Morgunblaðið - 27.03.2004, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. MARS 2004 45
um
runn-
. 20%
ærri
kröfur.
ð að
a læsir
rði
skól-
ans: Nám með leik? Ódýrasta og hagkvæmasta að-
ferðin til að „stytta“ framhaldsskólann er að gera
það neðan frá.
Viðmið eiga að vera þroski
og hæfni ekki ártal
Með því að ræða málið á þeim forsendum sem hér
er lagt til snýst það ekki um árafjölda í skóla. Leik-
skólinn hefur þróast hratt úr „dagvist“ í mennta-
stofnun og á mikil sóknarfæri; grunnskólinn er í
mikilli gerjun og margt af því besta sem þar gerist
vísar veg fyrir framhaldsskólann. Hann situr eftir og
virðist ekki taka mið af breyttum kennsluháttum
neðri skólastiga og háskóla. Framhaldsskólaárin snú-
ast eins og allir vita um svo miklu meira en um eig-
inlegt nám sem ráðuneytið skilgreinir. Samfélagsvit-
und, menningarlíf og félagsþroski verða að fá sitt
rúm. Þessum þætti framhaldskólalífsins verður að
veita athygli. Ég er því ekki einvörðungu að tala um
að „hraða á færibandinu“ eða „stytta það“ til að skila
fólki einu árinu fyrr út á vinnumarkaðinn, heldur
meðal annars leggja til að aukin framleiðni og afköst
í námi á öllum skólastigum geti nýst til að skapa
svigrúm til að mennta fjölhæfa og vel þroskaða ein-
staklinga. Útskrift miðist við þroska og hæfni en
ekki árgang.
Ekki bara spurning um skóla – heldur líf
Í Danmörku búa menn sig nú undir að stór hluti
vinnuafls helstu fyrirtækja þurfi að vera jafnvígur á
enska og danska tungu. Hvernig ætlum við að mæta
slíkum kröfum með 33% brottfall úr framhaldsskóla
og 30–40% vinnuafls sem hefur grunnskólapróf eða
minni menntun? Hin pólitíska forysta Reykjavík-
urborgar hlýtur að horfa mjög gagnrýnin á frammi-
stöðu framhaldsskólakerfisins. Hvernig samrýmist
geta framhaldsskólanna því markmiði okkar að
Reykjavík verði alþjóðleg heimsborg þar sem fram-
sækin fyrirtæki sækjast eftir að starfa? Ætli borgin
að bjóða upp á nútímalegt líf með öllum þeim tæki-
færum og möguleikum sem krefjandi störf bjóða
uppá verðum við einfaldlega að gera miklu meiri
kröfur til skólakerfisins. Umræðan um „styttingu“
framhaldsskólans er því alltof þröng og tekur alls
ekki á meginmálinu.
mi – ekki ,,stytting“
tt
era
a inn
s-
ema
ætti
Höfundur er formaður fræðsluráðs Reykjavíkur.
Morgunblaðið/Ásdís
asta og hagkvæmasta aðferðin til að „stytta“ framhaldsskólann er að gera það neðan frá,“ segir greinarhöfundur.
Í
slenskt viðskiptalíf hefur gert
strandhögg í Bretlandi, eins
og glögglega kom fram á há-
degisverðarfundi Bresk-
íslenska verslunarráðsins í
Lundúnum í síðustu viku. Halldór
Ásgrímsson utanríkisráðherra var
heiðursgestur á fundinum og flutti
erindi um viðskipti Bretlands og Ís-
lands og fjölþætt samskipti þjóðanna,
en á eftir fylgdu fróðlegar og
skemmtilegar umræður breskra og
erlendra kaupsýslumanna með ráð-
herra og fylgdarliði hans úr utanrík-
isráðuneytinu.
Það var athyglisvert að heyra sjón-
armið þeirra Breta sem virkastir eru
í starfsemi verslunarráðsins. Þannig
sagðist John Quitter, formaður ráðs-
ins sem lengi hefur fylgst með þróun
íslensks fjármálamarkaðar og ann-
aðast á sínum tíma lánamál Citibank
á Íslandi, hafa unnið nokkuð í því að
sannfæra erlenda fjárfesta um að
festa fé sitt í íslenskum fyrirtækjum.
Sú vinna tæki tíma og krefðist þol-
inmæði. Í nýlegum samskiptum sín-
um við breska fjárfesta hefði hann
verið búinn að yfirvinna allar hefð-
bundnar hindranir, s.s. gjaldmiðil,
smæð markaðar og að Ísland væri lítt
þekkt í Bretlandi, einungis verðið
hefði verið of hátt í augum hinna er-
lendu fjárfesta.
Þetta er athyglisvert sjónarmið og
þess virði að gefa nánari gætur. Er
verð hlutabréfa íslenskra fyrirtækja
hærra en svo að þau standi undir því?
Og hver er þá ástæðan? Getur verið
að barátta um völd og áhrif í hér-
lendum félögum, sem er hulin og
jafnvel illskiljanleg útlendingum, hafi
of mikil áhrif á verðmyndum hluta-
bréfa hér á landi?
