Morgunblaðið - 08.04.2004, Blaðsíða 19

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 2004 D 19
VINNUEFTIRLITIÐ hefur síð-
an árið 1997 tekið þátt í samstarfs-
neti Evrópuþjóða (European Net-
work for Workplace
Health Promotion)
sem hefur það að
markmiði að efla
heilsu og forvarnir á
vinnustöðum. Núver-
andi vinnuáætlun nets-
ins (4th initative) mið-
ar að því að efla
samstarf ýmissa hags-
munaaðila í hverju
landi fyrir sig og
mynda innanlandsnet
um heilsueflingu í öll-
um þátttökulöndum
Evrópu. Stofnfundur
Landsnets um heilsu-
eflingu á vinnustöðum
á Íslandi var haldinn
12. maí 2003 og er það
hýst hjá Vinnueftirlit-
inu. Ása G. Ásgeirs-
dóttir (asa@ver.is) er
verkefnisstjóri lands-
netsins.
Hlutverk landsnets
um heilsueflingu á
vinnustöðum
Með þessu starfi er
ætlunin að umræða
um lýðheilsu og vinnuvernd fái
greiðari aðgang að vinnustöðum.
Hugtakið heilsuefling á vinnustað
skilgreint vítt í þessu samhengi og
felur í sér að bæta líkamlega, and-
lega og félagslega færni vinnandi
fólks. Starfsemi netsins er ætlað
að ná athygli ráðandi afla í þjóð-
félaginu, auka almennan skilning á
gildi heilsueflingar á vinnustöðum
og stuðla að aukinni ábyrgð og
þátttöku þeirra sem í hlut eiga,
þ.e. vinnuveitenda, starfsfólks,
stjórnenda, félagasamtaka, fag-
fólks og hins opinbera. Öllum
vinnustöðum er boðin aðild að net-
inu.
Fræðslufundir hafa verið haldn-
ir annan hvern mánuð í húsakynn-
um vinnustaða sem eiga fulltrúa í
Landsneti um heilsueflingu á
vinnustöðum. Fundir voru haldnir
í vetur hjá Landsvirkjun, Sjóvá-
Almennum hf., Marel hf. Á fund-
unum hafa fulltrúar
fyrirtækjanna kynnt
heilsueflingar- og
heilsuverndarstarf
innan vinnustaðanna.
Einnig hafa sérfræð-
ingar á sviði lýðheilsu
og vinnuverndar flutt
fyrirlestra um tób-
aksvarnir, áhættu-
mat, geðrækt, heilsu-
vernd og ábyrgð og
líðan á vinnustöðum.
Aðgangur er ókeypis
og öllum opinn.
Gefið var út raf-
rænt fréttabréf en
einnig var landsnetið
kynnt á námskeiðum
fyrir öryggistrún-
aðarmenn og -verði
hjá Vinnueftirlitinu.
Fræðslufundur um
streitu var haldinn á
Grand Hóteli 3. febr-
úar síðastliðinn.
Fundurinn var hald-
inn í samvinnu við
Starfsleikni.is og var
yfirskrift hans:
Streita – forvarnir og
viðbrögð. Einnig voru flutt erindi
um heilsuvernd og starf Landsnets
um heilsueflingu á vinnustöðum
kynnt. Í lok fundarins voru pall-
borðsumræður með þátttöku ým-
issa sérfræðinga og fulltrúa úr at-
vinnulífinu.
Fjórða ráðstefnan á vegum Evr-
ópska samstarfsnetsins um heilsu-
eflingu á vinnustöðum verður hald-
in í Dublin á Írlandi 14. og 15. júní
2004. Yfirskrift ráðstefnunnar er
Myndun tengslaneta í Evrópu með
áherslu á heilsueflingu á vinnu-
stöðum (Networking workplace
health in Europe). Kynnt verða
störf landsneta Evrópulandanna,
þar á meðal íslenska landsnetsins.
Einnig verður heilsueflingarstarf á
íslenskum vinnustað kynnt. Skrán-
ingafrestur á ráðstefnuna rennur
út 15. apríl 2004 (sjá nánar á
heimasíðu Vinnueftirlitsins -
www.vinnueftirlit.is eða
www.whpdublin2004.org/).
