Morgunblaðið - 28.12.2003, Blaðsíða 15

Börn Ingvars leika systkini
Hilmar er spurður út í leikara-
valið í Kaldaljósi. „Ég hafði frá
upphafi séð Ingvar Sigurðsson fyr-
ir mér í hlutverki Gríms. Hann var
á svipuðum aldri og Vigdís gerir
ráð fyrir að Grímur eldri sé í sög-
unni þegar ég fyrst talaði við hann
um hlutverkið fyrir einum 13 ár-
um. Á undirbúningsferlinu eltist
hann um þessi 13 ár og var þar af
leiðandi orðinn jafnmörgum árum
of gamall fyrir hlutverkið miðað
við skáldsöguna þegar tökur hóf-
ust. Hins vegar var ég búinn að
hugsa hlutverkið of lengi út frá
Ingvari til að ég gæti hugsað mér
að skipta um leikara. Ég tók því
einfaldlega ákvörðun um að Grím-
ur eldri yrði eldri í kvikmyndinni
en í sögunni eða tæplega fertugur.
Ég er reyndar þeirrar skoðunar að
þessi breyting styrki myndina, þ.e.
af því að eldri Grímur hefur aug-
ljóslega verið lengur í myrkrinu
heldur en yngri Grímur.
Hvað Álfrúnu varðar komu held-
ur ekki margar leikkonur til
greina. Kristbjörg Kjeld er ein af
okkar stóru leikkonum. Ég hef
þekkt hana frá því að ég man fyrst
eftir mér þó að við höfum aldrei
unnið saman fyrr. Að kynnast
henni í vinnu var bæði ný og
skemmtileg reynsla fyrir mig.
Hlutverk Álfrúnar er ekki auðvelt
og það tók hana sinn tíma að finna
kerlingu sem hún yrði sjálf sátt
við. Ég vissi alltaf að þegar að því
kæmi yrði það stórbrotið og það
stóð heima.“
Hilmar segir algjöra „hunda-
heppni“ hversu vel gekk að velja
börn í hlutverk Gríms yngri og
Gottínu systur hans í kvikmynd-
inni. „Ég vissi að Ingvar átti strák
á svipuðum aldri og Grímur yngri í
Kaldaljósi. Ég vissi líka að hann
hafði leikið eitt lykilhlutverkanna í
Jóni Oddi og Jóni Bjarna í Þjóð-
leikhúsinu og gæti þar af leiðandi
örugglega leikið. Ég ætlaði samt
ekki að trúa lukku minni þegar við
Áslákur hittumst í fyrsta skiptið
til að tala um Kaldaljós. Ég held
að við höfum talað saman í eina 3
klukkutíma meðan ég lét digital-
myndavél rúlla á honum. Áslákur
virkaði mjög vel á mig enda bæði
greindur og skemmtilegur strákur.
Eftir viðtalið var ég sannfærður
um að tilfinning mín væri rétt.
Venjulega hef ég þurft ég að prófa
svona 50 til 100 börn til að finna
þau réttu í kvikmyndirnar mínar.“
Forlögin hafa líklega verið búin
að ákveða að tími væri kominn til
að þú yrðir heppinn?
„Já og ekki einu sinni heldur
tvisvar því að Snæfríður yngri
systir Ásláks leikur Gottínu, yngri
systur Gríms, í myndinni. Ég fékk
hana í viðtal eins og Áslák og fljót-
lega kom í ljós að hún var algjört
náttúrubarn í leiklistinni.“
Hvernig gekk svo að leikstýra
þessum ungu leikurum?
