Morgunblaðið - 15.12.2003, Page 20

LISTIR
20 MÁNUDAGUR 15. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Suðurlandsbraut 20 – 108 Reykjavík – Sími 588 0200 – www.eirvik.is
Miele ryksugurnar hafa unnið til fjölda verðlauna fyrir afköst, formfegurð og þægindi
í notkun. Ríkulegur staðalbúnaður og mikið úrval aukahluta skapar fullkomna
ryksugu fyrir sérhvert heimili. Miele ryksugurnar gera jólahreingerninguna að léttu
verki og eru tilvaldar í jólapakkann.
Miele ryksuguga er glæsileg jólagjöf
og frábær í jólahreingerninguna
– enga málamiðlun
fyrir jólin
Borgir og eyðimerkur, er aðalper-
sónan rithöfundurinn Kristmann
Guðmundsson. Bók Viðars Hreins-
sonar, Andvökuskáld, er annað bindi
ævisögu Stephans G. Stephanssonar
og er viðfangsefnið líf og skáldskap-
ur Stephans á árunum 1899–1927.
Umræður verða að lokinni kynn-
ingu en þá gefst fólki tækifæri á að
koma með spurningar og ræða við
höfundana um verk þeirra.
Kvartettinn Spaðafjarkinn mun
syngja nokkur lög við undirleik Við-
ars Guðmundssonar píanóleikara.
,,ÆVISÖGUR í ýmsum myndum“ er
yfirskrift bókakvölds Snorrastofu í
desember. Annað kvöld, þriðjudags-
kvöld, kl. 20.30 lesa nokkrir höfund-
ar nýútkominna bóka upp úr verkum
sínum. Öll eiga verkin það sameig-
inlegt að vera eitthvert form ævi-
sagna. Jakob F. Ásgeirsson segir
sögu athafnamannsins Valtýs Stef-
ánssonar, ritstjóra Morgunblaðsins.
Í bók Flosa Ólafssonar, Ósköpin öll,
er að finna frásagnir frá sambúð
hans og Lilju konu hans til 50 ára. Í
skáldsögu Sigurjóns Magnússonar,
Jakob F.
Ásgeirsson
Viðar
Hreinsson
Sigurjón
Magnússon
Flosi
Ólafsson
Ævisögur í Snorrastofu
HINIR árlegu aðventutónleikar Diddúar
og drengjanna verða haldnir í Mosfells-
kirkju þriðjudaginn 17. og miðvikudaginn
18. desember og hefjast þeir kl. 20.30.
Flytjendur eru Sigrún Hjálmtýsdóttir
sópransöngkona og blásarasextett en
hann skipa klarínettuleikararnir Sig-
urður Ingvi Snorrason og Kjartan Ósk-
arsson, hornleikararnir Emil Friðfinns-
son og Þorkell Jóelsson og
fagottleikararnir Brjánn Ingason og
Björn Árnason. Á efnisskránni eru verk
sem viðeigandi er að flytja á jólaföstunni.
Elsta verkið er frá 15. öld en hið yngsta
er aðeins nokkurra ára gamalt. Sigrún
syngur meðal annars „Ave Maríur“ eftir
Mascagni, Caccini og Cherubini, Panis
Angelicus eftir César Franck, Ó helga
nótt eftir Adolphe Adam og Maríukvæði
Atla Heimis Sveinssonar við texta Hall-
dórs Laxness. Menningarmálanefnd Mos-
fellsbæjar stendur að þessum tónleikum
sem nú eru haldnir sjöunda árið í röð.
Diddú og drengirnir, blásarasextett, halda aðventutónleika í Mos-
fellskirkju.
Diddú og
drengirnir
Í ÞESSARI bók eru frásöguþætt-
ir um sjö karla, sem átt hafa heima á
Akranesi um lengri eða skemmri
tíma eða í Borgarfirðinum. Fjórir
þeirra geta kallast skemmtikraftar,
sá fimmti mjög braghagur maður og
tveir nokkurs konar furðufuglar.
