Vísir - 15.11.1980, Blaðsíða 5

Laugardagur 15. nóveníber 19áO.
'vtsm
' 5
um saman I hring. Hann stökk á bak hesti
slnum, reið til herbúðanna og hermennirnir
fylgdu honum til Carringtons ofursta.
Carrington kallaði á einn leiösögumanna
sinna til aö fUlka og þegar þeir höfðu lokið
af formsatriðum eins og friðarpipunni,
spurði Reisti Elgur afdráttarlaust: ,,A
hvaöa leið eruð þið?”
Carrington svaraði þvi hreinskiln-
ingslega að hann ætlaði með hersveitir sin-
ar til landsins við Púöurá til að vernda leið-
ina til Montana.
,,t Laramie-virkinu er verið að semja við
Súana frá svæðinu sem þú ætlar til”,
svaraöiReisti Elgur honum. „Þú veröur aö
berjast við Súastriösmenn ef þú heldur
þangaö.”
Carrington sagðist ekki ætla i strið við
Súa, hann ætlaöi aðeins að vernda veginn.
„Þeir selja ekki hvitum mönnum veiði-
lönd sin undir veg,” hélt Reisti Elgur
áfram. „Þeir láta þér ekki eftir veginn
nema þú hýðir þá.” Hann bætti við i skyndi
að hann væri BrUlei-súi og hann og Tagl-
skjótur væru vinir hvitu mannanna. Hins
vegar myndu Óglalar Rauða Skýs og
MinnekonsjUarnir berjast við alla hvita
menn sem hættu sér norður yfir Platte-fljót
Þegar samningafundinum var haldið
áfram daginneftir vissi hver einasti indfáni
viö Laramie-virkið um návist og áætlanir
hersveita Blástakkanna. Þegar Carrington
reið til virkisins, um morguninn ákvað
Taylor að kynna hann fyrir nöfðingjunum
og segja þeim i rólegheitum frá þvi sem
þeir vissu þá þegar — að Bandarikjastjórn
ætlaði sér að opna veg um landið við
Púðurá, hvernig sem samningamir færu.
Fyrstu orö Carringtons drukknuðu i
margrödduðum óánægjukór indiána. Þegar
hann tók til máls á ný héldu indiánarnir
nokkrir þeirra höfðu konur sinar og börn
með ásamt ýmsum gæludýrum og þjónum.
Þeir voru vopnaðir Ureltum framhlaöing-
um og nokkrum afturhlöönum Spencer-
rifflum og höfðu fjórar stórskotaliðsbyssur
sér til styrktar, Jim Bridger Abreiða og
Beckworth Læknakálfur hcíðu gengið i
þjónustu þeirra sem leiðsögumenn og þeir
tveir vissu fullvel að indiánarnir fylgdust
daglega með ferö þeirra eftir Púðurárveg-
inum,
Hersveitin kom til Reno-virkisins 28. júni
og leysti'þar at hólmi sveitirnar tvær ai
harðsoönu könunum sem höfðu verið fang-
ar I eigin stöðvum allan veturinn og voriö.
Carrington skildi um það bil fjórðung liðs-
ins eftir til að verja Reno-virkiö og hélt sið-
an áfram norðureftir I leit að heppilegum
stað fyrir aðalstöðvar sinar. Hundruö
striðsmanna úr búöum viö PUðurá og
Tunguá söfnuðustnu báöum megin við her-
lestina.
Þann 13. júh' nam fylkingin staöar milli
litlu og stóru Piney-kvislanna. A miðju
rikulegu beitilandi við furuvaxnar hliðar
Stórhyrnufjalla, á besta veiðilandi sléttu
indiananna, settu Blástakkarnir niður her-
tjöld sin og hófu byggingu Phil Kearny-
virkisins.
Þrem dögum sfðar nálgaðist stór hópur
Sjeyenna aðsetur hermannanna. Meöal
leiðtoganna voru Tvimáni, Svarti Hestur og
Sljói Hnifur. Sá siðastnefndi hafði sig litt
frammi þvi hann hafði sætt töluverðum
átölum hinna höfðingjanna fyrir að sitja
um kyrrt við Laramie-virkið og skrifa und-
ir pappfrsblaðiö sem gaf hermönnunum
leyfi til að byggja virki og opna veginn.
