Morgunblaðið - 27.03.2004, Blaðsíða 40

UMRÆÐAN
40 LAUGARDAGUR 27. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Skoðaðu ferðatilboðin okkar! www.nordur.is
KOMDU NORÐUR
um páskana
og skemmtu þér!
Útivist! Skíðaparadís! Sundlaugarfjör! Huggulegheit! Rómantík!Vélsleðaferðir!
A
th
yg
li
A
ku
re
yr
i
jarðböðin
við mývatn
Laugavegi 63
(Vitastígsmegin)
sími 551 2040
Silkitré og silkiblóm
Ný lína í
gjafavörum
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni
ERFÐAFJÁRSKATTUR er
skattur þar sem verið er að greiða
skatt af fjármunum, sem þegar er
búið að greiða skatt af. Margar
þjóðir, þ.m.t. Íslendingar, hafa
hins vegar talið að erfðafé sé eðli-
legur skattstofn, en
af 30 aðildarríkjum
OECD leggja Ástr-
alía og Kanada ekki á
erfðafjárskatt. Hafa
þessar þjóðir litið á
erfðafjárskattinn sem
skatt sem kom til
viðbótar tekjuskatti á
yfirfærslu fjár milli
kynslóða.
Til að leiðrétta
þessa ósanngjörnu
skattheimtu lagði
undirritaður fram, á
síðasta þingi, ásamt
nokkrum þingmönn-
um Sjálfstæðisflokks-
ins og einum þing-
manni
Framsóknarflokks-
ins, frumvarp til laga
um breytingu á lög-
um um erfða-
fjárskatt. Frum-
varpið gekk út á það
að lækka skattpró-
sentuna niður í 5%
óháð sifjatengslum.
Frumvarpið náði ekki
fram að ganga.
Sjálfstæðisflokk-
urinn tók síðan lækkun erfða-
fjárskatts upp í stefnuskrá sína
fyrir síðustu alþingiskosningar,
einn flokka. Eftir myndun rík-
isstjórnar Sjálfstæðis- og Fram-
sóknarflokks var lækkun erfða-
fjárskatts sett inn í ríkis-
stjórnarsáttmálann. Sú ákvörðun
er komin til framkvæmda nú,
með samþykkt nýrra laga um
erfðafjárskatt, sem taka gildi 1.
apríl nk.
Hvernig voru
fyrri lög?
Erfðafjárskattinum var skipt í
þrjú þrep eftir skyldleika arfþega
og arfleiðanda.
1. Niðjar arfleiðanda, kjörbörn,
stjúpbörn og fósturbörn
greiddu 5% undir 830 þús. kr.,
sem hækkaði um 1% fyrir
hverjar 830 þús. kr. umfram
það, þar til 4,1 miljónar króna
eignarmarki er náð. Af eignum
umfram það greiddist 10%
skattur.
2. Næsta erfð, t.d. foreldrar lát-
inna, afar og ömmur, greiddi
15% skatt í fyrstu, sem hækk-
aði svo um 2% fyrir hver 830
þús. kr. þar til 4,1 miljónar
króna eignarmarki var náð, eft-
ir það var skatturinn 25%.
3. Fjarskyldir ættingjar og
óskyldir aðilar greiddu 30%
skatt í fyrstu, sem hækkaði svo
um 830 þús. kr. fyrir hver 3%,
þar til 4,1 miljónar króna eign-
armarki var náð,
eftir það var skatt-
urinn 45%.
Það hefur alltaf
sýnt sig að ósanngjörn
skattheimta veldur
undanskotum og sam-
kvæmt fyrri lögum
eru miklar líkur á að
svo hafi verið. Þá voru
einnig fyrir hendi
undanþágur á greiðslu
erfðafjárskatts fyrir
kirkjur, líknar- og
menningarstofnanir og
opinbera aðila.
Hvernig eru
nýju lögin?
Ný lög um erfða-
fjárskatt eru afar ein-
föld, sem betur fer.
a) Eitt skattþrep fyrir
alla, 5%.
b) Engar undanþágur,
sem gera fram-
kvæmdina mun
auðveldari.
c) Makar eða aðilar í
staðfestri sambúð
greiða ekki erfða-
fjárskatt.
d) Markaðsvirði hlutabréfa í stað
nafnverðs. Í eldri lögum var
miðað við nafnverð, en það var
gamalt ákvæði og sett í lögin
þegar markaðsvirði var jafnt
og nafnvirði, en í dag getur
raunvirði verið margfalt nafn-
virði.
e) Ekki er greiddur erfða-
fjárskattur af fyrstu miljóninni.
