Vísir - 15.11.1980, Blaðsíða 2

V i t 1 t i v i
vtsm
Laugardagur 15. nóvember 1980.
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••«»«••*••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Blues-söngvarar bókmenntanna?
Bukowski
Bukowski, fáöu þér rettu, Bukowski.
Þegar Bukowski kom f fyrsta
skipti fram I franska
sjónvarpinu var hann spuröur
um álit sitt á viöstöddum rit-
höfundi, kvenkyns. Hann, sem
gerir i þvi aö vera drukkinn viö
þviiik tækifæri, lagöi krumluna
þéttingsfast i kjöltuna á henni
og svaraöi: ,,Ég veit þaö ekki.
Ég hef ekki lesiö bækurnar
hennar. En ef hún vildi sýna
mér meira af lærunum á sér,
gæti ég kannski dæmt.”
Hún geröi þaö ekki. Bukowski
var alveg sama, hann haföi
fengiö sitt „kick”, stundum
finnst honum gaman aö
hneyksia fólk. Þaö sést jafnvei f
bókunum hans, hann hefur
skrifaö nokkrar skáldsögur og
fjöldann allan af smásögum.
Hann er þaö sem kalla mætti
„underground” höfund, fyrir
rúmiega tiu árum eöa svo kom
hann upp á yfirboröiö. Margir
uröu hrifnir af bersöglum,
hreinskilnum og „töff' sögum
hans, þará meöal Frakkar sem
buöu honum I sjónvarpiö.
Hann er nýoröinn sextugur,
byrjaöi snemma aö skrifa en
hætti þvifljótlega, fór aö drekka
og riöa. Hann vann viö ýmis-
legt, var einstaklega laginn viö
aö komast upp á kant viö yfir-
boöara sina og láta reka sig. Svo
hann flæktist um, vann þaö sem
til féll og drakk einhver reiöinn-
ar ósköp. Einhvem tima á sjötta
áratugnum fór hann aftur aö
skrifa, hann fór aö skrifa meö
svipuöum skilmálum og
Hemingway, sá leiöindafýr: um
þaö sem hann þekkti til hlitar og
ljúka þvi af. Hann þykir afskap-
lega takmarkaöur höfundur og
bækurnar hans likar, þær liöa
áfram viö fylleri og kvennafar,
stillinn einfaldur og mjög blátt
áfram. Svo enda þær bara þegar
Bukowski nennir ekki aö skrifa
meir, uppbygging er litil sem
engin. Þaö sem bjargar honum,
segja þeir sem hafa gaman af,
er húmorinn, hreinskilnin og
ánægjan sem hafa má af
lestrinum.
Týpisk smásaga
1 týpiskri smásögu eftir
Bukowski, sem heitir reyndar
lika Charles, gerist fátt mark-
vert. Karlmanni gæti dottið i
hug aö reyna aö ná til sin
ástmey sinni á nýjan leik eða
henni aö mæta. Hann gefur
henni i nokkur glös og segir
henni aö hún hafi smarta fætur.
Sagan gæti svo þess vegna end-
að á þvi aö hún skryppi á barinn
út á horni, settist niður viö hlið
einhvers annars. önnur saga:
margföld söguhetjan Henry
Chinaski er flutt á spitala,
brenniviniö hefur loks farið
alveg meö magann á honum.
Þaö þarf aö gefa honum blóð en
hann á ekki krónu. „Viltu aö ég
kalli á prest, herra Chinaski?”
spyr hjúkkan.
Hann skrifar um undir-
heimana, þá sem eru „down and
out”. Fyllibyttur, svika-
hrappar, slagsmálahundar,
umrenningar, fjárhættuspilar-
ar, hórur, hinir gleymdu, það
eru hans hetjur. Hann þjicir
sjaldan sekur um aö fegra þær
eöa lif þeirra, né heldur leyfir
hann þeim aösökkva sér niður i
sjálfsvorkunnsemi. I sögunum
hans Bukowski eru menn
„töff”:
„Ég hætti að skita blóöi og
þau létu mig hafa lista yfir hvaö
ég mætti éta og sögöu mér aö
fyrsti sjússinn myndi drepa
mig. Þau sögöu mér lika ég
myndi drepast ef ég væri ekki
skorinn upp. Ég lenti I ofsalegu
rifrildi viö japanskan kvenlækni
um uppskuröinn og um
dauöann. „Engan uppskurö”
sagöi ég og hún rauk burt og
veifaöi rassinum reiðilega
framan i mig.