„Mjög vel,“ segir Hilmar. „Ég
hef haft fyrir venju að ráða alltaf
einhverja trausta manneskju mér
við hlið til að aðstoða mig við börn-
in því börn þurfa tíma, sérstaka
umönnun og hjálp. Við gerð Kalda-
ljóss var Unnur Ösp Stefánsdóttir
leikkona mín hægri hönd. Hún
kom inn í grunnvinnuna með
krökkunum og hjálpaði þeim að
undirbúa sig fyrir tökur. Mikil
sómakona, Unnur, með fullt af alls
konar hæfileikum. Systkinin gerðu
gott betur en að standa undir
væntingum mínum. Þau voru stór-
kostlega skemmtileg, jákvæð og að
öllu leyti vandræðalaus. Ekki
skipti heldur minna máli hversu
náið og gott sambandið var milli
þeirra í veruleikanum. Ef þau
hefðu ekki þekkst hefði tekið lang-
an tíma að þróa slíkt samband,“
segir Hilmar. „Þau eru bæði alveg
hreint yndisleg og urðu miklir vin-
ir mínir við gerð kvikmyndarinn-
ar.“
Ruth Ólafsdóttir leikur ástkonu
Gríms eldri í kvikmyndinni. „Ruth
Ólafsdóttir, Urbancic í móðurætt,
er hálfíslensk og hálfausturrísk,
fædd á Íslandi og alin upp í Vín.
Ég kynntist henni fyrst þegar ég
var við nám í München. Hún var
stórstjarna í leikhúsheiminum í
Þýskalandi og lék undir stjórn
þekktra leikstjóra eins og Ingmars
Bergmans.
Allt í einu lét hún sig hverfa af
stjörnuhimninum. Ég hitti hana
ekki aftur fyrr en mörgum árum
síðar þegar hún hafði samband við
mig í Los Angeles þar sem hún
býr núna. Við endurnýjuðum kynni
okkar þegar hún tók að sér hlut-
verk Anniear Leifs í kvikmynd
minni Tár úr steini og aftur núna í
Kaldaljósi. Ruth er gífurlega fær
leikkona og kemur afskaplega vel
út í Kaldaljósi.“
Heldur þú að rætur hennar á Ís-
landi hafi haft áhrif á að hún hafði
áhuga á að leika í íslenskum kvik-
myndum?
„Já, örugglega. Hún kemur oft
hingað og er stolt af íslenskum
uppruna sínum. Annars held ég að
í Austurríki sé hún álitin Íslend-
ingur og Austurríkismaður á Ís-
landi.“
Svo leikur konan þín Þórey Sig-
þórsdóttir, Þóru mömmu
barnanna. „Já,“ staðfestir Hilmar.
„Sú ákvörðun var eiginlega aldrei
tekin heldur gerðist einhvern veg-
inn af sjálfu sér. Stundum hefur
því verið haldið fram að hún hafi
goldið þess að vera konan mín. Ég
hef svo sem ekkert verið að hlaða
undir hana þó að við höfum sann-
arlega unnið saman áður. Fyrsta
alvöru samstarfið var þegar hún
bað mig að taka að mér að leik-
stýra sér í leikgerð hennar og
Ingu Lísu Middleton af Medeu
Evripídesar. Það var mjög krefj-
andi og lærdómsríkt verkefni. Ég
verð að viðurkenna að stundum
gat verið erfitt að skilja allt heim-
ilið eftir heima, aðallega til að
byrja með. Eftir að komið var yfir
ákveðinn hjalla varð auðveldara að
skilja á milli þessara tveggja
heima. Í Kaldaljósi féll Þórey ein-
hvern veginn alveg inn í heild-
armyndina, á því var aldrei vafi í
mínum huga.“
Í gervi Schröders
Þú kemur sjálfur fram í mynd-
inni?