Starfi vetrarins er nú að ljúka
og verður síðasti fræðslufundur
vetrarins haldinn 12. maí nk. hjá
Landspítala – háskólasjúkrahúsi
og hefst hann kl. 8.30. Líkt og áður
eru allir velkomnir. Um leið og ég
þakka þeim sem sóttu fræðslu-
fundina okkar, og/eða fluttu fyrir-
lestra, fyrir samstarfið í vetur vil
ég minna á að starf landsnetsins
hefst á ný að loknu sumarleyfi og
verður það kynnt nánar á heima-
síðu Vinnueftirlitsins
Heilsuefling á
vinnustöðum
Ása Guðbjörg Ásgeirsdóttir
skrifar um heilsu og forvarnir
’Með þessustarfi er ætlunin
að umræða um
lýðheilsu og
vinnuvernd fái
greiðari aðgang
að vinnustöð-
um.‘
Ása Guðbjörg
Ásgeirsdóttir
Höfundur er sérfræðingur hjá Vinnu-
eftirlitinu og verkefnisstjóri Lands-
nets um heilsueflingu á vinnustöðum.
GIPPSLAND er syðst í Ástralíu
og skammt frá Melbourne. Lengra
frá Íslandi er varla hægt að komast;
þar virðist þó við fyrstu sýn margt
vera líkt og hér varðandi sjóinn og
náttúru hans sem og sjómenn. – Ný-
lega mátti lesa smásögu í tímaritinu
Coochgrass Chronicle; allir voru
staðirnir eins, hver röðin á fætur
annarri af skrifborðum með tölvu-
skjám og á hverri hæðinni eftir aðra
í kontórbyggingum; þeim hefur
fjölgað með tvöföldunarhraða á
hverju tímaskeiði á síðustu tuttugu
árum. Hvort sem það er í Ameríku,
Ástralíu, Nýja-Sjálandi eða Evrópu
hefur fiskveiðistjórnun vaxið á
ósjálfbæran hátt. Rut og Fred höfðu
horfið frá lærdómi áður en þau gátu
lokið háskólaprófum og áður en þau
gátu fengið tækifæri til að heillast af
vísindum. Þess í stað fóru þau á sjó-
inn.
„Það er engin leið til þess að öll
þessi nýju fiskiskip geti verið sjálf-
bær; þau geta ekki staðið undir öll-
um þessum áhangandi kostnaði af
öllu tagi eins og t.d. af rannsóknum á
áhrifum af dekkhosum og slöngum
skipanna á vistkerfi sjávar; útgerð-
irnar eru síðan rukkaðar um kostn-
aðinn,“ sagði Fred dapurlega. Satt
að segja hafa útgerðir verið að týna
tölunni hver af annarri og skipin
sem eftir eru þurfa að borga sífellt
meira fyrir fiskveiðistjórnun. Það
var sístækkandi skrifstofukostnaður
í landi sem rýrði hlut útgerðanna í
fyrstu og síðan sveitarfélaganna
einnig með minnkandi tekjum af
hafnargjöldum og at-
vinnutekjum í fiskiðn-
aði.
Í fyrstu tengdist
fiskveiðistjórnunin há-
skólunum og síðan fjöl-
miðlunum og varð sí-
fellt dýrari í rekstri og
ósjálfbærari; hún
breiddi úr sér eins og
plága um heim allan að
því er virðist. „Vís-
indamenn segja ekkert
meira en það sem
byggist beint á því, að
þeir eru vísindamenn,“
sagði þá Rut. „Í næst-
um hálfa öld hafa þeir
heimsótt höfn eftir
höfn og fiskmarkaði, en
þeir hafa eingöngu
sagt að of margir fiskar
séu dregnir úr sjó, án
þess þó að hafa nokkru
sinni farið til sjós sjálf-
ir. Til að hræða fólk almennilega
hafa þeir sífellt klifað á verstu dæm-
um um veiðiskap, jafnvel verri en
verstu sögur fara af og notað þau
sem afsökun fyrir því að setja flota
eftir flota á hausinn með ofstjórnun.
Það er auðvelt fyrir þá; fréttamenn-
irnir hafa sumir hverjir prófgráður
frá sömu háskólum og þeir,“ sagði
Rut síðan.
Sannast sagna eru dæmi um of-
stjórnun fjöldamörg. Auglýsingum
um lausar stöður í svæðisblöðum og
á Netinu fyrir líffræðinga, hagfræð-
inga, vistfræðinga, stærðfræðinga
og jafnvel mannfræðinga fjölgar sí-
fellt; þær eru augljóslega vitnis-
burður um sársaukafullt atvinnu-
ástand í fræðigreinum
þeirra og aukna skatt-
lagningu á sjávarútveg
til að mæta minnkandi
opinberum framlögum.
Eftir að sjávarútvegs-
fyrirtækjum hefur ver-
ið lokað hafa vísinda-
mennirnir starf til
frambúðar við að
stjórna endurreisn
fiskstofna. Með þétt-
riðnu hagsmunaneti
sínu eru þeir betur
skipulagðir en mafían
sjálf; alls staðar eiga
þeir skyldmenni og
hagsmunatengsl um
allar ríkisstjórnir og í
öllum þrepum í píra-
mídum stjórnkerfanna.
