Pressan - 09.07.1992, Blaðsíða 17

FIMMTUDAGUR PRESSAN 9.JÚLÍ1992
17
Kristnisjóður
18,1 milljón króna
Biskup íslands
48,4 milljónir króna
Prestar og prófastar
Laun: 293,5 milljónir króna
Annað: 60,4 milljónir króna
Tekjur kirkjunnar á árinu
eru samtals um 1.650 milljónir. 900 milljónir
35,i^m'nIjóniHkróna eru sóknargjöld, 300 milljónir milljónir, hvort
tveggja nefskattur. Afgangurinn eru bein
framlög úr ríkissjóði.
Söngmálastjóri Þjóðkirkjunnar
15,1 milljón króna

Kirkjubyggingasjóður
1 milljón króna
Kirkjugarðsgjöld
300 milljónir króna
Sóknargjöld
910 milljónir króna
S
Prestssetur
52,9 milljónir króna
Tekjur klerkaveldisins
ÞAÐ SEM
KEISARINN
TALDISITT
Árið 1984 komst svo-
nefnd kirkjueignanefnd að
þeirri niðurstöðu að kirkj-
an ætti með réttu fjölda
jarða sem verið hafa í um-
sjá rikisins öldum saman.
Þetta álit er almennt óum-
deilt, en eftir er að gera
greinargerðir um hverja
einstaka eign og með
hvaða móti henni verður
best komið i hendur kirkj-
unnar. Það verk er langt
komið og bíður nefnda á
vegum ríkis og kirkju að
ganga frá verkinu.
í nýútkominni eignaskrá
rikisins eru þessar jarðir
margar taldar upp sem rík-
iseign. Biskup hefurkallað
skrána „hróplega vitlausa
og fjarstæðukennda".
þjóðkirkjunnar, sem heyrir undir
embættið, voru haldnir músík-
fundir, tónleikar, stigspróf og
vorpróf.
Þá er ónefndur kristnisjóður,
sem fær 18 milljón króna ríkis-
framlag í ár. Hlutverk hans er
meðal annars að launa aðstoðar-
þjónustu presta og guðffæðinga í
stórum prestaköllum, launa
starfsmenn sem kirkjan ræður til
sérstakra verkefna, styrkja efna-
litla söfnuði og styðja hvers kon-
ar starfsemi kirkjunnar „til efl-
ingar kristinni trú og siðgæði".
Að lokum er á fjárlögum lið-
urinn ýmis kirkjumál, samtals
um 35 milljónir. Stærsti póstur-
inn þar er Skálholtsstaður með
13 milljónir og Hallgrímskirkja
sem fær 7 milljónir.
Þetta eru þær upplýsingar um
fjárhag kirkjunnar sem lesa má
út úr opinberum gögnum. Að
auki heyra undir biskupsstofu og
þjóðkirkjuna ýmsar stofnanir og
sjóðir, en það er með ólíkindunr
hversu erfitt er að nálgast upp-
lýsingar um fjárhag þeirra. Und-
antekningin frá þeirri reglu
reyndist vera Hjálparstofnun
kirkjunnar.
MARGIR í MESSU — OG
MARGIR ALDREI
Utan frá verður ekki séð að
bætt fjárhagsstaða kirkjunnar
lýsi sér í kröftugra starfi eða ár-
angursrrkari boðun hennar.
Kirkjan er orðin meiri tyllidaga-
kirkja en áður var, en hvað varð-
ar fjölda sóknarbama stendur
hún enn mjög sterkt — með
93-94 prósent landsmanna inn-
an sinna vébanda. Ekki er haldið
saman tölum um heildarkirkju-
sókn á landinu, en prestar, sem
PRESSAN ræddi við, töldu sig
þó hafa orðið vara við mjög
aukna kirkjusókn síðustu ár, að
hluta til eflaust vegna meiri al-
menns áhuga á andlegum mál-
um.