Sljói Hnifur staðhæföi aö hann hefði aðeins
snert pennann til að fá ábreiður og skotfæri
að gjöf og hann vissi ekki hvað stóð á
Stóri örn.
Sitjandi Tarfur.
Litla Kráka.
áfram að hvislast á og voru heldur ókyrrir
á furubekkjunum sem settir höfðu verið
upp á æfingasvæöi virkisins. Túlkur Carr-
ingtons hvislaði að honum að kannski ætti
hann aö leyfa höfðingjunum að tala fyrst.
Maður-hræddur-við-hesta-sina tók til
máls. 1 miklum orðaflaumi gaf hann skýrt
til kynna að ef hermennirnir héldu inn á
land Súanna, myndi fólk hans berjast við
þá. „Að tveim mánuöum liðnum veröur
ekki hófur eftir af hernum” lýsti hann yfir.
Þá var komiö að Rauða Skýi.Lipur
skrokkur hans færðist að miöju ræðupalls-
ins, klæddur i létta ábreiðu og með
mokkasinur á fótum. Slétt, svart hár hans
sem var skipt i miðju lá yfir axlir hans og
féll niöur aö mitti. Akveðinn munnurinn var
sem strik undir amarnefinu. Augun skutu
gneistum þegar hann tók að húöskamma
nefndarmennina fyrir aö umgangast
indiánana sem börn. Hann ásakaði þá um
að þykjast reyna samninga um land meöan
þeir undirbyggju hernám þess. „Hvítu
mennirnir hafa þrengt aö indiánunum ár-
um saman,” sagði hann, „uns svo er komið
að við verðum að lifa nauðbeygðir á smá-
skika noröan við Platte-fljót. Og nU er ætl-
unin aö taka frá okkur siöustu veiðilöndin,
heimili Þjóðarinnar. Konur okkar og börn
munu liða sult, en sjálfur kýs ég aö deyja i
bardaga frekar en aö verða hungurmorða...
.Faðirinnmikli sendir okkur gjafir og vill fá
nýjan veg.En Hviti Höföinginn heldur af
stað með hermenn til að stela vegi áöur en
indiánamir hafa sagt af eða á!” A meöan
túlkurinn var enn að reyna að þýöa SUaorð-
inyfiráensku kom uppsvo mikill órói meö-
al indiánanna á áheyrendabekkjunum aö
Taylor nefndarforseti sleit fundinum i flýti.
Rauöa Ský strunsaði fram hjá Carrington
eins og hann væri ekki til og áfram i átt að
Öglalabúðunum. Áður en næsti dagur rann
voru Óglalamir á brott frá Laramievirk-
inu.
A meðan vagnalest Carringtons hélt
norður eftir Bozeman-veginum á næstu vik-
um,gátu indiánamir metiö stærð og styrk-
leika hersins. Vagnarnir tvö hundruð voru
fullhlaðnir af sláttuvélum, tréhellu- og
múrsteinsvélum, glugga körmum ,trédyr-
um, lásum, nöglum, hljóðfærum fyrir tutt-
ugu og fimm manna hljómsveit,ruggustól
um, strokkum, dósamat, grænmetisíræjum
og auk þess venjulegum herbirgðum svo
sem skotfærum, púðri og þess háttar. Blá-
stakkarnir bjuggust augsýnilega við aö
sitja um kyrrt á landinu við PUðurá. Þó
blaöinu. Samt sem áður ávftuðu hinir hann
fyrir að gera það eftir aö Rauða Ský hafði
snúið baki i hvitu mennina , litilsvirt gjafir
þeirra og safnaö striðsmönnum sinum
saman til að bióða beim bvreinn.
Undir vopnahlésfána komu Sjeyenn-
arnir \ kring viðræðum við Litla Hvita
Höföingjann Carrington. Fjörutiu höfðingj-
um og striðsmönnum var veitt leyfi til að
heimsækjabúðirhermannanna. Carrington
tóká mótiþeim með herhljómsveitinni sem
hann haföi haft með sér alla leið frá
Kearney-virkinu I Nebraska og skemmti
indiánunum með fjörugum hergöngulögum
Jim Bridger Abreiöa var viðstaddur og
indiánarnir vissu að hann gætu þeir ekki
haft að fifli, en þeim tókst aö telja Litla
Hvita Höfðingjanum trú um að þeir væru
komnir til að semja frið. A meðan friöar-
pipan var reykt og undirbúningsræður
haldnar, athuguðu höfðingjarnir styrkleika
hersins.