„Þú getur þó ekki
annað en dáðst að
slóttugheitum þeirra,“
sagði þá Fred. „Þeir
eru þeir einu sem hafa vit á mál-
unum; þess vegna geta þeir kennt
ofveiðum um allt; stjórnvöld, sem í
örvæntingu sinni reyna að bæta at-
vinnuástand og minnka regluverks-
fargan, geta þá gert það að meina-
lausu á meðan. Yfirvöld hvetja síðan
sjávarútvegsfyrirtæki til að hætta
strandveiðum eftir endalausar vís-
indaritgerðir og skýrslur sem eru
allar á einn veg; á sama tíma geta
fræðimenn kennt atvinnuveiðum um
allt sem aflaga hefur farið til sjós og
stjórnmálamenn uppskera síðan at-
kvæði kjósenda fyrir að hafa haft
hugrekki til að gera það sem vís-
indamenn lögðu til,“ bætti Fred síð-
an við.
Ofstjórn í veiðum er alheims-
vandamál, sem ógnar ekki aðeins
fiskveiðum heldur einnig heilu mat-
vælagreinunum; fólk sem kann ekki
að veiða fisk né rækta matvæli rægir
aðra sem geta það og það hagnast á
því að setja atvinnugreinar þeirra á
vonarvöl og fá notið yfirburðaþekk-
ingar sinnar sem varnar gegn allri
gagnrýni.
„Hver mun ráða fram úr hinum
raunverulegu vandamálum þegar
við erum farin frá?“ sagði Rut síðan
með fortíðarsöknuð í röddinni:
„Hver verður eftir til að veiða fisk og
rækta matvæli handa öllum stjórn-
endunum og vísindamönnunum, svo
ekki sé minnst á almenning – hef-
urðu annars tekið eftir því hvernig
verð á fiski er orðið?“
Við nánari eftirgrennslan á Net-
inu kom í ljós að orðið „coochgrass“
þýðir villigróður, sem leggur undir
sig allt það land sem ekki er í rækt-
un í Gippsland.
Umrætt tímarit er þá aðallega í
hugskoti manns að nafni Bob McDo-
nald sem er líffræðingur og starfar á
vegum sjómannasamtaka hinum
megin á hnettinum. Nefna má því
tímaritið Villigrasatíðindi. Þar sem
allt snýr á haus þar í suðri miðað við
okkur getur allt eins verið, að sjón-
armið þeirra Rutar og Freds séu
einnig alveg öfug við það sem tíðkast
hér á landi. En vissulega er það sér-
kennilegt t.d. að ástand fiskstofna í
Norðursjó hefur aldrei verið verra á
sama tíma og aldrei hafa fleiri vís-
indamenn verið að rannsaka sjóinn
þann.
Af villigrösum í suðri
Jónas Bjarnason
fjallar um ofstjórn
Jónas Bjarnason
’Ofstjórn í veið-um er alheims-
vandamál, sem
ógnar ekki að-
eins fiskveið-
um …‘
Höfundur er efnaverkfræðingur.
SL. FÖSTUDAG ritar Björgvin
Benediktsson opið bréf til undirrit-
aðrar um skipulagsmál í Reykjavík.
Mér er bæði ljúft og
skylt að bregðast við
bréfinu og vil jafn-
framt þakka fyr-
irspyrjanda tækifærið
til að koma sjón-
armiðum borgaryf-
irvalda á framfæri.
Mál málanna
Að undanförnu hefur
átt sér stað mikil um-
ræða um skipulagsmál
sem er mjög af hinu
góða. Borgaryfirvöld
hafa haldið fjölmarga
fundi á síðustu vikum
sem borgarbúar hafa nýtt sér til
skoðanaskipta. Heildarskipulag höf-
uðborgarsvæðisins, þétting byggð-
ar, ný byggð í norðurhluta Kvos-
arinnar og á hafnarsvæðinu, færsla
Hringbrautar, Sundabraut og nýjar
áherslur varðandi nýtingu lands
hafa kveikt áhuga almennings og
aukið skilning á mikilvægi skipulags
sem stjórntækis. Að sama skapi hef-
ur skýrst að þau viðhorf áttunda og
níunda áratugar síðustu aldar sem
uppi voru þess efnis að allir vildu
lóðir, og þær helst nógu stórar til að
byggja einbýlishús, eru mjög á und-
anhaldi.
Svæðisskipulag
höfuðborgarsvæðisins
Alls staðar um hinn vestræna heim
eru menn að átta sig á verðmæti
lands. Þétting byggðar er víða lyk-
ilhugtak í skipulagi og sveitarfélögin
á höfuðborgarsvæðinu hafa samein-
ast um svæðisskipulag sem gerir ráð
fyrir ákveðinni skiptingu íbúða-
svæða, atvinnusvæða og lykilsvæða,
þar sem rauði þráðurinn er þétting
byggðar. Framboð byggingarlands á
höfuðborgarsvæðinu er því mjög
misjafnt frá einum tíma til annars.