Ég labbaði af staö i sólskininu
til aö tékka á þvi hvemig þaö
væri. Þaö var ókei.... Ég fór inn
á einhvern stað til aö hringja.
Ég settist fyrst niöur og fékk
mér smók.
Barþjónninn kom og ég baö
um einn bjór.
„Hvaö er I fréttum?” spuröi
hann.
„Sosum ekkert,” sagði ég.
Hann fór.”
Miller og þeir
Bukowski hefur auðvitað orö-
ið fyrir áhrifum af öllu þessu
ameríska liði, „hann hefur til-
finningu Henry Millers fyrir
lifinu og tilfinningu
Hemingways fyrir dauöanum,”
stóö einhvers staöar. Dauðinn
er alltumlykjandiog máliö er aö
láta hann ekki ná yfirhöndinni,
láta hann veröa sér að gagni.
Svo er hann líka, visvitandi,
andbókmenntalega sinnaöur.
Hannvareinu sinni spurður um
Shakespeare.
„Shakesperare, maöur. Hann
meikaöi engan diff fyrir mig.
Fullt af góöum ráöum i bókun-
um hans en ég meikaði hann
ekki. Þessir kóngar út um allt,
þessir draugar, þetta háklassa-
pakk, mér leiddist það. Skipti
mig engu máli. Hérna ligg ég i
einu herbergi aö drepast úr
hungri og þá talar þessi gæi um
pinu einhvers kóngs. Hjálpaði
mér ekkert.”
Hanná ýmislegt sameiginlegt
meö Kerouac og „Beat-
kynslóöinni”, bæöi aö stil og
efnistökum en þykir öllu
raunsærri. Hefur til dæmis
engan tfma fyrir rugl einsog
búddisma og Henry Chianski
hefur meiri áhuga á
„pervertum en dýrlingum”.
Hann kikir á þjóöfélagiö, og
eigin samastaö í þvi félagi, með
þvi aö fylgjast náiö meö athöfn-
um fólks og oröum, fremur en
aö hlusta á og endurtaka
þvaöriö i munkum.
Söguhetjur Bukowskis,
„örvæntingarfullir menn meö
brotnar tennur og brotna
hugsun”, eru örvæntingarfullar
vegna þess þær hafa ætið og eru
enn i nánum tengslum viö
dauöann. Sumir karakterar
hans nauöga smástelpum, aör-
ir, eins og Henry Chinaski, sitja
bara einhvers staðar og drekka
brennivin, fara á hestaveðhlaup
og horfa á lappir á kvenfólki.
Einsog Bukowski sjálfur nota
þeir, eða hafa notað, kynlif, vín
og/eöa nautnalyf, sem hækjur
sér til stuðnings i tóminu. Meö
þvi aö skrifa um þetta vonlausa
tóma lif bjargar Bukowski sjálf-
um sér og játningar hans þykja
stundum minna á spiliri vissra
jassleikara. „Eins og Thelonius
Monk virðist hann slá vitlausar
nótur en á rétta staði. Kannski
er hann fyrsti blues-söngvari
bókmenntanna”. Þetta sagöi
einhver. Snúiö og sneitt.
'0'
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••ðoeeo«**«o*9e««9*o0«***o*«*****«e9a*»e*eoa*
Umhverfis jöíöina
Aö eignast
barn í Japan
Einhvem tima heyröi ég þess
getið, aö Islenska þjóöin sé ein af
fáum þjóöum i' Evrópu, sem fjölg-
ar hlutfallslega hratt. Með þetta
marga þjóöfélagsþegna viö nám
ogvinnu erlendis mun víst einnig
ekki óalgengt, aö íslendingar geti
afkvæmi i Utlandinu og aö þau
hljóti islenskan rikisborgararétt.
Ég held samt, aö meö eindæm-
um sé, aö islendingum fjölgi á
þennanhátt i Aslu. Nýfædd dóttir
min mun þvl llklega vera einstök,
aö þvl leyti. aö hún fæddist á
fæöingardeild japansks spitala.