Í formála segir útgefandinn og sá
sem efnið hefur tekið saman, að
„þessar sögur og kveðskapur [eigi]
það sameiginlegt að rifja upp afþrey-
ingarefni frá samtímanum á síðustu
öld“. Og satt er það líka að afþrey-
ingarlestur er þetta eða kannski öllu
fremur lestur, sem kemur manni í
gott skap eina eða tvær kvöldstund-
ir. En líklega gildir það einungis um
okkur gamlingjana. Hinir yngri eiga
varla hugljúfar endurminningar um
dansiböll, þar sem ,,Besti vinur bak
við fjöllin háu“ hljómaði í fullu veldi
eða lundin glúpnaði við að hlusta á
„Á hörpunnar
óma …“. En sá
sem fyrst er hér
sagt frá, Theódór
Einarsson, er ein-
mitt höfundur
þessara texta og
fjölmargra fleiri,
sem mikið voru
sungnir og leiknir
og hér eru prent-
aðir.
Annar í röðinni er Ragnar Jó-
hannesson, sem um skeið var skóla-
stjóri á Akranesi, skáldmælt gáfu-
menni og mikill félagsmálamaður.
Hann var þjóðkunnur fyrir skemmti-
efni bæði í bundnu og óbundnu máli
og átti mikinn þátt í að vekja gleði og
skemmtan meðal Akurnesinga. Sá
þriðji, Ólafur í Mýrarhúsum, var allt
annarrar gerðar. Hann orti fjöldann
allan af skrítnum og skondnum vís-
um. Þó að frumleiki væri þar sér-
stæður hefur það varla þótt mikill
skáldskapur, en engu að síður til
gleðiauka.
Valgeir Runólfsson rafvirkja-
meistari er fjórða skáldið, sem hér er
kynnt. Hann var býsna góður og
gamansamur vísnasmiður.
Sá fimmti er svo sjálfur allsherj-
argoðinn Sveinbjörn Beinteinsson.
Yfir þeirri frásögn er mun meiri al-
vara, enda naumast hægt að segja að
Sveinbjörn hafi verið skemmtikraft-
ur, þó að hann stigi nokkuð oft á svið
með rímnakveðskap sinn. Hér segir
margt af kveðskap Sveinbjarnar en
hann var afar bragfróður maður,
orðhagur og leikinn í vísnagerð.
Síðustu tveir þættirnir eru um tvo
skrítna karla. Annar þeirra, Guð-
mundur Jónsson (Gvendur Th. eða
trunta), var mikill dugnaðarmaður
og hestamaður kunnur, en þekktur
fyrir snjöll og beinskeytt tilsvör, sem
mér skilst að lifi enn þar í sveit.
Restina rekur Ólafur nokkur Jóns-
son, kallaður Óli gossari. Sá var eig-
inlega einn af síðustu umrenningum
þessa lands, ef ekki eru meðtaldar
ýmsar nútíma landeyður.
Sem sagt: skemmtileg bók fyrir
líklega fremur þröngan „markhóp“.
Gamanmál af Skaga
BÆKUR
Mannlífsþættir
Bragi Þórðarson. Sögur, kveðskapur,
gamanmál. Hörpuútgáfan, Akranesi,
2003, 224 bls.
KÁTIR KARLAR
Bragi
Þórðarson
Sigurjón Björnsson
ÍBÚAR þessarar strjálbýlu eyj-
ar, sem hafa lifað á frumstæðum
landbúnaði og sjósókn við heldur
kuldalegar aðstæður, eru að vonum
stoltur af þeirri ríkulegu sögu og
bókmenntahefð sem varð til þrátt
fyrir fjarlægð frá borgarmenningu
og fræðasetrum þeirra. Við njótum
þess að ferðast um söguslóðir okk-
ar, rétt eins og okkur finnst við
þurfa að drepa niður fæti í fornum
dómkirkjum Ítalíu og láta taka af
okkur myndir í þröngum strætun-
um við Signubakka til að teljast
með menningarþjóðum. Þótt skap-
ast hafi hefð fyrir skoðunarleið-
öngrum um slóðir íslenskra stúd-
enta í Kaupmannahöfn, leiðum við
þó sjaldan hugann að erlendum
uppruna okkar í menningartengdri
ferðamennsku. Það er helst að
áhugi okkar komi fram í stolti yfir
að hafa, með miðaldabókmenntun-
um, gefið hinum Norðurlandaþjóð-
unum sögu. Miklu sjaldgæfara er
að farið sé á söguslóðir forfeðra
okkar í Noregi. En Þorgrímur
Gestsson brá útaf venjunni og segir
ferðasögu af Noregi í bókinni sem
hann kallar Ferð um fornar sögur.
