Vísir - 15.11.1980, Blaðsíða 21

20
Laugardagur 15. nóvember 1980.
Laugardagur 15. nóvember 1980.
21
VÍSIR
vísm
Helgarblaðsviðtali Vísis
Gildir þaft sama um for-
mennskuna i fiokknum?
Já, þaö gildir þaft sama.
Sannleikurinn er sá, aft hjá okk-
ur I Alþýöubandalaginu er þaft
frekar vandi heldur en hitt, aö fá
einhvern til aft taka aft sér for-
ystuna. baft er ekki eins og hjá
sumum öftrum, þar sem for-
mennskan er á opinberu uppbofti.
En af hverju tókst þú þá aft þér
formennskuna f upphafi?
Ég streittist lengi vel vift, vildi
ekki taka aft mér erilinn af út-
gáfumálum, fjármálum og öftrum
slikum daglegum útréttingum.
Ég sóttist þvi meir eftir því aö
gerast talsmaftur flokksins á
þingi, þótt þvi fylgdi ekki for-
mannstitill. Þaft var þvi ekki fyrr Hér er þeim skemmt, Lúftvfk og Magnúsi Kjartanssyni, en þeir voru
en nú á efri árum, sem ég lét til heistu ieiðtogar Alþýftubandalagsins á þingi á sjöunda aratugnum.
Þingflokkur Alþýftubandalagsins 1956-58. Frá vinstri talift: Alfreft Gfslason, Eftvarft Sigurftsson, Gunnar
Jóhannsson, Björn Jónsson, Einar Olgeirsson, Finnbogi Rútur Valdimarsson, Lúftvik, Hannibal Valdi-
marsson, Geir Gunnarsson og Karl Guftjónsson.
aftstæöur. Hvort hún situr lengur
efta skemur er þvi erfitt aft segja.
Hvaft er þaft sem getur orftift
henni aft falli?
Þaft einblina allir á efnahags-
málin, og f staft jákvæftrar og
stórhuga uppbyggingar i atvinnu-
málum, eru menn of uppteknir af
neikvæöum aögerftum, sifelldu
tali um skerftingar og bindingar.
Verftbólgan er mikift vandamál
en ég vil ekki kaupa minni verft-
bólgu meft stöövun og atvinnu-
leysi. Viö veröum aft komast út úr
verftbólgunni meft þvi aft auka
þjóftartekjurnar og þjóftarfram-
leiösluna.
Þift viljift sem sagt ekki horfast
i augu vift þaft, alþýftubandalags-
menn, aft skerfta þurfi dýrtiftar-
uppbætur á laun, sem lift i þvi aft
draga úr verftbóigunni?
Galli hins sjálfvirka visitölu-
kerfis liggur ekki i kaupinu og
verftbótum þess. Menn sækja sitt
kaup miöaö vift verftlagshækkanir
en ekki öfugt. Þetta skilja sumir
stjórnmálamenn alls ekki, og
þess vegna er mikil óvissa um
framtift þessarar rikisstjórnar.
Af hverju hættir þú á þingi 1979
I fuilu fjöri?
Ég vildi opna fyrir unga menn.
Ég haföi álit á Hjörleifi
Guttormssyni og vildi gefa hon-
um tækifæri. Þaft er lika hyggi-
legt aft hætta áftur en manni er
sparkaft. Ég haffti þaft sama i
huga, aft hleypa nýjum mönnum
aft, meft þvi aft gefa ekki kost á
mér i stjórn Ólafs Jóhannessonar
1978.
Þaft var einnig gengift á eftir
mér aö taka sæti I núverandi
stjórn. Ef þú kemur meft, Lúftvik,
þá verftur þetta sterk stjórn”,
sagfti Gunnar Thoroddsen. En ég
gaf mig ekki, ekki vegna áhuga-
leysis, heldur til aft aftrir kæmust
aft.
Meira af skyldu en ásókn í
völd.
leiftast, meir af skyldu en ásókn i
völd.
Timarnir breytast og starfs-
stillinn einnig. Ungir menn vilja
önnur vinnubrögft en þeir eldri.
