Morgunblaðið - 08.04.2004, Side 21

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 2004 D 21
HÚN er lífseig lygasagan sem
sögð var um að vondir karlar í
Brussel hefðu sett reglugerð um
hvernig agúrkur megi rækta, hvaða
bogi megi vera á þeim o.s.frv. Ekki
þekki ég uppruna
þessarar lygasögu en
get mér til um að hún
hafi verið spunnin í því
skyni að koma ein-
hvers konar óorði á
reglugerðarsetningar
Evrópusambandsins.
Sagan er hvorki gáfu-
leg né sannfærandi. Er
hægt að segja agúrku-
plöntu fyrir um það
hver bogi á afurðinni,
agúrkunni, skuli vera?
Einn þingmaður
breskra íhaldsmanna á
Evrópuþinginu end-
ursagði þessa sögu í bresku blaði sl.
haust og Morgunblaðið þýddi með
velþóknun og færði lesendum sínum
á miðopnu. Og enn er hún end-
urtekin af sæmilega upplýstu fólki
(að maður hélt) á síðum Morg-
unblaðsins.
Mánudaginn 2. febrúar birtust á
miðopnu blaðsins hugleiðingar bæj-
arstjórans í Garðabæ, Ásdísar Höllu
Bragadóttur, um skólamál í landinu
undir fyrirsögninni „Á hraða snigils-
ins og hérans“, þar sem hún vill
auka fjölbreytni í vali nemenda á
grunn- og framhaldsskólastigi og
gera mönnum kleift að stunda nám
hvort heldur sem er „með hraða
snigilsins eða hérans“ og er allt gott
um það að segja. Bæjarstjórinn
byrjar hins vegar grein sína með til-
vitnun í fyrrnefnda lygasögu. Þar
segir orðrétt: „Ein af eftirminnilegri
fréttum frá Evrópusambandinu er
um agúrku-reglugerðina en með
henni var leyfilegur heildarbogi á
agúrkum ákveðinn. Flestum finnst
þetta fráleitt enda ættu neytendur
að fá að borða kengbognar agúrkur,
hefðu þeir áhuga á því. Agúrku-
reglugerðin hefur stundum komið
upp í kollinn á mér þegar menn
skeggræða um hvort stúdentsprófi
eigi að ljúka á þremur eða fjórum
árum.“
Ég er sammála bæj-
arstjóranum í Garðabæ
að neytendur eiga að
eiga þess kost að velja
hversu bognar agúrkur
þeir borða þótt ég sjái
ekki í fljótu bragði
samhengið við um-
ræðuna um styttingu
náms til stúdentsprófs.
En bæjarstjórinn get-
ur hætt að láta tilvitn-
aða reglugerð koma
stöðugt í koll sér því
hún er einfaldlega ekki
til.
Reglugerðir eru oftar en ekki
settar neytendum til verndar og
hagræðis við kaup og framleið-
endum til leiðsagnar við sölu, þótt
eflaust megi deila um ofnotkun
slíkra reglugerða. Fyrir allnokkrum
árum setti t.d. landbúnaðarráðu-
neytið reglugerð um flokkun á
kindakjöti þar sem það var flokkað í
fjóra flokka, eftir fituhlutfalli m.a.,
neytendum til hagræðis. Þeir sem
vildu magurt kjöt gátu þá keypt
þann flokk sem innihélt minnsta
fitu.
Árið 1988 setti Evrópubandalagið
(sem Evrópusambandið hét þá fram
til 1992) reglugerð um flokkun og
pökkun á agúrkum til neytenda að
beiðni hagsmunasamtaka í garð-
yrkju á Evrópumarkaði. Með því
átti að samræma flokkunarreglur
milli landa svo allir sætu við sama
borð, framleiðendur og neytendur,
hvar svo sem agúrkurnar voru
framleiddar. Það ríkir nefnilega
samkeppni í þessum málum, nokkuð
sem Íslendingar eiga ekki að venj-
ast og sumir erfitt með að skilja.
Í reglugerð þessari, sem er núm-
er 1677/88, er gert ráð fyrir að ag-
úrkur séu flokkaðar í þrjá gæða-
flokka og eru m.a. tölur um boga og
lengd eitt af lýsingum annars flokks.
Ef menn vildu kengbognar agúrkur
keyptu þeir að sjálfsögðu þann flokk
sem inniheldur þær.
Eins og alltaf er var það nefnd
hagsmunaaðila sem samdi þessa
reglugerð. Þó að garðyrkjumenn
kunni eflaust að vera misgreindir
held ég að það hafi aldrei hvarflað
að neinum þeirra að skipa agúrku-
plöntunni fyrir um hvernig bogi ag-
úrkunnar skuli vera. Ekki frekar en
að bændum sé með reglugerð skipað
að af fjalli skuli bara koma mögur
lömb. Ef menn vilja feitt kjöt kaupa
menn þann flokk sem inniheldur
feitt kjöt, þeir sem heldur vilja mag-
urt kjöt eiga þá kost á að velja ann-
an flokk.