Líta má á þennan 5% erfða-
fjárskatt sem umsýslugjald fyrir
ríkissjóð vegna kostnaðar við
skiptingu dánarbúa, en skiptin
fara fram hjá sýslumannsemb-
ættum. Tekjur ríkissjóðs af erfða-
fjárskatti miðað við eldra fyr-
irkomulag er um 800 miljónir
króna á ári.
Það er erfitt að meta hvort
þessi upphæð muni lækka með til-
komu nýrra laga en það eru gömul
sannindi og ný, í skattamálum,
bæði í nútíð og fortíð, að fólk
sættir sig við að greiða sann-
gjarna skatta, en kemur sér helst
undan því ef skattheimtan er
ósanngjörn.
Stórlækkun
erfðafjárskatts
Gunnar I. Birgisson
skrifar um erfðafjárskatt
Gunnar I. Birgisson
’Líta má áþennan 5%
erfðafjárskatt
sem umsýslu-
gjald fyrir rík-
issjóð vegna
kostnaðar við
skiptingu dán-
arbúa.‘
Höfundur er alþingismaður.
PÉTUR Gunnarsson, rithöfundur,
skrifaði grein í Morgunblaðið 19.
mars sl. undir heitinu „Að láta gott af
sér leiða?“, þar sem hann fjallar um
grein mína „Að ganga
með klofna umhverf-
isvitund“ sem birtist í
sama blaði 8. mars
2004. Grein Péturs er
hófsöm og án stóryrða
sem er honum til sóma.
Hann er ekki ánægður
með þá staðhæfingu í
grein minni að öfga-
fullur og einhliða mál-
flutningur andstæð-
inga virkjana og
stóriðju hafi komið
óorði á umhverfis- og
náttúruvernd í huga
margra.
Pétur segir: „Íslendingar hafa
sumsé loksins fengið hlutverk í sam-
félagi þjóðanna: að fórna öræfunum
til að bræða heiminum ál.“ Hér hefði
hann getað bætt við „og Bras-
ilíumenn að fórna náttúrulegu gróð-
urlendi til að rækta heiminum kaffi,
Sádí-Arabar, Alsírbúar og fleiri, að
fórna ósnertum eyðimörkum til að
færa heiminum olíu og gas, Rússar
að fórna víðernum Síberíu til að færa
sjálfum sér og Vestur-Evrópu olíu og
gas, og, og, og“. Því að þetta hlutverk
Íslendinga er ekkert einstakt heldur
hluti af heimsmynstri: Verkaskipt-
ingu þjóða á milli þar sem einstakar
þjóðir vinna verk fyrir heiminn, eða
hluta hans, sem þær hafa betri for-
sendur en aðrir til að vinna og
skiptast síðan á afurðum slíkrar
vinnu við aðra, báðum eða öllum til
hagsbóta því að með þessum hætti er
hvert verk unnið þar sem hagkvæm-
ast er að vinna það. Þetta er grund-
völlur viðskiptabúskapar. Hann er
andstæða sjálfsþurftar-búskapar þar
sem hver er sjálfum sér nógur og við-
skipti engin eða í algeru
lágmarki. Sá búskapur
færði þjóðum eymd og
bág lífskjör. Við gætum
ræktað okkar kaffi í
gróðurhúsum. En það
yrði dýrt kaffi.
Forsjónin hefur fært
hverjum Íslendingi
hundrað sinnum meiri
efnhagslega vatnsorku
en hverjum jarðarbúa
að meðaltali. Allir Ís-
lendingar hafa rafmagn
til almennra þarfa,
gagnstætt mörgum
vatnsorkuríkum þjóðum í þróun-
arlöndum, þar sem aðeins lítill
minnihluti fólks hefur rafmagn. Ís-
land er strjálbýlt land, gagnstætt
mörgum öðrum löndum sem auðug
eru af vatnsorku. Í Kína þurfa 1,3
milljónir manna að flytja nauðugar
frá heimkynnum sínum vegna
Þriggja gljúfra virkjunarinnar. Eng-
inn þarf að flytja nauðugur vegna
Kárahnjúkavirkjunar. Fáar þjóðir
hafa því betri náttúrulegar forsendur
til að framleiða ál langt umfram eigin
þarfir og án gróðurhúsaáhrifa (því að
sá hluti álsins sem notaður er í far-
artæki sparar andrúmsloftinu meiri
gróðurhúsalofttegundir en fylgja
framleiðslu þess með vatnsorku við
íslenskar aðstæður). Við skulum
heldur ekki gleyma því að vatnsafls-
virkjanir hafa neikvæð umhverfis-
áhrif víðar en á Íslandi.