Aður en indíánarnir fóru kom Litli Hviti
Höfðinginn auga á howitzer-byssu uppi á
hæð og skaut úr henni sprengikúlu. ,, HUn
skýtur tvisvar,” sagði Svarti Hestur af
uppgeröar einlægni. „Hviti Höföinginn
skýtur einu sinni. Siöanskýtur hinn Mikli
AndiHvita Höfðingjans aftur fyrir hin hvi'tu
börn hans.”
Krafturstóru byssunnar hafði mikil áhrif
á indiánana eins og Carrington hafði ætlast
til, en hann grunaöi ekki að Svarti Hestur
væri að draga dár að honum með innan-
tómri athugasemd um aö Andinn mikli
hleypti af „aftur fyrir hin hvitu börn hans”.
Þegar Sjeyennamir bjuggust til brottfarar
gaf Litli Hviti Höföinginn þeim pappirs-
bleðla sem á stóð aö þeir heföu samþykkt
að halda „varanlegan frið með öllum hvlt-
um mönnum og öllum ferðalöngum á
veginum.” Siðan fóru þeir. Að nokkrum
stundum liðnum hafði hvert orp viö PUðurá
og Tunguá frétt það frá Sjeyennunum aö
nýja virkið væri of vel variö til aö hægt yröi
að taka það nema kosta til þess mörgum
mannslifum. Þeir yröu að lokka hermenn-
ina Ut á bersvæði þar sem auöveldara væri
að ráðast á þá.
1 dögun morguninn eftir tókst hópi Óglala
Rauða Skýs að reka 175 hross og mUlasna
Ur hjörð Carringtons. Þegar hermennirnir
hófu eftirför létu indiánarnir þá elta sig
fimm tán milna leiö og tókst aö drepa fyrstu
Blástakkana i innrásarliöinu á landiö við
Púðurá.
Frá þessum degi og allt sumarið 1866 átti
Litli Hviti Höfðinginn i stöðugum skæru-
hernaði. Allar vagnalestir sem fóru um
Bozeman-veginn, hvort sem þær voru á
vegum hersins eða ekki, máttu búast við
fyrirvaralausum árásum. Riðandi fylgdar-
liö var fámennt og hermönnunum lærðist
fljótlega að eiga von á banvænum fyrir-
sátum. Hermenn sem stunduðu viðarhögg
nokkrar mílurfrá Phil Kearny-virkinu voru
i stöðugri lifshættu.
Þegar leið á sumariö höfðu indiánarnir
komið sér upp birgðastöð ofarlega við
Púðurá og brátt varö hernaðaráætlun
þeirra augljós. Aö gera ferðalög um veginn
bæði erfið og hættuleg, loka aðflutningsleið
hersveita Carringtons, einangra þær og
ráöast til atlögu.
Rauða Ský var alls staðar og oanaa-
mönnum hans fjölgaöi með degi hverjum.
Svarti Björn, Arapahóahöföinginn sem
Connor hershöfðingi hafði eyðilagt þorp
fyrir sumariö áður, lét Rauöa Ský vita aö
striðsmenn hans vildu æstir taka þátt í bar-
dögunum. Annar Arapahóahöfðingi að
nafni Jarpi Fákur bætti enn við bandalagið
striösmönnum sinum.Taglskjóttur sem enn
trúði á frið var farinn suður að Republican-
áá visundaveiöar, en margir Brúleiastriðs-
menn hans komu noröur til að berjast með
Rauða Skýi. Sitjandi Tarfur var þarna
þetta sumar. Hann teiknaði seinna sagna-
mynd af þvi er hann tók eyrnamarkaðan
hest frá feröalöngum á PUÖurárveginum.
Annar yngri Hunkpapi, Vigamóður, var
lika staddur þarna. Hann, MinnekonsjUi að
nafni HnUður og ungur Óglali sem hét Æri
Fákur fundu upp tálbeitubrögð til að ögra
hermönnum og ferðamönnum, reita þá til
reiði og ginna þá siöan i Uthugsaðar gildrur.