Til slikra breytinga þarf aft taka
fullt tillit.
Þú meinar aft þú fáir ekki aft
ráfta yfir þeim?
Ég er ráftrikur, þaft er satt, og
stundum hef ég eflaust tekift mér
meira vald en rétt heffti verift.
Hvaft er þér minnisstæftast úr
ráftherratift og löngu þingmanns-
starfi?
Ég gæti rifjaft upp marga
merkilega atburfti, en landhelgis-
málift er mér hugstæftast. Ég var
ráftherra þegar vift færftum út i 12
milur 1958 og aftur þegar vift
færftum út i 50 milur 1972.
Vakti þaft fyrir ykkur aft nota
landhelgisdeiluna til aft koma ts-
landi úr NATO?
Nei, nei, en hinsvegar var var-
kárni foringja hinna flokkanna
sprottin af hræftslu þeirra vift aft
átökin leiddu til úrsagnar okkar
úr bandalaginu. Þaft fann ég hvaö
eftir annaft áþreifanlega.
Þessi varfærni og afstafta Sjálf-
stæftisflokksins til útfærslunnar
1971, átti mikinn þátt i kosninga-
úrslitunum þaft árift. Sjálfstæöis-
flokkurinn galt þess aft vera
hræddur viö útfærslu vegna til-
litsins til NATO.
Þar mættust stálin stinn
Þau eru fræg átökin milii þin og
Hermanns i stjórninni 1958 vegna
útfærslunnar.
Ég tilkynnti Hermanni aft ég
mundi gefa út reglugerft tiltekinn
dag. Hermann tilkynnti mér á
móti aft þá mundi hann biftjast
lausnar fyrir mig úr rikisstjórn-
inni. Ég svarafti og sagfti aft fyrst
gæfi ég út reglugeröina, og hann
yrfti þá aft afnema hana, draga
hana aftur, sem auftvitaft var
pólitiskt vonlaust fyrir Hermann.
Þarna mættust stálin stinn, en ég
minnist þess aft ég naut góftra
ráfta Finnboga Rúts á þessum
tima og vift urftum ofan á.
Þú minnist á Finnboga Rút.
Þaft tala margir meft óttabland-
inni virftingu um þann mann?
Finnbogi er einhver skarp-
greindasti maftur sem ég hefi
starfaö meft. Hann hefur haft
meiri áhrif á bak vift tjöldin en
flestir gera sér grein fyrir. Finn-
bogi réft miklu um þá örlagariku
ákvörftun Hannibals, aft ganga til
samstarfs vift okkur i Sósialista-
flokknum og hann hefur komift
vlftar vift sögu.
Þift eruft á móti stóriftju og
samstarfi vift útiendinga I þeim
efnum. Lýsir þetta ekki mikilli
ihaldssemi?
Þaö er ekki keppikefli aft virkja
hratt og ég játa aft ég er
konservativur, hræddur, þegar
talaft er um aft semja vift erlenda
aftila.
En flokksbræftur þlnir fyrir
austan vilja þaft óftfúsir.
Nei, þaft er ekki rétt. Viö héld-
um fund fyrir stuttu I kjördæmis-
ráftinu á Austurlandi og þar voru
allir á móti erlendri stóriftju.
Ég hef fengift upplýsingar frá
álverksmiftjunni um stöftu þess
fyrirtækis eftir ellefu ára starf-
rækslu. Veistu hvaft kemur út úr
þvi dæmi? Alverksmiftjan hefur
tapaft 2.6 milljörftum króna á
þessum áratug.
Vift eigum aft nýta orkuna
sjálfir i sjávarútveg og fyrir inn-
lendan iftnaft.
Orkan fullnýtt
Raforkan úr fallvötnum
okkar er lika takmörkuft
og miklu tak-
,, Ég hef aldrei
greitt öðrum
en sjáífum
mér atkvæði”
Pólitík er mitt lif
Þaö þótti þvi vel viö hæfi aft
eiga vifttal vift Austfjarftagoftann
og rekja úr honum garnirnar. Þaft
var hinsvegar erfiftara aft hefja
blaöavifttalift. Lúövik var i essinu
sinu eins og fyrri daginn, þar sem
hann sat á skrifstofu sinni niftri i
Þórshamri. Hann lét móftan
mása, og þurfti frá mörgu aft
segja. Þaft verftur ekki allt fest á
blaft, enda ekki til þess ætlast, ef
ég skildi þaft rétt.