Pétur segir ennfremur: „Nú lifum
við Vesturlandabúar í samfélögum
sem ganga fyrir glórulausari kapp-
neyslu en áður hefur þekkst …“. Ég
held að það sem hér er gagnrýnivert
sé frekar neyslumynstrið en sjálft
umfang neyslunnar. Hér á landi
a.m.k., og ég held einnig víða ann-
arsstaðar á Vesturlöndum, fer sam-
an ofneysla á sumum sviðum og van-
neysla á öðrum. Sum svið eru
vanhaldin. Hér á landi heilbrigð-
iskerfið, menntakerfið, velferð-
arkerfið og margvísleg menningar-
starfsemi. (Eru t.d. rithöfundar
ofhaldnir á Íslandi?) Ég held að
heildarneyslan á Íslandi sé frekar
bjöguð en of mikil. Jafnvel of lítil. Og
við skulum gá að því að umhverfis-
áhrif Kárahnjúkavirkjunar eru ná-
kvæmlega hin sömu hvort heldur við
verjum ábatanum af henni í meira
áfengi og kók, fleiri hamborgara og
lúxusjeppa eða til að styrkja heil-
brigðiskerfið eða bæta kjör öryrkja
eða … eða.
Pétur spyr hvort ég telji ekki að
við eigum að varðveita það nátt-
úruríki sem nú er sívaxandi eft-
irspurn eftir í veröldinni. Því er til að
svara ég tel ekki hættu á að við eða
gestir okkar lendum í „fag-
urfræðilegu náttúrusvelti“ þótt við
nýtum orkulindir okkar. Ísland er
strjálbýlt land með ærin tækifæri til
gefandi útivistar þótt við gerum það.
Ýmsir virkjunarandstæðingar
hafa á undanförnum árum haft uppi
fáránlega öfgafullan málflutning svo
sem að hætta sé á að virkjað verði
„… þangað til ekkert er eftir af landi
sem flokka má sem ósnortin víðerni“.
(í Mbl. 3. nóv. 1999); spurt hefur ver-
ið hvort stóriðja sé okkur svo nauð-
synleg „að við þurfum að eyðileggja
það sem eftir er af öræfum landsins
til að gera hana að veruleika“ (í Mbl.
28. okt. 1998); sagt hefur verið að
„þessu landi má ekki breyta í eitt
stórt uppistöðulón“ (viðtal við Dag-
Tímann 11. jan. 1997) og fullyrt hefur
verið að ýmsir séu svo grunn-
hyggnir að þeir haldi „að þjóðin
græði á að gera landið að einu alls-
herjar vatna- og virkjunarsvæði þar
sem síðustu uppúrstandandi hálend-
is- og öræfaperlurnar verða þaktar
rafmagnsflytjandi stauravíravirki
[svo]“ (í Mbl. 12. nóv. 1996). Fleiri
dæmi í þessum dúr má nefna. Ég
hélt því fram í grein minni í Mbl. 8.
mars sl. að ýkju- og öfgamálflutn-
ingur af þessu tagi komi óorði á um-
hverfis- og náttúruvernd. Ég stend
við það.
Í greinarlok lætur Pétur að því
liggja að álbræðslan á Reyðarfirði
muni „ganga fyrir innfluttu vinnuafli
einnig – eða hvað?“ Hversvegna sú
álbræðsla fremur en þær í Straums-
vík og á Grundartanga sem báðar
nota innlent vinnuafl?
Út af grein Péturs
Gunnarssonar
Jakob Björnsson
svarar Pétri Gunnarssyni ’Ýmsir virkjunarand-stæðingar hafa á und-
anförnum árum haft
uppi fáránlega öfga-
fullan málflutning …‘
Jakob Björnsson
Höfundur er fv. orkumálastjóri.