Ekki held ég aö fæöingin hafi þó
veriö neittfrábrugöin fæöingum á
Islandi nema hvaö ég, faöirinn,
fékk ekki aö vera viöstaddur. Er
þaö nokkuö algild regla i Japan.
Konan mln, Sari, sem er af
japönsku þjóöerni, haföi góöar
ástæöur til aö fæöa okkar fyrsta
barn I Japan. Annars vegar er
þaö nú orðiö mjög algengt I Jap-
an, aö ungar.nýgiftar konur flytji
heim f móðurhúsin siöasta mán-
uöinn af meögöngutlmanum, til
aö njóta aöstoöar og ráölegginga
mæðra sinna og kannski einnig til
aö losna viö aö stjana viö eigin-
mannjnn f smá-tima. Hjá okkur
var hins vegar höfuöástæöan sú,
aöSari er einkabarn og foreldrar
hennar, sem i fyrstu voru ein-
dregiö á móti giftingu okkar,
geröu þaö aö skilyröi, aö viö
byggjum til aö byrja meö 1 aö
minnsta kosti eitt eöa tvö ár i
Japan, og móðir hennar lét mjög
sterklega I ljós þá von slna, aö
hún fengi að sjá fyrsta bama-
barniö áöur en viö yfirgæfum
Japan. Það varö þvl úr, aö ég
kellti mér I þaö aö læra japönsku
á meöan Sari fór aö búa sig undir
nóöurhlutverkiö.
Japanska er erfitt tungumál,
erfiöara en kínverska að mlnu
áliti, svoaö eftir eins árs nám, er
kunnáttamin I henni enn nokkuð I
molum. Undirbúningur Sariar
undir móöurhlutverkiö gekk hins
vegar mun hraöar og eftir tiu
mánaöa meögöngutima (sam-
kvæmt reiknisaöferöum Aslubúa
er meðgöngutiminn tiu mánuðir)
fæddist dóttir okkar, Mariko,
þann 11. ágúst siöastliöinn.
Aö mörgu leyti eru þær venjur
Japana, sem lúta aö meögöngu og
barnsfæöingum, frábrugönar
venjum okkar Islendinga eins og
ég man þær. T.d. má nefna, aö
eftir aö læknisskoöun hefur leitt i
ljós aö kona er ólétt, láta flestir
Japanir, þveröfugt viö is-
lendinga, þaö vera sitt fyrsta
verk aötilkynna ættingjum, sam-
starfsfólki og kunningjum frá
niöurstöðu læknisskoöunarinnar,
ekkertpukur þar, a.m.k. sé barn-
iö velkomiö. Meira aö segja tann-
læknirinn minn og afgreiöslufólk i
búöum hér I nágrenninu var fariö
aö óska mér til hamingju, þegar
Sari var ekki komin nema rétt
tæpa tvo mánuöi á leiö. En þar
spUar kannski inn i, aö tengda-
mamma er meö afbrigöum
félagslynd manneskja.
Orsökin til þessa er sú, aö fólk-
iö, sem umgengst hina veröandi
móöur, lítur á þaö sem skyldu
slna aö aöstoða hana eftir megni
og reyna að létta undir með
henni, tU þess aö barnið fái aö
þroskast eölUega I móöurlifi. 1 þvi
sambandi eru einmitt fyrstu
mánuöir meðgöngutíma kannski
einna mikilvægastir.
Einnig þótti mér athyglisvert,
aö mjög algengt er, aö foreldrar
ákveöi nafn bamsins löngu fyrir
fæöingu þess og fara ekki dult
meö. Stundum blandast leifar
hjátrúar þar inn I, þvl aö foreldr-
ar viröast reyna aö hafa áhrif á
kynferöi hins ófædda bams með
þvi aö ákveöa annaö hvort aöeins
drengjanafn eöa aöeins stúlku-
nafn. Passi þaö ekki, þegar til
kemur, þá er i skyndi fundiö nýtt
nafn. Reyndar eru sum japönsk
nöfn þannig, aö nota má þau bæöi
á drengi og stúlkur.
Viö vorum heppin. Okkur lang-
aöii dótturog höföum þvi ákveðiö
aö kalla hana Mariko (sem þýöir
barn sannleikans) Margréti.
