Pressan - 28.05.1992, Síða 18

18
FIMMTUDAGUR PRESSAN 28. MAÍ 1992
Boeing 747-vél frá Cargolux. Þeirrar gerðar var vélin sem flaug frá Tel Aviv í ísrael eftir krókaleið-
um til Lima í Perú. Þar eiga Herkúles-herflutningavélar að hafa beðið þess að taka við viðkvæmum
farmi sem fluttur var með vélinni. Mál þetta er umdeilt.
ISLENDINGAR
Það eru liðin tíu ár síðan Boeing 747-vél frá flugfélaginu Cargolux hélt áleiðis til Lima í Perú með afar umdeildan
farm. Aðstoðarflugmaður vélarinnar telur að um ólöglega vopnaflutninga hafi verið að ræða en forsvarsmenn fyr-
irtækisins vísa því alfarið á bug. Ferðin var farin þegar Falklandseyjastríðið stóð sem hæst.
Fyrir nákvæmlega tíu árum, á
þeim tíma sem átök milli Eng-
lendinga og Argentínumanna
um Falklandseyjamar vom í há-
marki, er talið að íslenskir flug-
menn hjá flugfélaginu Cargolux
hafi farið leyniför til Lima í
Perú með vopn og eldsneytis-
tanka. Endanlegur áfangastaður
farmsins var Argentína, en flug-
vélin sem notuð var var af gerð-
inni Boeing 747. Sleppitankam-
ir, sem vom í farminum, vom
ekki síður mikilvægir en vopnin
sjálf, en tönkunum var ætlað að
auka flugþol Skyhawk-ormstu-
þota, sem Argentínumenn not-
uðu gegn Bretum. Möguleiki er
á að meðal vopnanna hafi verið
hin illræmdu EXOCET-flug-
skeyti, sem meðal annars grönd-
uðu breska tundurspillinum
HMS Sheffield og löskuðu önn-
ur herskip illa. Forsvarsmenn
fyrirtækisins segja hins vegar að
einungis hafi verið um radíó-
tæki að ræða.
Alþjóðlegar samþykktir
bönnuðu alla vopnasölu til Arg-
entínu vegna stríðsins og flestar
þjóðir heims vpru aðilar að
þeirri samþykkt. Israel stóð, eitt
fárra ríkja, utan samkomulags-
ins, en Tel Aviv var valinn upp-
hafsstaður umræddrar ferðar.
Það þykir víst að umrætt flug
hafi verið farið en ekki liggja
fyrir óyggjandi sannanir um að
farmurinn hafi verið sá sem tal-
ið er. Frásögn Páls Einarssonar
aðstoðarflugmanns af ferðinni
birtist í Vikunni í febrúar 1988.
I framhaldi af því stefndi flugfé-
lagið Cargolux í Lúxemborg
honum fyrir rógburð og lygi en
Páll var sýknaður af kæmnni ári
síðar. Forsvarsmenn fyrirtækis-
ins kannast ekki við að farmur
vélarinnar hafi á nokkurn hátt
verið ólöglegur.
FARMBRÉFIBREYTT
Flugið var farið frá Tel Aviv í
Israel 25. maí 1982, en þangað
komu áhafnarmeðlimir frá
Hong Kong með viðkomu í
Dubtú, við Persaflóa og Kýpur.
Frá Israel átti flugleiðin að
liggja um Sevilla á Spáni og
enda í Suður-Ameríku, í höfuð-
borg Perú, Lima.
Flugáætlun var síðar breytt.
Var þá gefin íyrirskipun um að
fljúga ætti til Lúxemborgar í
stað þess að fara beint til Spán-
ar, þar sem áhafnaskipti áttu að
fara fram. Seinni áhöfnin flaug
vélinni til endanlegs áfangastað-
ar.
