Pressan - 15.04.1992, Side 22

22
MIÐVIKUDAGUR PRESSAN 15. APRÍL 1992
E R L E N T
„Ég held aö þaö séu ekki til nógu miklir peningar í enska ríkisbankanum til
aö bæta fyrir allt þaö sem viö fórum á mis viö.“
I október 1974 voru sex Irar handteknir
og ákærðir eftir að írski lýðveldisherinn,
IRA, sprengdi öfluga sprengju á krá í
Birmingham. Alls slösuðust 160 manns og
21 lét lífið, að mestu ungt fólk og sumt af
írsku bergi brotið. Mennirnir sex sem
handteknir voru sættu líkamlegu ofbeldi
jafnt frá hendi lögreglu sem í fangelsi. Við
tók 16 ára fangelsisvist, en allan þann tíma
héldu mennirnir fram sakleysi sínu. I einka-
viðtali PRESSUNNAR við Jerry Hunter, einn
mannanna sex, segir hann frá einstakri lífs-
reynslu sinni og áfellisdómnum sem breska
réttarkerfið sætir í dag.
Undir exi
breska
réttarkerfi
Hugh Callaghan, Jerry Hunter og Billy Power.
Fimmtudaginn 14. mars árið
1991 gengu sex menn út úr
Hæstarétti í London á vit frelsis.
Long barátta var að baki og nýtt
líf í þá mund að hefjast. Menn-
imir voru Patrick Hill, Hugh
Callaghan, Johnny Walker, Ri-
chard Mcllkenny, Billy Power
og Jerry Hunter. Saga þeirra er
einstök og átakanleg, en þrátt
íyrir það er talið að enn gisti um
700 saklausir fangar enskar
fangageymslur.
Sextán árum áður voru þeir
rangir menn á röngum stað,
óheppnir menn sem spiluðu á
spil og drukku á krá sem nokkrir
óæskilegir einstaklingar sóttu.
Þeir tóku ferjulest á leið til fr-
lands klukkan 19.55, sprengjan
sprakk klukkan 20.17. Lögregl-
an handtók þá þegar lestin nam
staðar vestast í Lancashire á
Norður-Englandi.
„Við vorum á leiðinni til ír-
lands á föstudegi þegar lögreglan
stöðvaði alla og spurði spum-
inga. Hún lét okkur bíða. Paddy
Hill var þá þegar kominn um
borð í bátinn. Einni og hálfri
klukkustund síðar sögðu þeir
okkur að sprengja hefði spmngið
í Birmingham og báðu okkur að
koma á stöðina til að taka af okk-
ur sýni. Tilganginn sögðu þeir
vera að útiloka okkur frá ífekari
rannsókn. Við féllumst á það,
enda höfðum við ekkert að fela
og bentum þeim á að Paddy væri
kominn um borð. Þeir færðu
okkur á stöðina og tóku sýni
klukkan þrjú um nóttina. Löngu
seinna var vísindalegu gildi
þessarar sýnatöku hnekkt.
Samkvæmt niðurstöðum áttu
tveir okkar að hafa meðhöndlað
sprengiefni. Lögreglan missti
áhugann á neitunum okkar og
vildi sakfella okkur, fá ffá okkur
einhvers konar játningu að
minnsta kosti. Þeir hófu að beija
okkur og hóta með byssum. Við
vorum fluttir til Birmingham þar
sem okkur var haldið til mánu-
dags. Við vomm látnir standa
teinréttir í klefanum alla nóttina
og fengum hvorki að sofa né
borða. Allt og sumt sem ég fékk
þessa helgi var vatnssopi. Þar á
ofan héldu þeir áfram að berja
okkur. Lögreglan tók einn okkar
niður í kjallara, miðaði á hann
skotlausri byssu og tók í gikk-
inn.“
- Höföuð þið aðgang að lög-
frœðingi?
„Nei. A mánudeginum feng-
um við lögífæðing sem rétturinn
útvegaði. Mistök þeirra lágu í
því að taka okkur úr gæsluvarð-
haldi og láta okkur yftrgefa rétt-
arsvæðið. Þá hefðu þeir átt að
hafa lækni því það var augljóst
að við höföum verið beittir lík-
amlegu ofbeldi. Við vorum
skelfingu lostnir. Allt var um
seinan þegar í fangelsið kom því
þá vomm við barðir aftur af
fangavörðum og föngum."
- Mœttuð þið mikilli fyrirlitn-
ingu hjá hinum föngunum?