Þurftum viö ekki aö breyta þeirri
ákvöröun.
Annars mun vlst vera tiltölu-
lega auövelt fyrir nútima læknis-
visindi aö greina kynferöi bama
löngu fyrir fæöingu. En I Japan
mun óheimilt aö greina kynferöi
fyrsta bams fyrir fæöingu, þvi aö
nú á þessum timum fóstureyö-
inga og ófrjósemisaögeröa gæti
slikt leitt til geigvænlegrar
röskunar á samsetningu japönsku
þjóöarinnar, þvl aö flestir vilja
son sem fyrsta bam, og fjölskyld-
ur meöaöeins eitt barn,eru orön-
ar mjög algengar.
Alveg kom þaö mér á óvart,
hvillk ósköp af timaritum' og
bæklingum er gefið út 1 Japan um
hvaö óléttar konur skuli boröa,
hverju þær skuli klæöast, um
fæöinguna sjálfa, um meöhöndlun
Marikc Margrét Ragnar-sdóttir meö foreldrum sinum, einnar viku
gömul.
ungbarna, fæöi þeirra og klæöi,
o.s.frv., o.s.frv. Þaö er greinilega
stór markaöur hér I Japan fyrir
slikt efni.
Fleiri en útgefendur gera sér
pening úr barnsfæöingum.
Sjúkrasamlagiö i Japan greiðir
ekki neitt af læknisþjónustu-
kostnaðinum, sem fylgir. Barns-
fæðingar teljast nefnilega ekki til
sjúkdóma. Raunverulega ástæö-
anerhins vegarllklegasú, aö þaö
er taliö óæskilegt, aö Japönum
fjölgi neitt örar en nú er. Þessi
kostnaður, sem yfirleitt er um og
yfir sem svarar einni milljón is-
lenskra króna, er ekki beint upp-
örvandi fyrir ung hjón til aö fara
aö hlaöa niöur börnum. Viss
þversögn kemur samt fram I þvi,
aö sum fyrirtæki greiða allan
kostnaö viö barnsfæöingar fyrir
starfsmenn sina og sum bæjarfé-
lög aö hluta til.
Það kom aldrei til greina, aö
Mariko litla fengi japanskan
rikisborgararétt. Japönsk lög
kveöa skýrt á um þaö, aö þjdöerni
barns skuli ákvaröast af þjóöerni
fööur (sé þaö þekkt). Ekki þar
fyrir, viö höföum þegar ákveöiö,
aö hún skyldi veröa Islendingur.
Ég varð þvi aö skrá Mariko litlu
sem útlending, sem komiö heföi
til Japans á fæöingardeild Keiou-
spítala. Gekk þaðágætlega, nema
hvaö ég lenti i stappi viö aö fá þá
hjá útlendingaeftirlitinu til aö
skrá hana meö réttu nafni. Þar
hafa þeir reglu, sem kveöur skýrt
á um, að fjölskyldunafn skuli rita
á undan persónunafni. Ég lýsti
þvi fyrir þeim með mörgum orð-
um, aö tslendingar hefðu ekki
fjölskyldunöfn og hvers vegna.
En mér var bara sagt, aö þaö
kæmi þeim ekki viö, ég skyldi
samt skrifa fjölskyldunafniö á
undan ogpassa, aö þaöværi sama
fjölskyldunafn og ég sjálfur not-
aði, þvf aö þaö væri i reglugerö
hjá þeim. Ég þverskallaðist samt
enn viö og haröneitaöi aö láta þá
skrá hana sem son fööur mins
(Baldursson), hvað þá aö skira
hana „Ragnar”. Þetta endaði
meö þvl, aö skrifstofustiílkan,
sem afgreiddi mig, skrifaöi hin
fúlasta bandstrik á eftir Ragnar I
Ragnarsdóttir þannig, aö fullt
nafn Mariko á þeirri skrifstofu er
Mariko Margrét Ragnar-sdóttir.
Það veröur samt ekki lengi, þvl
að næsta sumar munum viö for-
eldrar hennar taka hana meö
okkurheim til islands.svo aö hún
fái tækifæri til aö læra islensku
sem sitt fyrsta mál.
Tókió, 1980 10.27
RagnarBaldursson