Bæjarstjóranum í Garðabæ til
leiðbeiningar vil ég benda á að ein-
falt er að skoða þessa agúrku-
reglugerð á Netinu (hún heitir
„Common standards of quality for
cucumbers regulations“).
En það verður þó að segjast eins
og er að þekkingaröflun hennar um
þessi mál virðast frekar hafa verið
með hraða snigilsins en hérans.
Enn um agúrkur og ESB
Kristján E. Guðmundsson
fjallar um samkeppni ’Þar ríkir nefnilegasamkeppni í þessum
málum, nokkuð sem Ís-
lendingar eiga ekki að
venjast og sumir erfitt
með að skilja.‘
Kristján E.
Guðmundsson
Höfundur er félagsfræðingur
og framhaldsskólakennari.
„HVER eru ítök bókstafstrúar-
manna í stjórn landsins?“ spurði
blaðamaður Morgunblaðsins Mo-
hammad Al Sharief í viðtali sem
birtist í blaðinu 1. apríl s.l. Al Shar-
ief er formaður sendi-
nefndar ráðgjafaþings
Sádí-Arabíukonungs
og var í heimsókn hér
á dögunum til að
kynna sér reynslu Ís-
lendinga af lýðræði,
eins og þar stóð. For-
maðurinn vék sér fim-
lega undan spurningu
blaðamanns og sagði:
„Við köllum þá ofsa-
trúarmenn.“ Og bætti
við að slíkir menn
hefðu framið hryðju-
verk í landinu og reynt
væri að minnka ítök
þeirra með því að reka þá úr
kennslustörfum og banna þeim að
gefa út trúarlegar tilskipanir
(fatwa) o.fl.
Annaðhvort var spurning blaða-
mannsins sett fram af vanþekkingu
eða hugsuð sem brandari. Kóraninn
er stjórnarskrá Sádí-Arabíu svo
lengra er ekki hægt að ganga í bók-
stafstrú en Sádar gera. Bókstafs-
trúarmenn einir hafa ítök í stjórn
Sádí-Arabíu.
Formaðurinn upplýsti blaðamann
um að í 75 ár hefðu Sádar haft sitt
eigið lýðræði, sem kallast shura, og
væru stoltir af því. Í Islam-lexikoni
Politikens frá 1995 stendur að
shura þýði samráð. Síðan lýsti Al
Sharief því hvernig kóngur velur
frammámenn í þjóðfélaginu í 120
manna samráðsþing. Þetta fyr-
irkomulag grundvallast á stjórn-
arskrá landsins, Kóraninum, Suru
42 – Ráðgjöf.
Kóraninn og réttindi kvenna
Og blaðamaður spurði formanninn
um stöðu kvenna m.a.með tilliti til
menntunar. Og fékk það svar að
fleiri konur en karlar útskrifuðust
úr háskólum landsins.
Í grein í The Economist (27.
mars–2. apríl) sem fjallar um ný-
lega fangelsun 11 frjálslyndra
frammámanna í Sádí-Arabíu kemur
fram að 6 blaðamenn
hafi á liðnu ári misst
vinnuna fyrir að leggja
til að trúarlögreglan
verði lögð niður og
konum leyft að keyra
bíl.
Vonandi hefði blaða-
maður Morgunblaðsins
ekki misst vinnuna
þótt hann hefði fylgt
spurningu sinni eftir
með annarri: Hvers
vegna er þessum há-
skólamenntuðu konum
meinað að keyra bíl?
Svarið er vænt-
anlega að finna í stjórnarskrá lands-
ins, Kóraninum, Súru 24.: „Segðu
trúuðum konum, að þeim beri að
hverfa sjónum sínum burt frá freist-
ingum og vernda hreinleik sinn, að
hylja prýði sína, nema þá sem sýnd
er með eðlilegum hætti, að bregða
blæju yfir barm sinn og eigi sýna
fegurð hans öðrum en eiginmanni
sínum, föður sínum, tengdaföður,
sonum sínum…“ o.s.frv. Og í Súru
33 fengu eiginkonur spámannsins
þessi fyrirmæli m.a. sem yfirfærst
hafa á aðrar konur: „Haldið kyrru
fyrir heima við, og skreytið yður
ekki, eins og konur gerðu á tíð fá-
vizkunnar.“ O.s.frv.
Fyrirmælin um að bregða blæju
yfir barminn og aðra prýði kon-
unnar hafa Sádar tekið svo bók-
staflega að þeir setja allar konur í
poka ef þær þurfa að bregða sér af
bæ, oftast svarta, sem hylja þær frá
toppi til táar og aðeins höfð ofulítil
rifa fyrir augun. Það segir sig sjálft
að pokinn er ekki sérlega heppileg-
ur klæðnaður fyrir manneskju sem
ætlar að keyra bíl. Auk þess sem
það er bundið í stjórnarskrá að kon-
ur skuli „halda kyrru fyrir heima
við“. (Sjá Kóran í þýð. Helga Hálf-
danarsonar, Mál og menning1993.)
Bókstafstrú gegn konum
Mohammad Al Sharief hélt því fram
í viðtalinu á leiðarasíðu Morg-
unblaðsins að réttindi kvenna væru
raunar tryggð í Kóraninum, sem er
klausa sem hljómar kunnuglega af
munni bókstafstrúarmanna hér á
Vesturlöndum. Og þessi réttindi
skýrði hann þannig: „M.a. er skylda
karlmannsins að sjá um fjárhags-
legar þarfir konunnar. Hann þarf að
útvega henni húsnæði og allt sem
hana vanhagar um.“ Al Sharief gat
þess ekki hvað gert er við konur
sem sjálfar vilja sækja það sem þær
vanhagar um og létu sér detta í hug
að gera það á bíl og blæjulausar.
Hann minntist hvorki á trúar-
lögregluna, vandarhöggin né lífláts-
dómana.
Ísland fær öðru hverju heimsókn-
ir fulltrúa vondra stjórnvalda héðan
og þaðan úr veröldinni og veitir
þeim blíðar móttökur. Oft verða þó
einhverjir til þess að mótmæla gest-
unum eða því sem þeir standa fyrir.
Að þessu sinni var óvenju lítið um
gagnrýnin viðbrögð og áleitnar
spurningar, kannski vegna þess að
bókstafstrúarfasisminn kemur verst
niður á konum í Sádí-Arabíu. Ég vil
þó af veikum mætti andmæla þeirri
grimmilegu kvennakúgun sem
stjórnvöld þar standa fyrir og þeim
hálfsannleik um stöðuna sem Morg-
unblaðið birti gagnrýnislaust í við-
tali við fulltrúa landsins, Mohamm-
ed Al Sharief 1. apríl sl.
Ítök bókstafstrúarmanna
Steinunn Jóhannesdóttir
skrifar um bókstafstrú ’Bókstafstrúarmenneinir hafa ítök í stjórn
Sádí-Arabíu.‘
Steinunn
Jóhannesdóttir
Höfundur er rithöfundur.
SNEMMA vetrar birtust myndir
af utanríkisráðherra og starfs-
mönnum Þróunarsamvinnustofn-
unar á ferð um Afríku
þar sem þeir voru að
veita þróunaraðstoð.
Þeir opnuðu skóla hér
og skrifuðu undir
samning um aðstoð
við sjávarútveg þar
o.s.frv. Aðstoð við fá-
tæk þróunarríki er
auðvitað hið besta
mál og þetta voru
fagrar myndir.
Vandinn er sá að
aðstoð í formi ölmusu
er ekki það sem þró-
unarríkin vilja og
þurfa. Þau hafa ítrek-
að lagt áherslu á það
að lykillinn að raun-
verulegum framförum
og þróun þeirra sé að-
gangur að markaði
auðugu ríkjanna fyrir
afurðir sínar og einn-
ig að ríkar þjóðir hætti að greiða
niður samkeppnisvörur og gera
framleiðsluvörur þeirra fátæku
óseljanlegar. Þau benda á að sjálf
hafi þau opnað markaði sína fyrir
bæði fjármagn og iðnvarning
þeirra ríku og nú sé komið að þeim
ríku að veita þeim líka frelsi til við-
skipta.
Þessi áhersla á viðskiptafrelsi er
samhljóða málflutningi Jóns Sig-
urðssonar forseta, leiðtoga og frels-
ishetju eins fátækasta landsins í
Evrópu á nítjándu öld.
Eitt ljótasta dæmið um það
hvernig niðurgreiðslur hafa skaðað
þróunarríkin er aðstoð Bandaríkja-
stjórnar við bómullarbændur sína.
Tuttugu og fimm þúsund bændur í
Texas og nálægum ríkjum sem
framleiða fjórðung heims-
framleiðslunnar á bómull fá nú nið-
urgreiðslur sem nema fjögur þús-
und milljónum dala. Afleiðingin er
sú að þeir geta selt vöru sína á
hvaða verði sem er og verðið á
heimsmarkaði hefur fallið um fjórð-
ung og ellefu milljónir fátækra afr-
ískra bómullarbænda hafa verið
sviptir framfærslu sinni. Af þeim
eru teknar ófagrar myndir sem erf-
itt er að horfa á.