,Já, en það er skiljanlegt eins
og ástatt var. Mikil almenn reiði
ríkti í garð íra og þeir sættu of-
sóknum í Birmingham. Fólk
neitaði að vinna með írum,
nokkrar írskar krár vom
sprengdar með bensínsprengjum
og fólk fjölmennti á útifúndi og
krafðist þess að hengingar yrðu
lögleiddar á ný. Þetta vom erfiðir
„Ég vlssi að ég varfrjáls
og það var erfitt að skílja
það. Ég held ég hafi verið
að bíða eftir því að vakna
í fangelsinu og að þetta
værl allt saman draum-
ur,“ lýsírJerry Hunter
fyrsta deginum sem frjáls
maður eftir sexlán ára
fangelslsvist.
tímar fyrir íra og þeir þurftu að
láta lítið á sér bera. Við vomm
aftur þungamiðjan í þessu og
fengum að kenna á því hjá lög-
reglunni, fangavörðum og föng-
um.“
- Voruð þið einfaldlega vald-
ir?
, Já, einmitt. Þeir þurftu söku-
dólga. Þeir sögðu að heimili
okkar væru umkringd af öskr-
andi ólátaskrfl og fjölskyldur
okkar væru í hættu, þeir gætu
ekki flutt þær á ömggan stað fýrr
en við heföum skrifað undir yfir-
lýsingu um sekt okkar. Á þennan
hátt vomm við þvingaðir með
hótunum."
- Skrifuðuð þið allir undir
yfirlýsingu?
„Ég og Paddy Hill gerðum
það ekki. Aftur á móti vomm við
varaðir við, þegar handtakan átti
sér stað, að allt sem við segðum
væri hægt að nota sem sönnunar-
gögn. Þetta var það eina sem þeir
höföu á mig í réttinum og þegar
lögreglan vitnaði átti ég til dæm-
is að hafa sagt: „Við drápum
ekki nógu marga, við heföum átt
að drepa fleiri." Lögreglan
sveifst einskis til að sverta mann-
orð mitt.“
- Funduð þið jyrir stuðningi
eða fordœmingu almennings á
meðan á fangelsisvist ykkar
stóð?
,J4ei. Fjölskyldur okkar máttu
heimsækja okkur í 15 mínútur á
degi hverjum og við fengum eitt
bréf á viku. Við höfðum vitni
sem vildu ekki koma fram því
haft var í hótunum við þau. Ef
venjulegir írar hefðu heimsótt
okkur heföu þeir sætt ofsóknum
og leit verið gerð á heimilum
þeirra.
Við vorum allir ákærðir fyrir
morð klukkan tvö á sunnudegin-
um. Um klukkan sex þann sama
dag var haldinn fréttamanna-
fúndur þar sem einn valdamesti
lögregluforingi í Birmingham
lýsti því yfir opinberlega að lög-
reglan heföi í haldi mennina sem
bæru ábyrgð á sprengingunni.
Þetta var, sjáðu til, áður en við
komum fyrir rétt og kallast ,jrétt-
lát réttarhöld", og er dæmigert
fyrir meðferðina sem við feng-
um á þessum fyrstu vikum.
Lögfræðingamir sem við
fengum — sorglegt en satt —
voru einfaldir byrjendur og
höföu aldrei rekið mál af þessu
tagi áður. Þegar í réttinn kom var
lítinn stuðning af þeim að hafa.
Við skýrðum ffá því að við hefö-
um verið barðir. Dómarinn sendi
þá kviðdóm út af örkinni til að
rannsaka þetta atriði frekar. í
heila viku bárum við vitni og
lögreglan gerði hið sama. Að því
loknu gaf dómarinn út yfirlýs-
ingu þar sem hann sagði að ljóst
væri að hér bæri mikið á milli og
að hann hallaðist að því að trúa
lögreglunni. Hann ógilti því allar
vitnaleiðslumar. Síðan þá hefur
annað komið í ljós og nú er búið
að ákæra fjóra lögregluforingja
fyrir samsæri um misnotkun á
rétti. Ef fjórir þeirra voru ákærðir
þá hlýtur viðamikið samsæri að
hafa átt sér stað milli allra lög-
regluforingjanna."
- Trúðuð þið á þessum tíma
að réttlœtið myndi sigra að lok-
um?
„Við trúðum að við myndum
vinna og fá fullt frelsi. Þegar þær
vonir brustu treystum við því að
áfiýjun myndi færa okkur frels-
ið. En það brást líka. Þá gerðum
við okkur grein fyrir að fram-
undan væri fangelsisvist,
kannski þrjú til fimm ár.
Þegar hér var komið sögu
höfðu fjölskyldur okkar hafið
upplýsingaherferð í þeim til-
gangi að vekja athygli á sakleysi
„Lögreglan mlssti áhug-
ann á neitunum okkar og
vildi sakfella okkur, fá að
minnsta kosti frá okkur
einhvers konar játningu.
Þeírhéfu að berja okkur
og hóta með byssum.“
okkar. Aðeins örfáir þingmenn
Verkamannaflokksins sýndu
þessu áhuga. Hvorki íhaldsmenn
né kirkjunnar menn höfðu
áhuga. Það tók 11 ár að vekja
áhuga almennings á því óréttlæti
sem við höföum sætt.