Þegar í Hong Kong var flug-
stjóranum, Einari Sigurðssyni,
tilkynnt að farmurinn til Lima
innihéldi .Jteavy water contain-
ers“, sem eru tankar með
„þungu vatni“. „Þungt vatn“ er
eingöngu notað til kjamorku-
vopnaframleiðslu eða kælingar
kjamakljúfa, og ályktuðu flug-
menn að ólíklegt mætti teljast
að eitt fátækasta ríki Suður-Am-
eríku hefði not af slíkum tönk-
um. Þá þegar höfðu ákveðnar
grunsemdir vaknað meðal
áhafnarmeðlima.
Farmurinn var síðar merktur
„almennur vamingur" („general
cargo“), en breyting þessi á
farmbréfum styrkti þann grun
flugmannanna að fljúga ætti
með ólöglega sendingu. Ahöfn-
in vissi ekki um annan áfanga-
stað vamingsins en upp var gef-
inn og því grunlaus um að hon-
um væri ætlaður endanlegur
staður í Argentínu. Áhafnar-
meðlimir vom hins vegar afar
óánægðir með að mögulega
væm þeir með vafasaman vam-
ing um borð í vélinni, sem bryti
í bága við alþjóðlegar reglur og
samþykktir.
Vélin flutti farm sinn til Lima
í Perú og var Ragnar Kvaran
flugstjóri í þeirri fór. Sagt er að
suðurfrá hafi argentínskar
Hercules-flutningavélar beðið
þess að flytja farminn áfram.
EKKERT ÓLÖGLEGT
„Flugið var farið til Lima,“
segir Einar Ólafsson, þáverandi
forstjóri Cargolux. „Það var
hins vegar ekki eins og Páll J.
Einarsson segir frá því og ein-
ungis flogið með radíótæki og
annað slíkt. Ekki veit ég til þess
að þetta hafi verið neitt annað.
Það er mjög hæpið að þama haft
verið um ólöglegan farm að
ræða, þar sem flogið var í gegn-
um Barbados, sem var umráða-
svæði Breta. Þetta var leiguflug
og ekkert óeðlilegt við það að
mínu viti.“
Einar kannast ekki við að al-
þjóðlegar samþykktir hafi verið
brotnar.
„Kassamir vom ílangir og fór
ekkert á rnilli mála hvað í þeim
var,“ segir Páll J. Einarsson,
sem var aðstoðarflugmaður í
umræddri ferð. „Kassamir vom
settir niður í „belly“ (farangurs-
geymsluna) en tankarnir vom
inni í vélinni. Þeir vom löðrandi
í olíu og við vomm afar hræddir
við sprengihættu ef eldur kæm-
ist í þá. Við vomm sannfærðir
um að lýsing farmsins ætti að
breiða yfir raunverulegt eðli
hans.“
SÝKNAÐUR AF
RÓGBURÐI
Skömmu fyrir áðumefnt flug
hafði Air Umguay, sem Cargo-
lux var hluthafi í, gerst brotlegt
um ólöglega vopnaflutninga.
DC-8- vél félagsins flaug með
sendingu til Argentínu sjötta og
sjöunda dag maímánaðar en
breskur starfsmaður Cargolux,
Neil Millet, ljóstraði því upp.
Hann var umsvifalaust rekinn
frá fyrirtækinu en atburðurinn
vakti talsverða athygli í blöðum
ytra. Cargolux hlaut vítur frá
stjómvöldum og breska sendi-
ráðið fordæmdi ferðina. Endur-
tekið brot hefði getað leitt til
þess að Bretar endurskoðuðu
flugleyfi félagsins til Hong
Kong, sem var mikilvægasti
lendingarstaður þess.
,Jú, það var talsvert hafarí út
af þessu flugi en þetta var ekki
okkar flug þó að við værum
hluthafar," segir Einar. „Þetta
var allt annað mál, en það var í
raun vesen út af öllu á þessum
tíma. Þetta vom afar erfiðir tím-
ar.“ Forsvarsmenn Cargolux
töldu sig ekki hafa vitað um eðli
farmsins og var veitt áminning,
en aðrar voru aðgerðir gegn
þeim ekki. Þegar seinna flugið
bar á góma sögðu forráðamenn
fyrirtækisins að ekki hefði verið
um annað flug að ræða en þetta
eina sem þegar væri fram komið
og var sú skýring tekin gild
bæði af stjómvöldum og fjöl-
miðlum.