Með nýju svæðisskipulagi höf-
uðborgarsvæðisins hafa sveit-
arstjórnarmenn, hvar í flokki sem
þeir standa, reynt að sameinast um
heildarskipulag á svæðinu, lagt
gamlan hrepparíg til hliðar en í stað
þess lagt áherslu á sameiginlega
hagsmuni og þarfir
íbúa allra. Flest sveit-
arfélögin á svæðinu
hafa einnig farið þá leið
að selja lóðir enda er
farið að líta á land sem
verðmæti. Auðvitað
geta alltaf verið skiptar
skoðanir um að-
ferðafræði varðandi út-
hlutun takmarkaðra
gæða og sala er ein að-
ferð. Í þessu samhengi
má benda á að þegar
útboð fór fram í
Reykjavík á lóðum í
Norðlingaholti og
Kópavogur úthlutaði lóðum í Vatns-
endalandi var söluverð lóðanna mjög
svipað.
Framboð íbúðar-
húsnæðis í Reykjavík
Borgaryfirvöld hafa markað þá
stefnu að hafa fullbúnar um 600–800
íbúðir á ári og nú er unnið að því að
ná þeim fjölda á þéttingarsvæðum í
tengslum við eldri byggð vestar í
borginni. Þar má nefna svæði s.s.
Mýrargötu, gamla Slippasvæðið með
um 200 íbúðum, Skipholt-Braut-
arholt með um 35 íbúðum, Hlíð-
arenda með 50 íbúðum, Naustreit
með 30 íbúðum, Norðurstígsreit með
35 íbúðum og fleiri reiti s.s. Sóltún,
Borgartún o.fl. Að auki verður að
hafa það í huga að í ýmsum hverfum
borgarinnar sem byggðust upp á
sjötta, sjöunda og áttunda áratug
síðustu aldar, s.s. Breiðholti og
Fossvogi, á sér stað ákveðin end-
urnýjun. Þeir sem byggðu þau hús
flytja í húsnæði hentugra eldra fólki
og yngri Reykvíkingar sem vilja ein-
býli kaupa eignirnar. Gamla þjóð-
sagan um að allir vilji lóð, þar sem
kynslóðirnar geti alist upp við nagl-
hreinsun, er að sumu leyti liðin tíð.
Engu að síður gera borgaryfirvöld
sér ljóst að það sem hentar einum er
ekki endilega það sem hentar öðr-
um. Þannig er gert ráð fyrir tæplega
300 íbúðum í sérbýli í Norðlingaholti
og þess vegna er næsta stóra ný-
byggingarsvæði borgarinnar í suð-
urhlíðum Úlfarsfells. Í fyrsta áfanga
þess hverfis er gert ráð fyrir allt að
900 íbúðum þar sem tæplega 300
íbúðir verða í sérbýli, þ.e. parhúsum,
raðhúsum eða einbýlishúsum. Í sam-
ræmi við stefnuna um þéttingu
byggðar vestar í borginni, sem felur
m.a. í sér betri nýtingu grunngerðar
borgarinnar, verður það metið um
mitt þetta ár hvort markmiðið um
fjölda íbúða næst vestan Elliðaáa.
Því má gera ráð fyrir að á seinni
hluta þessa árs eða fyrri hluta þess
næsta verði hægt að ráðstafa íbúðar-
húsnæði í suðurhlíðum Úlfarsfells.
Þessu til viðbótar vil ég nefna svæði
við Jaðarsel í Seljahverfi. Þar er nú
verið að leggja lokahönd á deili-
skipulag um 40 einbýlishúsalóða
u.þ.b. 150 m² á einni til tveimur hæð-
um með bílskúr.
Þær lóðir koma til ráðstöfunar síð-
ar á þessu ári eða byrjun þess næsta.
Þessi upptalning gefur vonandi
fyrirspyrjanda yfirlit yfir skipu-
lagsáform borgaryfirvalda á næst-
unni.
Svar formanns skipulags-
og byggingarnefndar
Steinunn Valdís Óskarsdóttir
svarar opnu bréfi Björgvins
Benediktssonar ’Að sama skapi hefurskýrst að þau viðhorf
áttunda og níunda
áratugar síðustu aldar
sem uppi voru þess
efnis að allir vildu lóðir,
og þær helst nógu stór-
ar til að byggja einbýlis-
hús, eru mjög á und-
anhaldi. ‘
Steinunn Valdís
Óskarsdóttir
Höfundur er borgarfulltrúi
Reykjavíkurlistans.