Pressan - 09.07.1992, Síða 18

18
FIMMTUDAGUR PRESSAN 9. JÚLÍ 1992
Fólk sem á
hvergi heima
Þótt enn séu dæmi þess að fólk leiti sér skjóls í gömlum bát-
um þá mun vera minna um það nú en áður. Mikið átak hefur
verið gert í að beina götunnar mönnum á réttar meðferðar-
stofnanir. Sést þetta meðal annars á því að fleiri notfæra sér
aðstöðu á gistiheimilinu við Þingholtsstræti og stoppa þar
skemur en áður tíðkaðist, en það vildi brenna við að menn
eignuðu sér einstök rúm sem öðrum var ekki heimilt að nota.
möguleika á ýmiss konar aðstoð
og í sumum tilfellum fengið
fbúðir til afnota um skamma
hríð. Þetta á sérstaklega við um
geðsjúka. Þá hafa heimilislausir
unglingar haft afdrep í Rauða-
kross-húsinu sem býður upp á
gistingu, fæði og ýmiss konar
félagslega aðstoð.
Mikil umræða hefur verið um
vegalaus böm í fjölmiðlum að
undanfómu í kjölfar tjáröflunar
Barnaheiilar. Að sögn Braga
Guðbrandssonar átti upphafleg
skilgreining þessa hugtaks við
um forsjárlaus böm upp í 12 ára
aldmr, sem vom það illa á sig
komin andlega og líkamlega að
ógerningur reyndist að finna
þeim fósturfjölskyldur. Þessi
hópur telur í dag um 20-30
böm. Svo virðist sem hugtakið
vegalaus böm hafi fengið aðra
merkingu í hugum landsmanna
því unglingar á vergangi hafa
gjarnan verið taldir til þessa
hóps.
27 TILFELLIAF GÖTUNNI
I ársskýrslu Rauðakross-húss-
ins kemur fram að á síðasta ári
vom gestakontur 108 og í 27 til-
fellum komu gestirnir af göt-
unni. Alls 78 unglingar heim-
sóttu húsið, sumir þeiiTa oftar en
einu sinni. Það er ljóst að ung-
lingar em yfirleitt ekki „á göt-
unni“ í langan tíma í senn en í
framhaldi af því má deila um
hvaða merkingu skuli leggja í
það hugtak. Samkvæmt upplýs-
Það er óumflýjanleg staðreynd að á
hverju kvöldi leitar hópur fólks sér
staðar til að halla höfði yfir blánótt-
ina. Þetta á ekki einungis við um for-
fallna drykkjumenn sem neita allri
aðstoð heldur einnig ungt fólk sem
flúið hefur vegna heimilisaðstæðna
og aðrir sem hafa kosið
vímuefnaheiminn.
Margir götunnar menn leita skjóls í kirkjugörðunum á
sumrin þegar vel viðrar og er þá gjarnan bent á almenningssalernin í
kirkjugarðinum við Suðurgötu sem ákjósanlegan dvalarstað. Þá hafa kofar
verið nýttir sem næturafdrep.
ingum frá Hans Henttinen, for-
stöðumanni Rauðakross-húss-
ins, vom þeir taldir vera á göt-
unni sem höfðu verið á vergangi
í þijá daga eða lengur.
BLÁSBÐUPP
Hólmfríður Bjarnadóttir, for-
stöðumaður hjá Útideildinni
dregur í efa þær vangaveltur
sem komið hafa fram í fjölmiðl-
um um fjölda unglinga á göt-
unni. Hún telur að í mörgum úl-
fellum sé um rímabundið ástand
að ræða og að unglingamir hafi
yfirleitt í einhver hús að venda.
„Að mínu maú er þetta pínu-
lítið blásið upp,“ segir Hólm-
frfður. „Hópur heimilslausra í
miklum vanda er ekki stór, að
minnsta kosti ekki sá hópur sem
við þekkjum. Ymsar ástæður
liggja að baki því að krakkamir
vilja ekki búa heima hjá sér
tímabundið og fmna þá sama-
stað hjá vinum eða kunningjum.
Mér skilst að um sé að ræða
krakka sem ekki em beinlínis á
götunni heldur hafa þvælst á
milli stofnana og fósturforeldra
vegna þess að þau eiga óhæfa
foreldra. Þetta er gert að stærra
máli en efni standa til því frá
okkar bæjardyrum séð er um
innan við 10 krakka sent eru
heimilislausir að ræða.“
18 í MISMIKLU REIÐI-
LEYSI
Félagsmálastofnun hefur ný-
lokið vinnu við samantekt á
húsnæðis- og vistunarvanda
vegalausra bama og unglinga að
ósk Borgarstjórnar, en niður-
stöðumar hafa ekki enn komið
til umíjöllunar þar. Samkvæmt
upplýsingum Gunnars Sand-
holts, yfirmanni fjölskyldudeild-
ar Félagsmálastoftiunar Reykja-
víkurborgar, er talið að í
Reykjavík séu 18 heimilslaus
ungmenni í mismiklu reiðileysi,
en vitað er um fleiri úr ná-
grannasveitafélögum. „Þessi
ungmenni eiga ekki fast heimili
en flest þeirra finna sér sama-
stað,“ segir Gunnar.