I trúarlífskönnun, sem gerð
var fyrir nokkrum ámm, sögðust
10 prósent íslendinga fara í
reglubundna messu einu sinni í
mánuði eða oftar. Það eru um
sautján þúsund manns (eldri en
16 ára) og ekki margar stofnanir
sem fá slíka aðsókn reglulega. A
hitt er að líta að 48 prósent svar-
enda sögðust fara um það bil
einu sinni á ári og 42 prósent
sjaldnar.
Samanlagt fara því langflestir
meðlimir þjóðkirkjunnar sjaldan
eða aldrei í venjulega messu.
A nýliðinni Prestastefnu var
töluvert rætt um að efla „safnað-
arvitund" og einnig voru þær
skoðanir á lofiti að kirkjan yrði að
beita sér meira f þjóðmálaum-
ræðu, vernda þá sem hallir
standa og vekja athygli á mann-
réttindabrotum.
I þessu skyni var sett á stofn
þjóðmálanefnd þjóðkirkjunnar
fýrir nokkrum árum, en hún hef-
ur ekki látið mikið til sín taka og
var mikilvægi hennar ítrekað í
ályktunum í’restastefnu.
ÓLAFUR ER EKKISIGUR-
BJÖRN
Nokkrir prestar, sem PRESS-
AN ræddi við, töldu í þessum
skoðunum fólginn brodd gagn-
rýni á núverandi biskup, herra
Olaf Skúlason, og var vísað til
biskupstíðar herra Sigurbjörns
Einarssonar sem andstæðu og til
dæmis um hvemig kirkjan gæti
látið kristileg sjónarmið heyrast í
þjóðmálaumræðu. „Prestar eiga
að tala um pólitík lífsins," sagði
prestur í Reykjavík, sem bætti
við að herra Ólafur væri yfirleitt
meira metinn sem kraftmikill
starfsmaður og skipuleggjandi
en sem kennimaður.
Angi af þessari gagnrýni var í
þvf fólginn að sjaldan sæist eða
heyrðist til kirkjunnar opinber-
lega nema vegna umræðu um
kirkjueignir eða þegar forystu-
menn nýrra trúarhreyfinga gagn-
rýndu hana og var þar vísað til
deilna biskups við nýaldarhreyf-
ingu og trúarhópa á borð við
Krossinn. Kirkjan hefur verið til-
tölulega auðvelt skotmark nýrra
trúarhreyfinga, vegna þess að
hún hefúr ekki þá ímynd að vera
miðstöð öflugs trúarlífs. Hún er
íhaldssöm, hægfara og róleg og í
samanburði við „hamaganginn"
til dæmis hjá Krossinum virðist
þjóðkirkjufólk sinna trúnni frek-
ar af vana og skyldurækni en
heilagsandakrafti og eldheitri
sannfæringu.
Þó hefur verið komið til móts
við „nútímalegri" sjónarmið á
ýntsan hátt, til dæmis með gítar-
slætti og klappi í bamamessum,
nýrri og „léttari" sálmabók, há-
tíðasálmar hafa verið lækkaðir í
tóntegund (svo fleiri geti sungið
með) og nú má heyra dægurlög á
borð við „I bljúgri bæn" í mess-
um í sumum sóknum þjóðkirkj-
unnar.
Karl Th. Birgisson
ILLA
ÁVAXTAÐ
PUND
Það er ekki langt síðan
ýmsar stofnanir kirkjunnar
voru i fjárhagsvandræðum
sem enduðu með ósköp-
um. Dæmi:
•Árið 1985 varð skóla-
stjóri Skálholtsskóla að
segja afsér vegna bók-
haldsóreiðu og óheyrilegr-
ar skuldasöfnunar. Þarer
nú „skóli" sem annast
námskeið ráðstefnuhald
og fleira sem tengist
kirkjulegum málefnum.
Lýðháskóli er ekki lengur
starfræktur.
•Skálholtsútgáfan starf-
aði i fimm ár áður en
þurfti að leggja hana niður
árið 1986. Það þurfti auka-
fjárveitingar og framlög
safnaða til að ná i endann
á þeim skuldahala. Á rúst-
unum var byggt Kirkju-
húsið-Skálholtsútgáfan.
