uppfræddi. Víðsýni, viska,
vandvirkni og virðing einkenndu
þessa konu, sem og gæfan til þess
að láta manni líða vel í návist
hennar. Hún veitti af hjartans lyst,
hvort heldur það var súkku-
laðimoli, fróðleiksmoli eða kær-
leiksmoli.
Helga var kjarnakona, einlægur
einstaklingur og umfram allt móð-
ir barns síns og barnabarna. Hún
var gegnheil, hugljúf og heill ættar
sinnar. Hún var mannkostakona
sem gott var og vert að kynnast.
Hún skildi eftir sig spor í minn-
ingum okkar. Hún var kona sem
hver einstaklingur gæti af heil-
indum, hreinskilni og fullri ein-
lægni sagt um: „Hún var ættmóðir
mín!“
Sigurður Blöndal.
HELGA
JÓHANNSDÓTTIR