„Já, ég hef ekki haft fyrir venju
að leika alltaf lítið hlutverk í kvik-
myndunum mínum eins og Hitch-
cock og fleiri leikstjórar. Lengst af
var hlutverkinu óráðstafað. Seint
og um síðar fór ég svo að leita að
einhverjum hentugum leikara í
hlutverkið og af því að ég fann
engan í fljótu bragði ákvað ég að
lokum að fara sjálfur með hlut-
verkið. Annars er hlutverkið svo
lítið að mér bregður rétt aðeins
fyrir nokkrum sinnum á lokamín-
útunum. Eina setningin mín í
handritinu var klippt út í loka-
útgáfunni. Ef vel er að gáð er
reyndar hægt að sjá mig á fjöl-
skylduljósmynd á skrifstofu Tuma
í seinni hlutanum. Ég er óþægi-
lega líkur Gerhard Schröder á
myndinni eins og hinir í hópnum
voru fljótir að benda á,“ segir
Hilmar og viðurkennir að þó að
hann hafi ekki haft fyrir venju að
koma sjálfur fram í kvikmyndum
sínum hafi honum áður brugðið
fyrir í eigin kvikmynd. „Út úr
neyð kem ég aðeins fram í Eins og
skepnan deyr. Allir aðrir í hópnum
voru búnir að koma fram í mynd-
inni. Meira að segja tökumaðurinn,
Sigurður Sverrir, fór með hlutverk
í þeirri mynd. Fáir vita líka að ég
tek lagið í kvikmyndinni Tár úr
steini. Með nokkrum tæknibrellum
hljóma ég eins og miðaldra kona
og það kemur hvergi fram hver
syngur lagið.“
Hilmar tekur fram að fyrir utan
eitt lag eftir sig „Er þú birtist“ og
lag sem hin magnaða hljómsveit,
Singapore Sling, flytji í myndinni,
semji Hjálmar H. Ragnarsson alla
tónlist. „Samstarf okkar Hjálmars
hófst fyrir allmörgum árum þegar
hann lauk upp fyrir mér mögn-
uðum heimi tónlistar Jóns Leifs.
Ég held að tónlist hans við Kalda-
ljós sé hápunktur samstarfs okkar.
Hún er frábær og vinnur stórkost-
lega með myndinni. Af öðru lyk-
ilfólki verð ég að fá að nefna Sig-
urð Sverri Pálsson kvikmynda-
tökumann sem hefur tekið allar
mínar myndir. Sigurjón Jóhanns-
son leikmyndahönnuður og Helga
I. Stefánsdóttir hafa verið í fasta-
liðinu undanfarnar myndir að
ógleymdri Jónu vinkonu minni
Finnsdóttur. Ég held að mér sé
óhætt að segja að útlitsþættir
myndarinnar, leikmynd, búningar
og förðun, séu sérlega vel heppn-
aðir. Leikmyndin jafnast á við það
besta sem ég hef séð í íslenskri
kvikmyndagerð og fyrst ég er
byrjaður að nefna lykilfólk get ég
ekki látið hjá líða að minnast á
Sigvalda Kárason, klippara og
samstarfsmenn hans hjá Post eft-
irvinnslufyrirtækinu. Við áttum
sérlega gott og ánægjulegt sam-
starf. Annars verð ég bara að
segja að áhöfnin á Kaldaljósinu
var einhver sú allra besta sem ég
hef unnið með og hef ég þó unnið
með frábæru fólki í gegnum tíð-
ina.“
Byggt á sönnum atburði
Hilmar á bæði lag og texta lags-
ins „Er þú birtist“ í Kaldaljósi.
„Ég á mér náttúrulega fortíð í því
að semja lög og hef alltaf haft
gaman að því að rifja það upp ann-
að slagið. Lögin mín úr Skepnunni
nutu meira að segja talsverðra vin-
sælda. Gallinn var bara sá að sum-
ir af yngri kynslóðinni urðu fyrir
vonbrigðum með kvikmyndina af
því að þeir héldu að hún væri eins
og myndböndin með lögunum.
Ástæðan fyrir því að KK syngur
lagið „Er þú birtist“ – fyrir utan
að hann er frábær tónlistarmaður
– tengist því að Pétur bróðir hans
var einn af lykilmönnunum okkar
á Seyðisfirði og Kristján heimsótti
okkur á meðan á tökum stóð. Ann-
ars er svolítið gaman að segja frá
því að ég hef þrisvar sinnum kom-
ið til Seyðisfjarðar til að vinna að
gerð kvikmyndar. Ég kom þangað
fyrst til að aðstoða við gerð kvik-
myndarinnar Hvítir mávar sum-
arið 1984. Ég fór svo þangað aftur
til að gera Skepnuna sumarið eftir.
Enda þótt langt væri um liðið þeg-
ar ég kom til Seyðisfjarðar til að
taka upp Kaldaljós fannst mér
eins og ég hefði verið þar í gær.
Allt var einhvern veginn alveg eins
og mig minnti og sumir „statist-
arnir“ í Kaldaljósi meira að segja
þeir sömu og í Skepnunni.“
Hvernig gekk samstarfið við
bæjarbúa?