Ársreikningar þess lágu
ekki á lausu þegar eftir var
leitað.
•I kjölfar skrifa Helgar-
póstsins og svartrar
skýrslu rannsóknarnefnd-
arsagði framkvæmda-
stjóri Hjálparstofnunar
kirkjunnar af sér árið 1986.
I Ijós kom að einungis brot
af söfnunarfé fór til liknar-
starfa en meira í yfirbygg-
ingu og vafasöm viðskipti,
meðal annars greiðslur til
ofangreindrar Skálholtsút-
gáfu fyrir verk sem aidrei
voru unnin.
„Þorsteinn vill aukiö sjálf-
stæöi kirkjunnar," segir aö-
stoðarmaöurinn Ari Edwald.
Aðstoðarmaður
kirkjumálaráð-
herra
Aukið
sjálfstæði
og ábyrgð
kirkju
I kjölfar stóraukinna tekna
kirkjunnar af sóknar- og kirkju-
garðsgjöldum eru upp hug-
myndir um aukna ábyrgð og
sjálfstæði kirkjunnar, samhliða
því að breytingar yrðu gerðar á
meðferð kirkjueigna í samræmi
við álit kirkjueignanefndar.
Meðal þeirra sem hafa lýst slík-
um skoðunum er Þorsteinn
Pálsson kirkjumálaráherra.
„Ráðherrann hefur lýst því að
stefna beri að meira sjálfstæði
kirkjunnar," sagði Arí Edwald,
aðstoðarmaður ráðherra, „meðal
annars í fjármálalegum efnum.
Spor í þá átt er að kirkjan taki við
stjóm og yfirráðum á eignunt,
sem kirkjueignanefnd telur að
hún eigi, að því leyti sem það er
framkvænranlegt.
Sumum liðum sem em á fjár-
lögum er stýrt beint héðan úr
ráðuneytinu, til dæmis um við-
liald á prestssetrum. Ráðuneytið
ákveður í hverju tilfelli fyrir sig
hvort og þá hvað þarf að gera
þegar beiðni um slíkt berst frá
prestum. Það er ekki hægt að
kaupa gólfteppi án samþykkis
ráðuneytisins.
Stuðningur ríkisins við kirkj-
una ætti að beinast meira í farveg
beinna fjárframlaga, en kirkjan
myndi raða þeim verkefnum í
forgangsröð sem þarf að sinna.
Það er hugsanlegt að fella niður
framlög á íjárlögum og láta allan
stuðning fara í gegnum sóknar-
gjöldin og þá stýrði kirkjan sín-
um málum sjálf innan þess
ramma sem þau setja. Slíkt gæti
þó ekki gerst í einu vetfangi;
kirkjan þyrfti að styrkja sig og
undirbúa vel til að takast á við
svo umfangsmikla fjármálaum-
sýslu."
En ráðuneytiÖ og Alþingi
gœtu þó enn skoriö kirkjunni
stakk meö ákvörðunum um
upphœð sóknar- og kirkju-
garösgjalda?
„Það er mikilvægt að gera
greinarmun á kirkjugarðs-
gjaldi og sóknargjaldi. Sóknar-
gjaldið er kirkjufé og hefur
ekki verið skert, en kirkju-
garðsgjaldið er skattur. Það
borga allir, hvort sem þeir
standa utan söfnuða eða ekki.
Það er heldur ekki kirkjuverk-
efni í eðli sínu að grafa holur
og leggja stíga. Það er vert um-
hugsunar hvort þau verkefni
eru ekki betur komin í höndum
sveitarfélaga, sem hafa yfir að
ráða garðyrkjufólki og nauð-
synlega þekkingu til að sinna
þeim. Kirkjugarðsgjöldin virð-
ast auk þess vera rúmt ákveðin
og að því er virðist hafa kirkju-
garðamir úr miklum fjármun-
um að spila.“