Hvalveiðarnar erfiðar
Meðal þess sem kom fram í máli
fundarmanna, var nokkur óánægja
með takmarkanir á fjárfesting-
armöguleikum erlendra aðila í ís-
lenskum sjávarútvegi. Töldu þeir
þær draga mjög úr áhuga erlendra
fjárfesta á íslenskum hlutabréfum.
Þá var augsýnilegt, að fundarmenn
töldu vísindahvalveiðar Íslendinga
skaða orðspor landsins í Bretlandi.
Límt væri yfir veggauglýsingar
Flugleiða á neðanjarðarlest-
arstöðvum sem tengdust Íslandi og
fleira í þeim dúr. Utanríkisráðherra
ítrekaði að það væri stefna rík-
isstjórnarinnar að nýta nátt-
úruauðlindir hafsins með sjálfbærum
hætti. Ekki megi raska jafnvægi
náttúrunnar með því að veiða sumar
tegundir en aðrar ekki. Eins snúist
málið um sjálfsákvörðunarrétt Ís-
lendinga til skynsamlegrar nýtingar
eigin auðlinda.
Voru fundarmenn sammála rík-
isstjórninni um að rökin lægju „okk-
ar“ megin en málið snerist hins vegar
ekki um rök að þeirra mati. Áróð-
ursstríðið væri löngu tapað og gæti í
raun ekki unnist. Stjórnvöld þyrftu
að gera sér grein fyrir raunveruleik-
anum og blákalt hagsmunamat þyrfti
að fara fram. Hvalveiðar gætu orðið
íslenskum útrásarfyrirtækjum fjötur
um fót og spurt var hvort þær væru
þess virði fyrir þjóðarbúið.
Hér er auðvitað stórt spurt og ljóst
er að stjórnvöld þurfa að líta til allra
þátta þessa flókna og viðkvæma máls
við framtíðarstefnumótun þess, ekki
aðeins þeirra þátta sem snúa að sjáv-
arútvegi.
Evrópumálin
Skýrt kom fram á fundinum, að
Evrópumálin brenna á aðilum við-
skiptalífsins hvort sem þeir eru á Ís-
landi eða í Lundúnum. Sérstaklega
voru fundarmenn áhugasamir um
evruna og stöðu íslensku krónunnar.
Halldór Ásgrímsson sagði það ekki á
stefnu núverandi ríkisstjórnar að
sækja um aðild að ESB. Sú staða
myndi í engu breytast
enda þótt hann settist í stól
forsætisráðherra, enda
yrði sama ríkisstjórn við
völd áfram. Hann sagði
hins vegar nauðsynlegt að
hafa þessi mál til sífelldrar
skoðunar. Ljóst væri að
EES-samningurinn myndi
ekki verða rekinn með
sama hætti og nú tíðkast,
gengju Norðmenn í ESB.
Það myndi kalla á endur-
skoðun á afstöðu stjórn-
valda til málsins, þannig að
ekkert væri hægt að úti-
loka í framtíðinni. Eins og
staðan væri í dag væri hins vegar
ekkert sem benti til þess að Ísland
væri á leið í ESB.
Kraftaverkamenn í Bakkavör
Að loknum fundinum með Bresk-
íslenska verslunarráðinu gafst tæki-
færi til þess að kynna sér útrás ís-
lenskra fyrirtækja með skoðunarferð
í verksmiðjur „Katsouris Fresh Food
Ltd“ í London sem er í eigu Bakka-
varar. Hefur vöxtur fyrirtækisins á
síðustu árum verið lyginni líkastur.
Sé litið til fyrirtækisins nú er lítið
sem minnir á það fyrirtæki sem þeir
Ágúst og Lýður Guðmundssynir
stofnuðu ásamt föður sínum fyrir
tæpum tuttugu árum, annað en þeir
bræður sem enn eru við stýrið – upp-
fullir af spennandi hugmyndum og
nauðsynlegri orku til þess að hrinda
þeim í framkvæmd.
Bakkavör framleiðir undir ýmsum
vörumerkjum tilbúnar máltíðir sem
seldar eru í matvörubúðum úti um
allt Bretland. Framleitt er í fjórum
verksmiðjum, þremur í Lundúnum
og einni í Birmingham og eru starfs-
menn um 2.500. Til samanburðar má
geta þess að þeir voru 300 árið 2000
og undir 100 árið 1998.
Velta fyrirtækisins jókst um 20%
árið 2003 og áætlanir gera ráð fyrir
að veltan aukist um 20–30% næstu
árin. Ekki verður um villst að þeir
„Bakkabræður“, eins og þeir kalla sig
stundum sjálfir, hafa byggt fyrirtæki
sitt upp af miklum skörungsskap.
Skýr stefna, sterk sýn og trú á fram-
tíðarmöguleika einkenna þessa kraft-
miklu frumkvöðla. Kæmi mér ekki á
óvart að fyrirtækið verði orðið eitt að
þeim stærstu í Evrópu í mat-
vælaframleiðslunni innan nokkurra
ára miðað við þá framtíðarsýn og
stefnu sem þeir kynntu okkur meðan
á heimsókninni stóð. Þá er einnig
gaman að geta þess að fyrirtækið hef-
ur fangað hug erlendra fjárfesta og
er um 20% hlutafjár í höndum er-
lendra aðila, enda þótt það sé ein-
ungis skráð á íslenskum hlutabréfa-
markaði.