Carrington ákvað snemma I ágiist að Phil
Kearny-virkið væri nógu sterkt til að skipta
Sljói Hnífur. Litli úlfur.
irnir höföu gengiö I gildrur þeirra. Þessir
tveir höfðu stundum samráð við Æra Fák
hinn unga þegar lögö voru á ráöin um flókin
tálbeitubrögð. Snemma á Trjábrestamán-
anum hófu þeir að kvelja viöarhöggsmenn-
ina i furuskóginum og hermennina sem sáu
um flutning á timbrinu til Phil Kearny--
virkisins.
Þann 6. desember andaði köldu niöur
hliðar Stórhyrnufjalla. Þennan dag héldu
Hái Hryggur og Guli Orn af stað með um
eitt hundrað striðsmenn og settu þá niöur á
hinum og þessum stööum meöfram vegin-
um frá furuskóginum. Annar hópur striðs-
manna undir stjórn Rauða Skýs tóku sér
stöðu á hæöarhryggjunum. Þeir sendu ljós-
glampa með speglum og veifuöu fánum til
að láta Háa Hrygg og tálbeitur hans vita
um feröir hersveitanna.Aður en dagur var
aðkvöldi kominn voru Blástakkarnir á þön-
um i' allar áttir. Einu sinni kom Litli Hviti
Höfðinginn Carrington sjálfur Ut Ur virkinu
tilað taka þátt i eltingaleiknum. A hárréttu
andartaki fór Æri Fákur af baki og sýndi
sig á slóöinni. Einn hinna yngri riddara-
liðsforingja Carringtons sá hann og þeysti
þegar á eftir honum meö flokk manna. Um
leið og hermennirnir voru komnir i' einfalda
röö eftir slóðinni stukku Guli Orn og striðs
menn hans Ur felum að baki þeirra. Eftir
nokkrar sekiindur höföu indiánarnir ráðist
á hermennina. (Þetta var bardaginn þar
sem HoratioBingham flokksforingi og G.R.
Bowesliöþjálfi létu lifið og fjöldi hermanna
særðist alvarlega.)
Um nóttina og næstu daga ræddu
höfðingjarnir ög striösmennimir um það f
búðum slnum hve heimskulega Blástakk
arnir hefðu hagaö sér. Rauða Ský þóttist
viss um að ef þeim tækist að ginna fjöl-
mennar hersveitir Ut Ur virkinu gætu þUs-
Taglskjóttur.
liði enn á ný. 1 samræmi við fyrirmæli frá
stríðsmálaráðuneytinu valdi hann þvi 150
manna lið og skipaði þvi að halda eftir
Bozeman-veginum og reisa þriöja virkið
niutiu milum noröar, C.F. Smith-virkið.
Um leið sendi hann Bridger og Beckwourth
tilaö ná sambandi viö Rauða Ský. Verkefn-
ið var erfitt en hinir öldnu óbyggöamenn
hófu aö leita vinsamlegra milligöngu-
manna.
Bridger fötk dálitið furðulegar upplýs-
ingar i þorpi Kráa noröan Stórhyrnufjalla.
Súarnir voru erföaféndur þeirra og höföu
rekið þá af bestu veiðilöndunum. Engu að
siöur haföi Rauða Ský nýlega komið sjálfur
i sáttaheimsókn og vonast til að fá Kráana
til að taka þátt i bandalagi sinu. „Við vilj-
um fá hjálp ykkar til aö Utrýma hvftu
mönnunum.” var haft eftir honum. Siðan
hafði Súaleiötoginn státað af þvi að hann
ætlaði að stööva alla birgðaflutninga til
hermannanna þegar tæki aö snjóa, svelta
þá Ut úr virkjunum og drepa siðan. Bridger
heyrði ávæning af þvi að nokkrir Kráar
heföu samþykkt aö ganga i lið meö striðs-
mönnum Rauöa Skýs. Hins vegar sagði
Beckwourth þegar þeir Bridger hittust aft-
ur i öðru Kráaþorpi aö hann væri aö safna
saman Kráum sem vildu berjast meö her-
mönnum Carringtons gegn SUunum.
(Beckwourth Læknakálfur komst aldrei
aftur til Phil Keamy-virkisins. Hann dó
skyndilega i Kráaþorpi aö sögn sumra af
eitri sem afbrvðisamur eiginmaður byrlaði
honum, en liklega var banamein hans ann-
að og eðlilegra).