,J>essum tveimur flugferðum
var alltaf mglað saman,“ segir
Páll. „Þeir gátu skýlt sér á bak
við það allan tímann og bæði
stjórnvöld og fjölmiðlar trúðu
þeim. Til dæmis lét forsætisráð-
herra Lúxemborgar, Jacques
Santer, hafa það eftir sér að
þama væri átt við fyrra flugið
og væri því aðeins „gamall hatt-
ur“. Þetta var þaggað niður að
mestu í fjölmiðlum og einungis
DV birti þetta af íslenskum fjöl-
miðlum. Það var þó sagt frá
þessu í blöðum ytra. Cargolux-
menn em hins vegar það kænir
að þeir viðurkenna aldrei að eitt-
hvað óeðlilegt hafi verið við
þetta flug. Cargolux var aldrei
tekið á beinið um þetta."
Sex ámm eftir að flugið var
farið upplýsti Páll um hið ólög-
lega flug í viðtali. Hann var
ásakaður um rógburð og lygi og
Cargolux stefndi honum vegna
þessa. Ári síðar, 1989, var Páll
sýknaður af dómstólum í Lúx-
emborg og Cargolux því ekki
stætt á ásökunum sínum. Einar
Ólafsson var á þeim tíma hættur
sem forstjóri fýrirtækisins.
„Það er langt um liðið síðan
þetta var og er best gleymt,"
segir Einar. „Ég hef eiginlega
ekkert meira um þetta að segja.
Ég vil ekki styðja fólk sem er
aðallega að gera sér fé úr kjafta-
sögum og legg því ekki lið.“
TVÖFALT SIÐGÆÐI
VOPNA VIÐSKIFI A
Alþjóðlegir staðlar fyrir
vopnasölu em ekki til og setur
hvert land sínar eigin reglur.
Samþykktir milli landa á ófrið-
artímum em hins vegar algengar
svo og viðskiptahöft af ein-
hveiju tagi. Árlega fara um 160
milljarðar dollara, sem jafngildir
9.280 milljörðum íslenskra
króna, í vopnaviðskipti.
Styrjaldir á borð við Falk-
landseyjastríðið og átökin við
Persaflóa hafa enn á ný vakið
upp spumingar um tvöfalt sið-
gæði og réttlætingu alþjóðlegra
vopnaviðskipta. Þykir sýnt að
vopnasölumenn séu afar ákafir í
viðskiptum sínum og þau löngu
komin úr höndum hinna póli-
tísku afla.
Markmið með sölu vopna em
misjöfn. Stórveldin hyggjast
þannig auka áhrif sín meðal
þriðjaheimsríkjanna en smærri
vopnaframleiðendur telja að sal-
an geti styrkt efnahagslíf þeirra.
Milligönguaðilar sem stunda
slík viðskipti gera það eingöngu
með fjárhagslegan ávinning að
leiðarljósi.
'l elma L. l Omasson
Páll J. Einarsson flugmaður segir að íslenskir flugmenn hjá
Cargolux hafi flogið með ólöglegan varning, vopn og elds-
neytistanka, á tímum Falklandseyjastríðsins. Fyrir nákvæm-
lega tíu árum.
Techaid International
Náin tengsl í vopna- og njósnaheiminum
Fyrirtækið Techaid Intema-
tional, sem Loftur Jóhannesson
er sagður hafa starfað fyrir,
virðist hafa komið víða við í
sölu á vopnum og tækniþekk-
ingu, samkvæmt upplýsingum
bandarískra sérfræðinga sent
PRESSAN hefúr rætt við.