„Auðvitað reynir töluvert á fólk
þegar kvikmyndatökufólk kemur
svona alveg inn að húsgafli hjá því
eins og við gerðum á Seyðisfirði.
Þess vegna var alveg ótrúlegt hvað
bæði bæjarbúar og bæjaryfirvöld
reyndust okkur vel í tengslum við
kvikmyndatökuna. Ekki má heldur
gleyma því að sagan Kaldaljós er
skrifuð með Seyðisfjörð í huga.
Vigdís vann um tíma við Kaldaljós
á Seyðisfirði og byggir atburði
sögunnar að hluta til á frásögnum
af snjóflóði úr Bjólfi árið 1885,“
rifjar Hilmar upp og bætir því við
að í kvikmyndinni hafi verið
ákveðið að tímasetja atburðina í
lífi Gríms yngri einhvern tíma á
sjöunda áratugnum. „Sviðssetning-
in líkir því ekki eftir snjóflóðinu í
Bjólfi þó að margt sé líkt, t.d. fór
snjóflóðið í Bjólfi yfir nokkur hús
við fjallsræturnar rétt eins og
snjóflóðið í Kaldaljósi. Alls létust
25 manns í snjóflóðinu úr Bjólfi.
Það var því eitt mannskæðasta
snjóflóð sem fallið hefur á Íslandi í
seinni tíð.“
„Djöfulmóður í loftinu“
„Ég velti því talsvert fyrir mér
hvað snjóflóðið ætti að spila stórt
hlutverk í kvikmyndinni,“ viður-
kennir Hilmar. „Svarið við þeirri
spurningu kom til mín á Ísafirði
fyrir nokkrum árum. Ég fór þang-
að ásamt Hjálmari og Jónu Finns-
dóttur til að sýna Tár úr steini og
ákvað að taka handritið að Kalda-
ljósi með mér til að hafa eitthvað
að gera ef ég yrði veðurtepptur. Á
endanum urðum við veðurteppt
fyrir vestan í 5 daga. Fyrstu dag-
ana notuðum við til að litast dálítið
um og fórum inn í hálfkláruð Vest-
fjarðagöngin þar sem kom til tals
að skjótast yfir til Flateyrar. Ein-
hverra hluta vegna varð ekkert úr
því að við færum þangað. Við sner-
um til baka og héldum áfram að
bíða eftir því að veðrið lægði. Mér
er enn í fersku minni næstsíðasta
kvöldið á Ísafirði. Ég hef aldrei
upplifað annan eins djöfulmóð í
loftinu. Snjóflóð voru þegar tekin
að falla við og í kringum Skut-
ulsfjörðinn en enn hafði enginn
mannskaði orðið. Morguninn eftir
i umflúin
Ruth Ólafsdóttir Urbancic og Ingvar Sigurðsson í hlutverkum sínum í Kaldaljósi.
Grímur eldri (Ingvar Sigurðsson) reynir að brjótast út úr viðjum fortíðarinnar.
’ Þegar hann vaknarer hann lengi að opna
augun. Og hann liggur
grafkjurr. Í þetta sinn
má hann ekki láta á
sér bæra. Hann þarf
að vera í næði, hafa
breitt upp fyrir haus
og vera einn svo hann
geti hugsað um það
sem gerðist í nótt.
Hann verður að reyna
að sjá fyrir sér það
sem hann sá, kalla
fram bros Álfrúnar
þar sem hún situr
klofvega á prikinu í
gráköflótta kjólnum.
(bls. 12.) ‘vináttubönd.
’ Og hann teiknarBergljótu nákvæmlega
einsog hún er með
þeim aðferðum sem
hún sjálf hefur kennt
honum. Og hann hik-
ar aldrei. Það er gott
að teikna hana. Hún
er mjúk og líkami
hennar ánægður. Ekki
þungur og þurr eins
og líkami Láru. Og
þegar hann hefur lok-
ið við að teikna hana
teiknar hann fjall sem
hvolfist yfir hana.
Þetta er ekki Tindur
þótt það líkist honum.
Tindur gæti aldrei
orðið hennar verndari.
Þetta er þeirra fjall.
Þeirra náttúra sem
enginn hefur áður
snert. Enginn. (bls.
345.) ‘
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. DESEMBER 2003 15