Þorgrímur fór sjóleiðina utan,
eins og fornkapparnir, en notaðist
við gamlan jeppa til að komast leið-
ar sinnar á landi. Í upphafi hvers
kafla er kort af því svæði sem hann
fór um, sem hjálpar lesandanum að
fylgja honum eftir. Inn í ferðasög-
una fléttast frásagnir bókmennt-
anna, eftir því sem þær tengjast
hverjum stað. Hann skoðaði forn-
leifar og byggðasöfn og talaði við
heimamenn og fræðimenn á staðn-
um. Í ljós kemur að Íslendingasög-
ur segja ekki alltaf alla söguna, því
ýmsar sagnir eru enn við lýði meðal
norskra frænda okkar sem stemma
ekki við hinar rituðu heimildir. Oft
ríma þær einnig vel og sumar eru
hreinar viðbætur
við Snorra
gamla. Sannleik-
urinn hefur
margar myndir.
Höfundi verður
tíðrætt um staða-
nöfn, hvernig
orðin hafa tekið á
sig breytta mynd
í mörgum tilvik-
um, en eru í öðr-
um tilvikum auðþekkjanleg. Enn
annarstaðar hafa ný nöfn einfald-
lega tekið völdin af þeim gömlu.
Frásögnin er tilgerðarlaus og
launfyndin á köflum, bæði af ferð-
um Þorgríms og fólkinu sem hann
hitti, sem og þegar hann rekur sög-
ur fortíðarinnar. Þarna er komin
saman mikil þekking af því tagi
sem kallast alþýðufróðleikur, því
vitnað er til samtala, en aldrei beint
í rannsóknir. Með þeim undantekn-
ingum þó þegar beint er vitnað í
sögurnar. Aftast er listi yfir rit sem
Þorgrímur notaði til upplýsingaöfl-
unar og það er dálítið klaufalegt að
geta ekki Fornritaútgáfu Hins ís-
lenska fornritafélags þar, þótt hann
hafi gert það í inngangi. Það er þó
varla stór sök, enda eru einkunn-
arorð bókarinnar að hafa skuli það
sem skemmtilegra reynist. Þau eru
höfð eftir Jóni Böðvarssyni, sem
hefur langa reynslu af því að
ferðast með Íslendinga um sögu-
slóðir í Noregi.
Band bókarinnar er það sem kall-
ast álímingur, en það er nefnt svo
þegar kápan er límd á spjöldin eins
og tíðkast með teiknimyndasögur.
Bókin er einnig af sömu stærð og
slíkar bókmenntir eru gjarnan og
að þeim ólöstuðum tel ég samt að
það grafi undan tiltrú manna á bók-
ina við fyrstu sýn, að binda hana á
þennan hátt. Hún hefði sómt sér
miklu betur í broti sem þægilegra
er að halda á, annaðhvort í kilju eða
virðulegra bandi. Að vísu eru í
henni myndir, en rýmið sem skap-
ast er ekki nýtt svo vel að það skýri
þetta val. Myndirnar tekur Þor-
grímur sjálfur og bera þess merki
að þar er ekki atvinnumaður á ferð.
Þann þátt hefði verið æskilegt að
vinna betur. Bókarkápan sjálf er þó
bæði falleg og smekklega unnin af
Halldóri Þorsteinssyni.
Ég átti góðar stundir með þess-
ari bók og hló oft upphátt. Það er
gaman að henni og hún er áhuga-
verð bæði fyrir þá sem eru vel að
sér í miðaldabókmenntum og aðra
sem hafa bara áhuga á góðum sög-
um. Á endanum er ekki laust við að
maður láti sig dreyma um að fara
slíka ferð.
Birtingarmyndir
sannleikans
BÆKUR
Ferðasaga
Þorgrímur Gestsson. Útgefendur Sögu-
félag og Hið íslenska bókmenntafélag,
kortagerð Jean-Pierre Biard, útlit Halldór
Þorsteinsson, prentvinnsla Prentsmiðjan
Oddi hf., ljósmyndir Þorgrímur Gestsson,
232 bls.
FERÐ UM FORNAR SÖGUR. NOREGSFERÐ
Í FÓTSPOR SNORRA STURLUSONAR
Þorgrímur
Gestsson
Lára Magnúsardóttir
Fréttasíminn
904 1100