Blaðið leitaði upplýsinga hjá
stofnunum og einstaklingum
sem fylgjast með njósna- og
vopnasölumálum í Bandaríkj-
unum, svo og hjá opinberum
stofnunum. Enginn viðmæl-
enda kannaðist við nafn Lofts,
en nafn Techaid virðist ágæt-
lega þekkt í þessum heimi. Það
er sagt eitt nokkurra fyrinækja
sem skutu upp kollinum í jtess-
um bransa f byijun níunda ára-
tugarins, en þá gerðist hvort
tveggja í senn að Bandaríkin
juku mjög urnsvif sín í þessum
viðskiptum og margir fyrrum
starfsmenn CIA og hersins
„einkavæddust", fóru út í slík
viðskipd sjálfir eða sem „verk-
takar" Bandaríkjastjómar.
Fyrirtækið hefur skrifstofu í
Norður-Virginíu, rétt fyrir utan
Washington, á stað sem er vin-
sælt aðsetur fyrirtækja sem
kenna sig við ráðgjöf í alþjóða-
öryggismálum (international
security consultants), steinsnar
írá höftiðstöðvum CIA í Langl-
ey. Hjá firmaskrá í Virginíu er
tilgangur Techaid sagður hug-
búnaðarþjónusta og „tímabund-
in verkefni". Móðurfyrirtæki
þess heitir Technical Áid Cor-
poration og er með höfuðstöðv-
ar í Massachusetts-fylki. Ekki
er greint frá útibúum erlendis,
en þýska tímaritið der Spiegel
sagði fyrirtækið hafa haft skrif-
stofur f Lundúnunt og Panama.
Á skrifstoftr Techaid könnuðust
viðmælendur blaðsins ekki við
að Loftur Jóhannesson væri
starfsmaður jtess.
Heinrildamenn PRESSUNN-
AR, meðal þeirra fyrrum starfs-
menn CIA, tengdu nafn Tech-
aid einkum samstarfi við kan-
adísk fyrirtæki sem þekkt em úr
mörgum njósna- og vopnasölu-
málum sem koniu upp í Banda-
ríkjunum á dögum Reagan-
stjómarinnar. Meðal þeina em
I.P. Sharp, sem starfaði rnikið
fyrir Þjóðaröryggisráðið þar til
árið 1982, en þá breyttist nafn
þess í PromiSystems Canada.
Það hafði milligöngu um sölu á
vopnum og tækniþekkingu,
einkum til Miðausturlanda, og
komu starfsmenn þess víða við
í íran-kontra-málinu svokall-
aða.
Meðal annarra mála sem
PromiSystems tengist er svo-
kallað Inslaw-mál. Fyrirtækið
Inslaw seldi PromiSystems
hugbúnað sem endurseldi hann
meðal annars til bandaríska
dómsmálaráðuneytisins. Inslaw
hefur höfðað mál á hendur
ráðuneytinu fyrir þjófnað á
búnaðinum, en saga málsins
hefur verið með ólfkindum.
Dómsmálaráðuneytið hefur lagt
sig fram unt að tetja framgang
þess og borið við öryggishags-
munum Bandaríkjanna. Lög-
maður Inslaw, Elliott Richard-
son, fyrrnm dómsmálaráðherra,
heldur ffarn að ráðuneytið vilji
hylja þann hlut sem það hefur
átt að vopnasölu til Miðaustur-
landa. Inslaw-málið vakti þjóð-
arathygli í Bandaríkjunum í
fyrra þegar blaðatnaður, sem
hafði rannsakað það, fannst lát-
inn á hótelherbergi í Vestur-
Virginfu.
Eigandi PromiSystems er
Kanadamaður, Earl Brian að
nafni, og er sagður hafa haft ná-
ið samband við háttsetta ráð-
gjafa Reagans forseta, ekki síst
Ed Meese, þáverandi dóms-
málaráðherra. Brian er fyrrum
eigandi sjónvarpsstöðvarinnar
Financial News Network og átti
stóran hlut í fréttastofúnni UPI.
Káli TfiiWrgisson