Útrás íslenskra fyrirtækja er einn
skýrasti vaxtarbroddur íslensks at-
vinnulífs og forsenda þess að íslenskt
atvinnulíf standi sig í alþjóðri sam-
keppni. Möguleikar á heimamarkaði
eru takmarkaðir, en með alþjóðavæð-
ingunni hafa skapast ótal tækifæri til
framþróunar sem geta – ef vel er á
málum haldið – tryggt íslenskri þjóð
betri lífskjör og okkar sess til fram-
tíðar meðal auðugustu þjóða heims.
Strandhögg
nútímavíkinga
í Bretlandi
’ Er verð hlutabréfa ís-lenskra fyrirtækja hærra en
svo að þau standi undir því?
Og hver er þá ástæðan? Get-
ur verið að barátta um völd
og áhrif í hérlendum félögum,
sem er hulin og jafnvel ill-
skiljanleg útlendingum, hafi
of mikil áhrif á verðmyndum
hlutabréfa hér á landi? ‘
Eftir Björn Inga Hrafnsson
Höfundur er aðstoðarmaður
utanríkisráðherra.
og
slu,
fyrir
a-
ki síð-
r hafa
fitt er
og
ðkom-
Þetta
élt
ndan
hluta
nd-
og
jón-
leysa
u
andi
má
r í
r-
r að
g-
ki
vort
u-
verkastarfsemi eða smygli á eiturlyfjum, vopnum
og jafnvel fólki. Enginn vill skerast í leikinn en að
lokum eigum við einskis annars úrkosti.
Við getum lært margt af fyrri tilraunum okkar
til íhlutunar.
Fyrsti lærdómurinn er að ekkert ríki og engin
samtök geta gert þetta upp á eigin spýtur. Við hjá
Sameinuðu þjóðunum þurfum að eiga náið sam-
starf við félaga okkar í Sambandi Karíbahafsríkja
(CARICOM) og Samtökum Ameríkuríkja, beita
okkur fyrir sameiginlegri stefnu. Þessi samtök
hafa gegnt forystuhlutverki í friðarumleitunum á
Haítí. Þau þurfa að láta þar að sér kveða áfram,
löngu eftir að bláu hjálmarnir fara þaðan. Það má
ekki gerast aftur að Haítí króist inni í eigin heims-
hluta.
Annar lærdómurinn snýst um mikilvægi þess að
taka á áhrifaríkan hátt, og tímanlega, á hugs-
anlegum friðarspillum. Reynslan í öðrum ríkjum,
sem reyna að sigrast á glundroða og átökum, hefur
kennt okkur að ekki er hægt að koma í veg fyrir
að fjölmennir hópar vopnaðra einstaklinga verði til
vandræða nema með því að veita þeim raunveruleg
tækifæri og atvinnu, ekki er nóg að afvopna þá. Án
efnahagsuppgangs er hætt við að vopnaðir hópar
myndist aftur og vítahringur fátæktar, ofbeldis og
óstöðugleika hefjist á ný. Mikilvægasti lærdóm-
urinn er þó fólginn í því að við megum ekki hætta
aðstoðinni við Haítí of fljótt. Landið mun þarfnast
liðveislu okkar í langan tíma. Ófremdarástandið nú
er afleiðing ábyrgðarlausrar hegðunar stjórnmála-
manna Haítís ekki síður en vanrækslu alþjóða-
samfélagsins eða misbresta á fyrri íhlutunum þess.
Þetta þýðir að til að ná raunverulegum árangri
þarf að auðvelda nýjum og ábyrgari pólitískum
hópum að koma fram.
Þetta er ekki hægt að gera í flýti. Við þurfum að
gefa okkur langan tíma – tíu ár eða meira – til að
aðstoða við að byggja upp lögreglu og dómskerfi,
sem og félagslega grunnþjónustu, til að mynda
heilsugæslu og skóla.
Það gerist of oft að athygli okkar beinist ekki að
slíkum vandamálum nema þegar ástandið er verst
– þegar sjónvarpsmyndirnar eru of átakanlegar,
ofbeldið of skelfilegt og þjáningar milljóna manna
óbærilegar. Í landi eins og Haítí er langvarandi að-
stoð, bæði ríkisstjórna og samtaka, það eina sem
dugir til að hægt sé að byggja upp þær stofnanir
sem gera lýðræðinu kleift að festa rætur.
Mikið er í veði – fyrst og fremst fyrir Haítíbúa,
en einnig fyrir okkur. Til að ljúka verkinu að þessu
sinni þurfum við að fara öðruvísi að. Umfram allt
þarf að halda athygli þjóða heims og tryggja lið-
veislu þeirra til langs tíma.
erðum við að ljúka verkinu
’ Umfram allt þarf að halda athygli þjóða heims og tryggja
liðveislu þeirra til langs tíma. ‘
Höfundur er framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna.