Pressan - 26.03.1992, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR PRESSAN 26. MARS 1992
15
í Svíþjóð, sem rekið er af hinu
opinbera, ynnu átta starfsmenn.
„MARGIR PEKKJA EKK-
ERT ANNAÐ LÍF“
“Margir okkar þekkja ekkert
annað samfélag en þetta hér,“
sagði fangi á Litla-Hrauni. „Það
hljómar kannski fáránlega en
sumir fmna hvergi annars staðar
öryggi. Hér eru menn sem vita
ekki hvað hversdagsleikinn er,
þekkja það ekki að mæta reglu-
lega í vinnu, taka við sínum
gluggapósti og svo framvegis.
Margir lentu fyrst í bamavemd-
amefnd og hafa síðan meira og
minna verið í höndum kerfisins.
Þetta em menn sem koma hing-
að á nokkurra mánaða ffesti og
hér er eina lífið sem þeir þekkja.
Þessum mönnum þarf að
hjálpa."
FANGIÁ LITLA-HRAUNI
KOSTAR TVÆR MILLJ-
ÓNIR Á ÁRI
Á ljárlögum 1992 var gert ráð
fyrir rúmlega 103 milljónum
króna til fangelsisins á Litla-
Hrauni. Kostnaður við hvern
fanga er rétt innan við tvær
milljónir króna, eða 165 þúsund
á mánuði.
Til fangelsa á höfuðborgar-
svæðinu er varið tæpum 108
milljónum, 21 milljón til rekstr-
ar Kvíabryggju og rúmlega 25
milljónum til fangelsismála-
stofnunar. I heild nema útgjöld
rétt innan við 260 milljónum
króna á þessu ári. Þá er ótalinn
beinn kostnaður vegna löggæslu
og dómstóla. I ljósi þess hversu
margir lenda aftur og aftur í
fangelsi ætti það þess vegna að
vera yfirvöldum kappsmál að
hjálpa mönnum sem vilja losna
úr vítahringnum. Þannig hefur
það þó ekki verið.
„UPPELDISSTOFNUN
FYRIR HARÐSVÍRAÐA
GLÆPAMENN“
Það hefur lengi valdið gagn-
rýni þegar ungir menn, allt niður
í 16 til 17 ára, eru sendir í fyrstu
afplánun á Litla-Hrauni. „Ég hef
séð stráklinga, blauta á bak við
eyrun, forherðast á skömmum
tíma við kynni af harðsvíruðum
mönnum,“ sagði einn af föng-
unum. ,JIér þurfa allir að setja
upp einhveija grímu og óreyndir
strákar dragast oft í félagsskap
þeirra sem spila sig stóra. Þessir
strákar fara stundum héðan
ákveðnir í því að sýna hvað þeir
eru orðnir miklir karlar. Og þá
er framtíð þeirra ráðin. Þetta
getur verið uppeldisstofnun fyrir
harðsvíraða glæpamenn."
„HÉR GETA ALLIR NÁÐ í
DÓP“
Inn í þessa umræðu blandast
fíkniefhaneyslan sem viðgengst
í fangelsum landsins, einkum á
Litla-Hrauni. Ekki er á nokkum
hátt tekið á þeim sem eiga við
fíkniefhavandamál að stríða og
yfirvöld fangelsisins virðast
horfa í gegnum fingur sér þegar
fíkniefnaneysla er annars vegar.
Einstaka fangar hafa fengið að
ljúka afplánun í meðferð hjá
SÁÁ en á hinn bóginn hefur
föngum verið neitað um áfeng-
ismeðferð á meðan á afplánun
stendur. Þó er að finna ákvæði í
lögum sem opnar þessa leið.
Á Litla-Hrauni er svokölluð
B-álma ætluð þeim sem vilja
losna út úr fíkniefnaneyslu. B-
álman er aðskilin frá aðalbygg-
ingunni og var upphaflega reist í
kjölfar Geirfinnsmálsins sem
einangrunardeild. Þar eru sex
fangaklefar og öll aðstaða mun
betri en í gamla húsinu, klefam-
ir stærri og húsakynni vistlegri
auk þess sem fangamir þar hafa
frjálsan aðgang að síma. Skil-
yrði fyrir því að komast í B-
álmuna er að menn vilji losna úr
fíkniefnaneyslu en mun færri
komast að en vilja. Fangelsisyf-
irvöld em ánægð með reynsluna
af þessari nýju deild en sumir
fangar sem PRESSAN talaði
Fangaklefi a Litla-Hraum. I
þessari kytru, sem er rúmlega
fjórir fermetrar, getur fangi
þurft aö dvelja mánuöum
saman. í klefanum er ekkert
nema rúm meö skítugri dýnu
og þunnri sæng. Glugginn
heldur ekki vatni og raf-
magnsleiðslur liggja utan á
veggjum. Þegar PRESSUNA
bar aö garöi var ungur maöur,
í sínni fyrstu afplánun á Litla-
Hrauni. aö flytja inn í þennan
við vom óánægðir og töldu að
mönnum væri mismunað. Ekki
væri farið eftir biðlistum nema í
sumum tilvikum og aðeins hluti
þeirra sem fengið hefðu klefana
góðu hefði lýst því yfir að hann
ætti við fíkniefnavandamál að
stríða.
„Það er næstum ómögulegt
að hætta fíkniefnaneyslu héma
inni,“ sagði fangi. „Hér er auð-
velt að ná í dóp. Það vita allir.“
FANGAR FÁ LEYFIFYRIR
ÞREMUR SÍMTÖLUM Á
VIKU
Að undanskildum föngunum
í B-álmu Litla-Hrauns fá fangar
aðeins leyfi til þess að hringja
þrjú símtöl á viku og taka við
öðrum þremur. Ekkert símtal
má vara lengur en sex mínútur.
„Ég á tvo unga syni,“ sagði
maður sem afplánar nokkurra
ára dóm. „Hvemig á ég að halda
einhverju sambandi við þá?
Hvemig á ég að útskýra fyrir
þeim eftir örfárra mínútna sím-
tal, að nú verði pabbi að hætta
að tala við þá?“
Fangar fá leyfi til þess að taka
við heimsóknum einu sinni í
viku, á sunnudögum frá 10 til
18. Þá þarf heil fjölskylda að
vera saman í klefa sem er örfáir
fermetrar að stærð.
„Ég þekki alltof mörg dæmi
þess að sambönd fólks og
hjónabönd hafi farið út um þúf-
ur af því að það er varla nokkur
leið til þess að viðhalda þeim
eins og aðstæður eru í fangels-
unum,“ sagði Birgir Kjartans-
son, formaður Vemdar.
GÓÐ REYNSLA AF LEYF-
ISVEITINGUM
Síðustu árin hefúr það færst í
vöxt að fangar fái leyfi til þess
að yfirgefa fangelsið meðan á
afplánun stendur. Þannig fær
fangi 15 klukkustunda leyfi á
þriggja mánaða fresti þegar
hann hefur afplánað eitt ár. Víða
í nágrannalöndunum em þessar
reglur mun frjálslegri, þar fá
menn yfirleitt helgarleyfi, jafn-
vel einu sinni til tvisvar í mán-
uði. Á þann hátt geta þeir við-
haldið sambandi við fjölskyldu
og búið sig undir lífið. Fangam-
ir sem PRESSAN talaði við
Aðeins*«iniTfimmti hluti fanganna hefur
vinnu, þrátt fyrir aö yfirvöldum sé skylt, lög-
um samkv^níf, ao sjá föngum fyrir atvinnu
viö þeirrá hæfi og kaupi eins og tíökast á al-
mennurp yinnumarkaöi.-Fangarnir á Litla-
Hraúni.f'á nú um.70 krónur á tímann.
töldu þetta eitt brýnasta hags-
munamál sitt.
Fangelsisyfirvöld telja sig
hafa góða reynslu af leyfisveit-
ingum en hafa verið ófá-
anleg til þess að rýmka
reglumar.
70% FANGA VISTUÐ
IÚRELTUM FANG-
ELSUM
Að jafttaði em um eitt
hundrað fangar vistaðir í
íslenskum fangelsum: Á
Litla-Hrauni (52), Hegn-
ingarhúsinu við Skóla-
vörðustíg (19), fangahús-
inu á Akureyri (7), Kvía-
bryggju (13) og í Kópa-
vogi (12).
Ástandið á Litla-
Hrauni og í Hegningar-
húsinu er langverst, en í
þessum tveimur stofnun-
um em 70% allra fanga
vistuð.
Framtíðarstefna í fang-
elsismálum hefur ekki
BIRNIEINARSSYNI BANNAfl
AÐ HEIMSÆKJA FANGA
Samkvæmt heimildum PRESS-
UNNAR hefur Birni Einarssyni,
sem árum saman starfaði við
fangahjálp, verið bannaður aðgang-
ur að öllum fangelsum landsins.
Björn Einarsson hefur bæði
starfað innan fangahjálparinnar
Vemdar og af hálfu hins opinbera.
Eftir stjómarskiptin í fyrra var hon-
um sagt upp störfum af Þorsteini
Pálssyni dómsmálaráðherra. í kjöl-
farið fékk hann bréf frá Haraldi Jo-
hannessen, fangelsismálastjóra, þar
sem honum var tilkynnt að honum
væru framvegis meinaðar heim-
sóknir í öll fangelsi landsins. Engar
skýringar vom gefnar.
„Eftir að Bimi var sagt upp hefur
öll félagsleg aðstoð og hjálp snar-
minnkað," sagði fangi á Litla-
Hrauni við PRESSUNA. „Nú er
enginn sem hefur skilning og
áhuga á velferð okkar.“
Haraldur Jöhannessen kvaðst
ekki hafa tíma til þess að ræða við
PRESSUNA þar sem hann væri
önnum kafinn við skýrslugerð.
Hrafn Jökulsson
verið mörkuð, en á næstu
dögum er að vænta skýrslu
nefhdar sem unnið hefur á veg-
um dómsmálaráðuneytisins
undir forystu Haraldar Johann-
essen fangelsismálastjóra. Ætla
má að nefndin geri tillögur um
að fangelsunum, einkum Litla-
Hrauni, verði skipt upp í minni
einingar. Það fæh í sér að fangar
gætu „unnið sig upp“, úr hinni
hefðbundnu vist í lokuðu fang-
elsi í opnari deildir, þaðan sem
jafnvel væri hægt að stunda
vinnu eða skóla.
TILRAUNIR MEÐ OPIÐ
FANGELSI
í Kópavogi hefur um nokkurt
skeið verið rekið „opið“ fang-
elsi, og þaðan geta menn sótt
vinnu eða skóla á daginn. Kópa-
vogsfangelsið er bæði fyrir karla
og konur og reynslan af því
mun að flestu leyti hafa verið
góð, nema hvað það mun ekki
hafa gefist vel að hafa bæði
kynin þar. En „opna“ fangelsið
er í samræmi við þá þróun sem
orðið hefur í nágrannalöndum
okkar. Að flestu öðm leyti virð-
umst við heldur aftarlega á mer-
inni.
INGI
Bjöm Albertsson hefúr góða
möguleika á að verða kosinn
þingmaður ársins — hann er
nefnilega alveg eins og pabbi
h:ins, Alberl Guðmundsson. Þeir
feðgar vita upp á hár hve neðar-
lcga þjóðarhjaitað slær og hvert
skal róa. Ingi bjöm hittir alltaf
naglann á höfuðið, hvort sem
um er að ræða þyrlukaup eða
barnavernd. Svo er hann í
stjómarandstöðu í Sjálfsueðis-
flokknum ásamt Maithíasi
Bjarnasyni og líkar bara vel.
Kannski Ingi Bjöm fái sérstakan
dag eins og
PÁLL
Bergþórsson veðurfræðingur,
sem hélt „Veðurdaginn" hátíð-
legan á mánudaginn. Um leið
kom fram að veðrið drepur 6 til
8 Islendinga á ári jxrnnig að það
er bara sanngjant að gefa veðr-
inu mánudag. Auðvitað væri
skemmtilegra ef Páll helði getað
hal't veðurdaginn svolítið sum-
arlegri, en svona er nú Páll. En
ef pólitískt veður hefur verið
einkenni Páls er svo sannarlega
hægt að segja að sykur og/eða
sykurskortur hafi verið einkenn-
ismerki Davíðs Scheving Thor-
steinssonar. Nú er hann lentur í
ritdeilu við sjálfan sig um hvort
það em 14 eða 10 sykurmolar í
kókómjólk. — Ég sem hélt að
Davíð drykki ekki kókómjólk.
En iðrun vikunar er líklega hjá
ritstjómm Morgunblaðsins sem
taka
ÞORSTEIN
Pálsson í helgarspjall til að
útlista vanjxiknun sína á sjávar-
útvegsstefnu Morgunblaðsins.
Svona getur Morgunblaðið ver-
ið ótrúlega heiðarlegt gagnvart
andstæðingum sínum. En spum-
ingin er, af hveiju talaði Agnes
Bragadóttir ekki við Steina?
Hún hefur jú tekið öll hátíðar-
viðtöl blaðsins í seinni tíð. Játn-
ing vikunnar er hins vegar tví-
mælalaust hjá
ÞÓRÓLFI
Halldórssyni yfirfasteigna-
sala. í löngu ráðstefhuerindi ját-
ar hann að „framboð íbúða er
töluvert meira en nemur eftir-
spum“ en hingað til hefur hann
haft það fyrir sið að segja alltaf
að ástandið á fasteignamarkaðn-
um sé gott og eftirspumin eftir
því. En á meðan Þórólfur játar
tregðast Hákon Sigurgrímsson
við að samþykkja að Hríseyjar-
stöðin hafi verið mistök. Kemst
hann jafnframt að því að það
þjóni engum úlgangi að leita að
sökudólgi í því máli!