,,Ég hef aldrei greitt öftrum en
sjálfum mér atkvæöi”, byrjafti
Lúftvik hróftugur. ,,Ég var nefni-
lega kominn i framboft um leiö og
ég fékk kosningarétt. Ég var i
Menntaskólanum fyrir norftan en
þurfti aft hætta þar vegna veik-
inda. Aft beiftni Ólafs Hanssonar
tók ég aft mér kennslu fyrir aust-
an og uppfrá þvi varft ekki aftur
snúift. Pólitik er mitt lif”.
Þú varst þá I Kommúnista-
flokknum?
Ég haffti i rauninni litil afskipti
af gamla Kommúnistaflokknum,
kom aldrei á landsþing hans, en
var hinsvegar félagi i kommún-
istadeildinni fyrir austan. Ég var
fyrst i frambofti til alþingis á veg-
um Kommúnistaflokksins en
skömmu eftir aft ég hóf afskipti af
pólitik var Sóslalistaflokkurinn
stofnaftur og svo enn siftar Al-
þýftubandalagift.
En eru þessar nafnabreytingar
ekki afteins til að breifta sauftar-
gær'una yfir úlfinn, til aft villa á
ykkur heimiidir?
Nei, þaft má frekar túlka þessa
þróun út frá þeirri stefnu sem
rikti meftal sósialista á fjórfta og
fimmta áratugnum, aft vinna meö
róttækum jafnaftarmönnum.
Þetta var stefnan i Evrópu, og
hér á islandi gerftist þaft einnig aö
meö stofnun Sósialistaflokksins
og siftar Alþýftubandalagsins
runnu kommúnistar inn I stærri
hreyfingu ásamt vinstri kantin-
um I Alþýöuflokknum hér. Um
þaft er löng saga.
Mitt hlutverk að ganga á
milli
Hannibai, sem var fórnarlamb
ykkar um tima, héit þvi alitaf
fram aft samstarf vift ykkur heffti
reynst útilokað, vegna þess aft
gamla kommakiikan heffti öllu
viljaft ráfta.
Hannibal gekk til samstarfs vift
okkur eftir viftskilnaft vift Alþýftu-
flokkinn. Vift gerftum bandalag,
en stofnuftum ekki strax flokk.
Þaft fyrirkomulag reyndist ekki
heppilegt, þvi bæfti var aft Sósial-
istaflokkurinn var sifellt aö gera
samþykktir og Hannibal setti
skilyröi. Þetta reyndist ótækt
þegar til lengdar lét, og þaft var
mitt hlutverk aö ganga á milli, og
ég knúfti fram aft Alþýftubanda-
lagift yrfti formlegur flokkur. Eft-
ir þaö urftu áhrif Hannibals aft
sjálfsögftu minni, en ekki vegna
þess aft Sósialistaflokkurinn
gamli heffti gleypt hann. Ég vissi
til aö þeir voru jafn óánægöir eins
og Hannibal og hans lift, og
Sósialistafélag Reykjavikur liffti
eitthvaft áfram. En nú er þaft
löngu dautt.
Eitt vil ég segja þér i þessu
sambandi.
Þaft var mikift gengift á eftir
mér aft taka aft mér formennsku i
Alþýftubandalaginu, fyrst eftir aft
þaft var stofnaft. Ég neitafti þvi,
m.a. vegna þess aft ég vildi ekki
1 framboftsleiftangri fyrir austan, meft helstu andstæftingunum, Sverri
Hermannssyni til vinstri, og Tómasi Arnasyni til hægri.
gefa þeim, sem óánægftir voru
meft flokksstofnunina, færi á aft
halda þvi fram, aft ég væri aft pota
mér sjáifum á toppinn.