Um svipað leyti og
fögru myndirnar birt-
ust frá Afríku var
haldin í Cancún í
Mexíkó ráðstefna Al-
þjóðaviðskiptastofn-
unarinnar, World
Trade Organization.
Við þessa ráðstefnu
bundu þróunarríkin
miklar vonir, því fyr-
irheit höfðu verið gefin
um að á henni yrðu
samþykktar tillögur
um aukið frelsi þeirra
til að koma vörum sín-
um á markað á jafn-
réttisgrundvelli. Þeir
töldu að ráðstefnan
myndi marka tímamót
í möguleikum þeirra til
þróunar og framfara.
Í stuttu máli varð
ráðstefnan þróun-
arríkjunum mikil vonbrigði. Hin
auðugu ríki leyfðu sér að ganga á
bak orða sinna og svíkja þau fyr-
irheit sem gefin höfðu verið. Ekki
þarf að fjölyrða um það í hvaða lið
utanríkisráðherra skipaði hinni for-
ríku þjóð Íslandi. Hann vildi setja
okkur í sigurliðið. Liðið gegn lít-
ilmagnanum.
Ráðherrann virðist hafa farið að
ræða um fátækt í heiminum og
þörfina fyrir aukna aðstoð við þró-
unarlönd í tengslum við framboð
Íslands til Öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna. Það segir sitt um íslensk
stjórnmál að ekki var minnst orði á
þetta framboð í kosningabaráttunni
fyrir alþingiskosningarnar fyrir ör-
fáum mánuðum.
Svo virðist sem framboðið eigi að
einkennast af fögrum myndum og
hræsni. Það kemur ekki íslenskum
kjósendum á óvart sem nú upplifa
efndir að afloknum kosningum.
Fátækt, frelsi og
fagrar myndir
Halldór Jónsson talar um
kosningaloforð og efndir
Halldór Jónsson
’Svo virðist semframboðið eigi
að einkennast af
fögrum mynd-
um og hræsni.‘
Höfundur er heimilislæknir.
HVERS vegna að leyfa vínveit-
ingar í Egilshöllinni? Viljum við
blanda saman vínveitingastað og
íþróttaiðkun barnanna
okkar?
Borgarráð ákvað
með naumum meiri-
hluta að leyfa vínveit-
ingar í Egilshöllinni,
einn fulltrúi Sjálfstæð-
isflokksins og tveir
fulltrúar Vinstri
grænna greiddu at-
kvæði gegn veiting-
unni. Vegna þess að
ágreiningur var um
málið var það tekið fyr-
ir í borgarstjórn og
urðu miklar deilur þar,
sitt sýnist hverjum í
þessu máli. Nið-
urstöður í borgarstjórn
urðu þær að málinu var
skotið aftur til borg-
arráðs og þar mun það
verða tekið fyrir fljót-
lega.
Það sem hér er um
að ræða (eða um er að
ræða vínveitingastað)
er vínveitingastaður, öðru nafni bar
inni í íþróttahöll þar sem annars eru
stundaðar íþróttir. Þessum vínveit-
ingastað getum við líkt við sportbar
svipaðan þeim sem við þegar þekkj-
um á höfuðborgarsvæðinu, dæmi um
þess konar bari eru Ölver og
Players. Eiga vínveitingastaðir og
sportbarir samleið með ungum
íþróttamönnum? Viljum við að börn-
in okkar setjist inn á barinn eftir æf-
ingu og fái sér kókglas og horfi á
leik í enska boltanum? Eða verður
börnunum kannski bannaður að-
gangur?
Það eru margar
spurningar sem vakna
þegar svona mál koma
upp og ljóst að við
þeim öllum er ekki
hægt að fá svör að svo
stöddu. Það er ekki
síst þess vegna sem er
betra að gefa ekki for-
dæmið og gefa ekki
leyfi fyrir þessu því að
með leyfinu er tekin
mikil áhætta. Það er
ýmislegt sem fylgir
áfengi og óhóflegri
áfengisneyslu, það eru
margir sem ekki
kunna með áfengi að
fara og þeir leita ekki
síður inn á bari en hin-
ir sem kunna með
áfengi að fara og neyta
þess einungis í hófi.
Höldum veit-
ingastöðum í íþrótta-
mannvirkjum borg-
arinnar áfengis- og
reyklausum og leggjum metnað
okkar í það að vera góðar fyr-
irmyndir. Stundum forvarnir á sem
flestum stöðum og sem víðast í
borginni okkar.
Áfengi í Egilshöll?
Jórunn Frímannsdóttir
skrifar um áfengisveitingar
’Eiga vínveit-ingastaðir og
sportbarir sam-
leið með ungum
íþróttamönn-
um? ‘
Jórunn
Frímannsdóttir
Höfundur er varaborgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins og móðir
ungra íþróttamanna.