Seinna voru ákæmr á 14 yfir-
fangaverði ógiltar og þar með
vomm við sviknir aftur. Við fór-
um þá í mál við lögregluna, sem
var áfrýjað. Denning lávarður,
sem þá var annar valdamesti
dómari landsins, sagði í réttar-
höldunum að „nógum peningum
heföi nú þegar verið eitt í þessa
menn. Ef þeir vinna málið þýðir
það að lögreglan er sek um vald-
beitingu. Þetta er rangt því þá
þarf innanríkisráðherra að veita
mönnunum frelsi. Það má ekki
eiga sér stað. Betra er að saklaus-
ir menn sitji í fangelsi en að
heiðarleiki réttarkerfisins sé
dreginn í efa“.“
- Þú hlýtur að vera bitur þeg-
ar þú hugsar um breska réttar-
kerfið. “
„Ég kýs að kalla það breska
óréttlætiskerfið. Síðan mennimir
fjórir frá Guilford vom lámir
lausir hefur lögreglan átt undir
högg að sækja þannig að fólk er
einnig að missa trúna á hana og
réttarkerfið. Nú er svo komið að
kviðdómarar em tregir til að
dæma fólk sem hefur verið ákært
fyrir hryðjuverk, því undir niðri
er hræðsla við að fólkið sé sak-
laust og að ekki sé fullt mark tak-
andi á lögreglunni."
-Hvernig varfangelsisvistin?
„Fyrstu þrjú árin voru ansi
slæm, þar sem við mættum mik-
illi fyrirlitningu hjá föngunum.
Smám saman breyttist þetta og á
endanum trúðu því allir að við
væmm saklausir. Það spurðist út
um allt kerfið að það væm ekki
bara við heldur Guilford,
MacGuiers og Judith Ward, sem
öll em írsk tilfelli. Það var stöð-
ugt verið að flytja okkur á milli
staða, við gistum ein átta fang-
elsi — hámarksöryggi. Ég segi
ekki að síðustu árin hafi verið
auðveld, en það er auðveldara
þegar þú hefur marga vini í
kringum þig sem em boðnir og
búnir að aðstoða þig.“
- Það er eifitt að bœta fyrir
frelsissviptingu. Ertu búinn að fá
j'ullar bœtur? “
„Við fengum 3.700 krónur
daginn sem við vomm látnir
lausir og höfum fengið nokkrar
greiðslur síðan. Ég held hins
vegar að það séu ekki til nógu
miklir peningar í enska ríkis-
bankanum til að bæta fyrir allt
það sem við fórum á mis við.
Fullar bætur höfum við enn ekki
fengið en talað er um 1,2 millj-
ónir íyrir hvert ár.“
Hvernig eyddirðu fyrstu dög-
unum semfrjáls maður?
(hlær...)„Með fjölskyldu og
vinum. Ég man þó mest lítið,
þetta hefur þurrkast út. Ég var
mjög hátt uppi, adrenalínið
streymdi um lflcamann. Ég vissi
að ég var fijáls og það var erfitt
að skilja það. Ég held ég hafi
verið að bíða eítir því að vakna í
fangelsinu og að þetta væri allt
saman draumur."
- Hvernig gengur lífið í dag?“
„Ég nýt þess. Það er erfitt að
útskýra það en þegar maður hef-
ur einu sinni verið sviptur frels-
inu kann maður virkilega að
meta það. Hver dagur er fullur
gleði og það er gott að vera til.
Þegar við komum út úr réttin-
um var fjölskyldan á vinstri hönd
og heimsfjölmiðlar efst í göt-
unni. Okkur var ætlað að kunna
„Mér líkar hað ekki en
sannleikurinn er sá að
við urðum að stórstjöm-
um.“
á fjölmiðla, eins og við heföum
aldrei gert neitt annað. Mér líkar
það ekki en sannleikurinn er sá
að við urðum að stórstjömum.
Þetta var hræðileg lífsreynsla um
leið og við nutum þess.
Ég skildi við konuna mína efit-
ir þrjá mánuði. Ég held að við
höfúm allir upplifað sama hlut-
inn; að vera utangarðs í fjöl-
skyldunni. Það var mjög erfitt að
taka við hlutverki föður og eigin-
manns eftir 16 ára fjaiveru, það
gekk ekki upp. Þrátt fyrir allt er
samband mitt við fyrrverandi
konuna mína mjög gott í dag.“
- Ertu búinn að fara qftur til
Birmingham?"
,Já, en það er mjög sár tilfinn-
ing að upplifa daglega amstrið
þar. Að morgni dagsins þegar ég
var handtekinn fór ég með böm-
in mín í skólann. Þegar ég sá
konumar gera slíkt hið sama
skáut öllum slæmu minningun-
um upp. Ekki misskilja mig, mér
þykir mjög vænt bæði um fólkið
og bæinn. Ég myndi bara ekki
vilja setjast þar að aftur. Ég bý í
London, lifi einn dag í senn og
nýt þess.“
Anna Har. Hamar