En breyttist eftli ykkar stjórn-
máiabaráttu eitthvaft viö tilkomu
Alþýftubandalagsins?
Auftvitaft styrktist flokkurinn
mikift vift þaft aft menn eins og
Sigurftur Guönason, Hannibal og
fleiri verkalýftsleifttogar gengu til
lifts viö okkur. Þaft.gerfti okkur aft
sterkasta aflinu I verkalýös-
hreyfingunni, gagnstætt þvi sern
átti sér staft annars staftar á
Norfturlöndum og víftár I Evrópu,
aft jafnaftarmenn réöu þar lögum
og lofum.
1 staft þess aft þræta og þrátta
um hugmyndafræfti, sækir Al-
þýftubandalagift áhíif sin i verka-
lýöshreyfinguna, bæfti menn og
málefni. Tillögugerft og stefnu-
mótun veröur á breiftari grund-
velli.
Hinsvegar hefur þaft gerst á
siöari árum, aft starfandi er i Al-
þýftubandalaginu mikiö af fólki,
sem ekki er sósialistar upp á
gamla móftinn, menntamenn,
sem ekki eru sósialistar af hug-
sjón, heldur fyrst og fremst her-
stöftvarandstæftingar. Þetta hefur
bæfti góftar og slæmar afleifting-
ar.
Min trú er ekki blind
Herstöftvarmáliö virftist hafa
verift lagt til hliftar, þvi fórnaft
fyrir ráftherrastólana.
Alþýftubandalagift er ekki
flokkur gegn hernámi. Hann
er stærri og meiri. Auftvitaft
eru til menn hjá okkur sem
vilja aö þaft hafi úrslitaáhrif,
en pólitiskar kringumstæftur
hafa ekki veitt okkur
aftstöftu til aft knýja þaft
mál fram.
Þaft er sagt um þig Lúftvik, aft
þú sért praktiskur sósialisti
sem láti ekki hugmynda-
fræðina vefjast fyrir sér.
Ég trúi auövitaö á
ýmsar grunnkenningar
sósialismans, en sú trú
er ekki blind. Ég hef
séft þaft i raun
aft kenningar
sósialismans eru
æriö misjafnar
i framkvæmd og
býsna langt frá
þvi sem ég heffti
hugsaft mér. ís-
lenskur sósialismi
mótast af þjóft-
félaginu og leikreglum
lýöræftisins.
Ertu þá ekki
byltingarmaftur?
A dögum Sósialista-
flokksins I
kringum 1950 gáfum viö út rit,
sem samift var af fjölmennri
starfsnefnd og hét: Leiö Islands
til sósialisma.
Þar segir skýrum oröum aft
sósialisma veröi ekki komift á á
Islandi nema meft meirihlutaaft-
stöftu á Alþingi, þ.e.a.s. eftir regl-
um lýftræftis.
Um þessa túlkun vorum vift all-
ir sammála Einar Olgeirsson,
Brynjólfur og ég.
Þú vilt þá vifturkenna hift
kapitaliska lýðræOisþjóðfélag?
Ég vifturkenni afteins
staftreyndir. Auftvitaö hefur lifs-
ins skóli mótaö mig. Ég hef verift
forstjóri fyrir togaraútgerö, rekift
(stóra) verslun, gert út sildar-
báta og togara og veitt frystihúsi
forstööu. Ég hef stýrt bæjarfélagi
og þekki þarfir þess. Þetta hefur
allt mótaö mig og þroskaft, og
leitt mér fyrir sjónir, aö I lifinu er
ekki hægt að binda sig fastan i
hugmyndafræfti, heldur verftur aft
meta allar kringumstæftur af
raunsæi.
Lúðvík Jósepsson í
Fjölga þarf þingmönnum
Mér er sagt aft þú sért meft
ákveftnar hugmyndir um hvernig
leysa eigi deiluna um kjördæma-
málift og kosningalögin? /
Ég viöurkenni aft óhjákvæmi-
legt er aft endurskofta kosninga-
lögin. Þafter fullkomlega eftlilegt,
þó ekki væri fyrir annaft en mikla
.búseturöskun
frá siöustu
breytingum á
kjördæmaskipan
skiptingu þing
sæta. Sú endur-
skoftun getur
afteins orftift á
einn veg, þ.e.
aft rétta hlut
Reykja vikur og
Reykjaness.