DAGLEGA KOMA 80
MANNS Á KAFFISTOF-
UNA
Þó að ýmislegt hafi verið gert
á síðustu árum til að aðstoða
unglinga í neyð verður ekki
framhjá því litið að dags dag-
lega er töluverður fjöldi ungs
fólks á ráfi um Reykjavíkurborg
í leit að aúivarfi. Samhjálp rekur
kaffistofu við Hverfisgötuna
sem er opin daglega ffá klukkan
10-17 þar sem gesúr geta fengið
ókeypis hressingu. Á þriðju-
dagskvöldum, svokölluðum
súpukvöldum, er boðið upp á
samlokur og súpu. „Á þessa
kaffistofu koma allt upp í 80
manns á dag,“ segir Kristinn Ól-
afsson hjá Samhjálp en hann er
einnig umsjónarmaður gisti-
heimilisins við Þingholtsstræti.
„Þessar tölur sýna að mikil þörf
er á athvarfi fyrir þetta fólk sem
hefur ekki í mörg hús að venda.
Hér er um að ræða umkomu-
laust ungt fólk sem á undan-
tekningalaust við vímuefna-
vandamál að stríða. Geðsjúkir
leita ekki á kaffistofúna þvi' þeir
hafa athvarf á daginn hjá Geð-
hjálp.“
VANDIGEÐSJÚKRA
I gegnum tíðina hafa geðsjúk-
ir verið hálfgerðir utangarðs-
menn í kerfmu því úl langs tíma
var litið á þá sem sjúklinga en
ekki fatlaða einstaklinga. I nýj-
um lögum um málefni fatlaðra
er þó tekið ffarn að héðan í frá
muni geðsjúkir njóta sömu rétt-
inda og faúaðir.
I ársbyrjun 1991 skipaði fé-
lagmálaráðherra nefnd sem skil-
aði áliú í apríl sama ár um hús-
næðisvanda og félagslega hagi
alvarlega geðsjúkra. Kom þá í
ljós að 124 geðfatlaðir einstak-
lingar búa við óviðunandi hús-
næðisaðstæður, þar af 87 karl-
menn og 37 konur. í framhaldi
af því var lagt til að á næstu
fjórum árum yrði gert sérstakt
átak f þágu geðfatlaðra með
opnun 16 sambýla. Talið er að
38 einstaklingar þurfi að komast
í vemdaðar íbúðir sem sveitafé-
lögin útvega en ríkið sér um
rekstur sam-
býlanna.
S i g r ú n
Friðfinnsdóttir
hjá Geðhjálp
telur að á síð-
asta ári hafi um
30-40 geðsjúkir
verið á vergangi
og má æúa að sú
tala hafi ekki
breyst mikið. „Það er áberandi
hvað konur eru í miklum minni-
hluta," sagði Sigrún, „en tilver-
an er mjög töff hjá þeim. Konur
eru miklu seigari að bjarga sér
og verða oft miklir töffarar. Ég
veit dæmi þess að konur selji
líkama sinn fyrir næturgisúngu
þegar þær eru á vergangi." Sam-
kvæmt upplýsingum PRESS-
UNNAR em kaupendur þeirrar
blíðu yfirleitt ekld úr hópi geð-
sjúkra heldur betur settari borg-
ara.
ÞRÖNGT Á ÞINGI í ÞING-
HOLTSSTRÆTI
Eitt helsta athvarf heimilis-
lausra einstaklinga sem komnir
eru á fullorðinsaldur er gisti-
heimilið í Þingholtsstræti. Fé-
lagsstofnun stendur straum af
Næturgestir
í Þingholts-
stræti
Árið 1989 gistu 85, 1990
gistu 117 og 155 árið 1991.
Árið 1990 voru 4.200 gisti-
nætur en 4.727 árið 1991,
eða 24 prósenta aukning
milli ára. I miklum meiri-
hluta eru karlmenn þvi i
fyrra gistu 143 karlmenn
en aðeins 12 konur. Á
sama ári gistu að meðaltali
14 einstaklingar hverja
nótt. 51 prósent voru á
aldrinum 30-50 ára, 26 pró-
sent yfir fimmtugu og 23
prósent undir þritugu.
kostnaði en Samhjálp sér um
reksturinn. „Skjólstæðingar
okkar em á öllum aldri en lang-
stærsti hópurinn er 30-50 ára.
Yngsú einstaklingurinn sem við
höfum tekið við var 17 ára en
við reynum að beina ungum
krökkum til Rauðakross-húss-
ins,“ segir Kristinn Ólafsson
umsjónarmaður heimilisins.