Seinni hluta sumars voru i liði Rauða
Skýs þrjU þúsund striösmenn. Þeim tókst
aö koma sér upp smásafni riffla og skot
færa meö hjálp vina sinna, Laramie-slæp-
ingjanna, en meirihluti liðsins var samt að-
eins vopnaður bogum og örvum. 1 haust-
byrjun samþykktu Rauða Ský og hinir
höföingjamir aö þeir yröu aö beina styrk
sinum fyrst og fremst gegn Hvita Höfðingj-
anum og hinu hataöa virki viö Piney-
kvislarnar. Þeir fluttu sig þvi að upptökum
Tunguár i Stórhyrnufjöllum áður en leiöað
Köldu-Mánunum. Þaöan var stutt leið til
Phil Kearny-virkiö.
I ránsferöum sumarsins höfðu tveir
Óglalar, þeir Hái Hryggur og Guli Orn,
unnið sér oröstir fyrir vandlega undirbúin
vélabrögð til aö ginna hermennina og aö
aukifyrir kæruleysislegahestamennsku og
fifldjarfar árásir i návigi þegar hermenn-
und indiánar vopnaðir bogum og örvum
drepið alla hermennina. 1 vikunni sam-
þykktu höfðingjarnir að eftir aö tungl yrði
fullt á ný skyldu þeir undirbúa mikla gildru
fyrir Litla Hvita Höfðingjann og hermenn
hans.
I þriðju viku desembermánaöar var allt
tilbúiðog um þaö bil tvö þúsund striðsmenn
héldu suður frá búöum sinum við Tunguá
Mjög kalt var i veðri og þeir klæddust vfs-
undahúðum og sneru loðnunni inn,legghlif
um úr dökku klæði, uppháum stigvélum úr
visundaskinni og bundu rauðar Hudson
Bay-ábreiður viö söðla sina. Flestir riöu
þeir burðarklárum og teymdu hina fót
frárri hesta sfna. Sumir voru vopnaðir riffl-
um en flestir báru boga og örvar, hnifa og
spjót. Með sér höfðu þeir vikuforða af
þurrkuðu kjöti og þegar tækifærið gafst
héldu smáhópar burt frá flokknum, drápu
dádýr, og hlóöu eins miklu kjöti á hnakka
sina eins og þeir gátu.
Tiu milum noröan við Phil Kearny-virkiö
settu þeir upp bráöabirgöabúöir og tjölduöu
i þrjá hringi — Súar, Sjeyennar, og Arapa-
hóar. Millibúðanna og vlrkisins var staöur-
inn sem valinn hafði veriö til aö gera fyrir-
sátina, smádalur við Peno-læk.
Höfðingjarnir og töframennirnir ákváðu
aðmorgni 21. desember aö þessi dagur væri
hentugur ef sigur ætti aö vinnast. Hópur
striðsmanna lagði af stað i fyrstu dags-
skimu og hélt i stórum sveig I átt til timbur-
vegarins þar sem þeir áttu að gera mála-
myndaárás. Tiu ungir menn höfðu þá þegar
verið valdir i þaö hættulega hlutverk aö
ginna hermennina — tveir af hvorum ætt-
bálki, Sejeyennum og Arapahóum og tveir
af hinum þrem flokkum Súa, Óglala,
Minnekonsjúa og Brúleia. Leiðtogar hóps-
ins voru Æri Fákur, Hnúður, og Litli Úlfur.
Þessir tiu stigu á bak og héldu i átt að
Lodge Trail-hryggnum á meðan meginher-
inn hélt suöur eftir Bozeman-veginum.
Skuggamegin i hliöunum voru klakabunkar
og snjóskaflar en það var heiðskirt og loftið
kalt og þurrt. Um þrjár mflur frá virkinu
tóku þeir að undirbúa mikla fyrirsát þar
sem vegurinn lá eftir þröngri syllu og siðan
niöur aö Penó-læk. Sjeyennarnir og Arapa-
hóarnir komu sér fyrir vestan megin. Sum-
ir Súar földu sig á grasi vaxinni sléttu and-
spænis en aðrir komu sér fyrir á hestbaki
bak við tvo klettarana. Þegar leiö að miöj-
um morgni biðu tvö þúsund striðsmenn
þarna eftir þvi aö tálbeiturnar lokkuðu Blá-
stakkana i gildruna.
/