Mér sýnist aft
þaft veröi ekki
leiftrétt nema
meft fjölgun
þingmanna i
þessum
tveim
kjördæmum.
”i þessu sambandi
tel ég mikilvægast
aö rétt og eölilegt
jafnræöi sé milli
stjórnmálaflokk-
fanna. Mikil leiftrétting
fékkst þará 1959,
og allar breytingar
nú þurfa aft mifta
aft þessu.
Ég hef rætt vift
formenn stjórn-
málaflokkanna og
sagt þeim aö
þaft sé okkar hlut-
verk, formanna
flokkanna, aft
finna sameigin-
legar leiftir ur/
breytingar
Ég hef
bara
og
Lúðvík Jósepsson á sér langa sögu í ís-
lenskri pólitík. Allt frá þvú að hann hóf feril
sinn sem rauður bolsi á Norðfirði austur og
þar til hann trónaði í valdastólnum í
stjórnarráðinu/ hefur hann verið grýla and-
stæðinga sinna en átrúnaðargoð samherj-
anna.
Það hefur engin lognmolla ríkt um Lúðvík
enda maðurinn kynngimagnaður af eldmóði,
harður í skoðunum, ráðrikur og stjórnsam-
ur.
En hann hefur þótt háll sem áll, og stund-
um hefur vafist fyrir mörgum, hversu heill
hann sé i hinni marxísku trú. Hann hefur
þótt kapitalískur kommúnisti og lagt meir
upp úr völdum en hugsjónum.
Þrátt fyrir setu á f jörutíu þingum á alþingi
sýnir hann engin þreytumerki. Hann er enn
uppfullur af hugmyndum, sannfæringar-
krafturinn er sá sami og áður og pólitíkin
hans ær og kýr.
En Lúðvík er hættur á þingi, yngri menn
sitja í ráðherrastólum og um næstu helgi læt-
ur þessi umdeildi stjórnmálamaður af for-
mennsku í Alþýðubandalaginu. Það eru
vissuiega tímamót í íslenskri stjórnmála-
sögu, og umtalsverður þáttur í þeim kyn-
slóðaskiptum, sem nú fara fram á vettvangi
stjórnmálanna.
enga trú á aft stjórnarskrár-
nefndin leysi þennan var
Ég hef mfnar
ákveftnu hug
myndir um hvernig
þetta skuli
gert, en vil ekkert
um þaft segja /
opinberlega fyrr
en ég hef kynnt <
þær á flokks- J
þinginu nú um '
helg ina.
Telur þú
aö klofning- \
urinn I Sjálf-
stæftisflokknum
geti haft varanleg
áhrif á stjórnmála-
þróunina hér á
landi?
Þessar sviptingar
hafa veikt
Sjálfstæftisflokkinn. A
þvi er enginn vafi. Ég
átta mig ekki á þvi
hvernig menn skiptast i
hópa, en mér sýnist ágrein
ingurinn vera persónulegur
frekar en málefna
legur. Ég get ekki
séft aft þetta
þurfi aft þýfta mikla uppstokkun i
islenskri pólitik. Þaft sem gæti
gerst er aft hér verfti starfræktir
tveir Sjálfstæöisflokkar. Þaft
mundi ekki hafa neitt aukift fylgi i
för meft sér fyrir aöra flokka.
Hinir flokkarnir eru ekki þess
eftlis, aft þeir höffti til hefftbund-
inna stuöningsmanna Sjálfstæöis-
flokksins.
Stjórnin mætti aðhafast
meira
Ert þú stjórnarandstæftingur,
Lúövik?
Ég er ekki stjórnarandstæfting-
ur, en ég vildi gjarnan aft stjórnin
aftheföist meir en hún gerir i dag.
Þessi rikisstjórn var mynduft vift
miög sérstakar og óvenjulegar
,r<r