„Fólkið kemur í ýmsu
ástandi. Það er þó regla að fólk
sé ekki undir áhrifum áfengis en
við þurfum auðvitað oft að
hoifa framhjá því. Við aðstoð-
um suma einstaklinga við að
komast inn á meðferðarstofnan-
ir. Þetta er úrræðalaus hópur og
flestir eiga við alvarleg vímu-
efnavandamál að stríða. Skjól-
stæðingar okkar eru fyrst og
fremst menn götunnar, stór hluú
þeirra er á bísanum eins og þeir
kalla það,“ segir Kristinn.
HAFA ÞURFT AÐ VÍSA
FÓLKIFRÁ
Nokkur aukning hefúr verið á
aðsókn í gistiheimilið frá því
Samhjálp tók við rekstrinum ár-
ið 1989. Þá notfærðu 85 ein-
staklingar sér aðstöðuna saman-
borið við 155 á síðasta ári. „Að
meðaltali gistu 14 einstaklingar
hverja nótt árið 1991,“ segir
Kristinn. „Þetta hélst óbreitt
ffam ffarn f maí á þessu ári þeg-
ar við fómm að taka við allt að
18 manns á nóttu, en í raun höf-
um við bara aðstöðu til að hýsa
15. Við verðum að taka við
fleirum til að sinna brýnustu
neyð. Þess em dæmi að við höf-
um fengið 26 beiðnir á einu
kvöldi og þurft að vfkja fólki
ffá.“
Kristinn segir að áberandi
fleiri séu á götunni yfir sumar-
tímann og koma þeir einstak-
lingar þá gjaman í morgunmat á
heimilinu. „Suntir halda sig í
kirkjugörðunum ef veður leyfir
eða skjóta sér einhvers staðar
inn. Menn götunnar þekkja um-
hverfi sitt vel og vita hvar hægt
er að opna glugga og komast
inn í þvottahús yfir nótt. Þá hitti
ég ungan mann um daginn sem
var mjög umkomulaus eftir að
hafa sofið í tjaldi nokkrar næt-
ur,“ segir Krisinn.
„Við teljum að um 20-25 úti-
gangs- og drykkjumenn séu á
vergangi á hveijum tíma,“ segir
Gunnar Sandholt hjá Félags-
málastofnun. „Þetta em svo til
allt öryrkjar og fólk sem tekur
mjög illa öllum tillögum um
meðferð og umönnum, en þeir
fá allir tilboð um slíkt. Það er
erfitt að þessir aðilar eiga yfir-
leitt við blönduð vandamál að
stríða sem aftur kallar á um-
burðarlyndi samfélagsins."
Vegalaus, á vergangi, heimil-
islaus, í vímuefnum á bísanum;
óskýrð stærð en þó stærð.
Veigamikil verkefni liggja fyrir
til lausnar vandanum þvf þetta
málefni rúmast ekki í neinni
meðal-skúffú._______________
Anna H. Hamar
I stórborgum Evrópu og Am-
eríku fer örbirgð og vonleysi
þeirri sem lítið mega sín vax-
andi og sífellt bætist í raðir
heimilislausra. I Lundúnum vex
borg inni í stórborginni, pappa-
kassaborg hinna heimilislausu,
en fjöldi þeirra sem eru á göt-
unni eykst daglega. Ungt fólk
jafnt sem gamalt vefur sig dag-
blaðapappír og leggst til svefns í
pappakössum. I kjölfar breyt-
inga í austur-Evrópu streymir
atvinnulaust fólk frá austri til
vesturs og hefur oft á tíðum
ekki um annað að velja en að
leggjast út, betla, selja blíðu sína
eða stela sér til matar.
Á íslandi er það að öllum lík-
indum veðurfarið sem kemur í
veg fyrir að vegfarendur verði
varir við hóp heimilislausra. En
þeir eru til og líklegt að tala
þeirra muni aukast vegna út-
breiðslu vímuefna. I stað pappa-
kassa og dagblaða koma kjallar-
ar með lélegum gluggafesting-
um, þvottahús, stigagangar, hit-
Gestir Rauða-
krossins
/ lok ársins 1991 höfðu alls
310 einstaklingar komið
648 sinnum i Rauðakross-
húsið frá opnun og gisti-
nætur voru orðnar 5.745,
þar af902 á árinu 1991. 78
unglingar leituðu til húss-
ins á siðasta ári, en komur
voru alls 108.125 prósent
tilfella komu gestir af göt-
unni, eða 27 sinnum, og í
rúmlega 48 prósent tilfella
voru gestir í mikilli vimu,
eða i 51 tilfelli.
unarkiefar, almenningsklósett í
kirkjugörðum, hitaveitustokkur-
inn, opnir bílar, kofar, bátar, af-
drep í Öskjuhli'ðinni og jafnvel
tjöld. Þá er starfrækt gistiheimili
við Þingholtsstræti sem rúmar
15 manns í ókeypis gistingu.
ÓÞEKKT STÆRÐ HEIMIL-
ISLAUSRA
Erfitt hefur reynst að kasta
tölu á fjölda heimilslausra því
fólk á vergangi hefur haft