Pressan - 09.07.1992, Blaðsíða 22

22
FIMMTUDAGUR PRESSAN 9.JÚLÍ 1992
E R L E N T
Ógnarbíldur hvítra
Mörguin hvítum íbúum Suð-
ur-Afríku verður það eitt tilefni
til martraðar að heyra nafn
þessa manns, Harrys Gwala,
leiðtoga Afríska þjóðarráðsins í
Natal-héraði. Þar hafa lengi ver-
ið nríklar blóðsúthellingar og
Gwala dregur enga dul á að sé í
stríði við bæði liðsmenn hinnar
íhaldsömu Inkatha-hreyfingar
og stjórnina í Pretóríu. Hann
dregur heldur ekki dul á stjóm-
málaskoðanir sínar; hann hefur
verið meðlimur í Kommúnista-
flokki Suður-Afríku í 50 ár og
segir sjálfur: „Meira að segja
nánustu félagar mínir telja mig
gallharðan stalínista."
En nú, þegar samband Afr-
íska þjóðarráðsins og ríkis-
stjómarinnar fer hríðversnandi,
virðist Gwala vaxa fiskur um
hrygg meðal svarta meirihlut-
ans. Andstæðingar hans telja að
hann skirrist ekki við að beita
ofbeldi til að há meiri völdum,
likt og er einnig raunin um erki-
óvini hans í Inkatha-hreyfmg-
unni. Hann sé þess fullviss að
friður sé ekki annað en tæki
valdastéttarinnar til að halda í
auð, völd og forréttindi.
Gwala hefur heldur ekki orð-
ið uppvís að því að sýna neinn
sérstakan friðarvilja. Hann beitti
sér gegn því að Afríska þjóðar-
ráðið leggði niður vopn 1990.
Síðan hann var látinn laus úr
fangelsi 1988 hafa næstum
fimmtíu útsendarar Inkatha-
hreyfingarinnar verið drepnir í
Natal-héraði, á svæði sem telst
vera sérstök bækistöð Gwala.
Og ekki er hann heldur alltaf
reiðubúinn til að sýta ofbeldis-
verk:, J>ar sem ekkert er ofbeld-
ið er erfitt að fylkja fólki saman.
En þegar ofbeldið blossar upp
flykkist það í raðir hreyftngar-
innar,“ er haft eftir honum.
Að mörgu leyti virðist Gwala
viðkunnanlegasti karl. Hann er
orðinn 71 árs gamall og hefur
áhuga á klassískri tónlist og
djassi. Fótbolti er honum líka
mikið hjartans mál. Hann er
heldur ekki sterkbyggður og
segir að einhverju sinni hafi ver-
ið reynt að byrla honum eitur í
21 árs fangavist í Pretóríu. Af-
leiðingin sé sú að hann sé la-
maður að hluta; hann getur ekk-
ert beitt höndunum sem lafa líf-
vana með síðunni. Ekki er held-
ur hægt að væna hann um kjark-
leysi. Leiðtogar á borð við Nel-
son Mandela hafa látið sig
hverfa úr borgum blökkumanna
og leitað í meira öryggi í Jó-
hannesarborg. Gwala segist
vilja vera hjá fólkinu, „þar sem
jarðarfarimar fara fram og bar-
áttan unt mat og húsaskjól".
En í augum flestra sem vilja
frið er hann vandræðamaður
sem kýs frekar baráttu á götum
úti en við samningaborð. Yfir-
lýsingagleði hans hefur lika
komið hreyfingunni í bobba. í
íýrra sagði hann í sjónvarpi að
fleira fólk hefði látist af völdum
aðskilnaðarstefnunar en undir
ógnarstjóm Stalíns í Sovétríkj-
unum. Og hann er ekkert á því
að biðjast afsökunar á þvf að
hafa opinberlega lýst yfir stuðn-
ingi við valdaránsmennina sem
reyndu að steypa Mikhael Gor-
batsjov Sovétleiðtoga í fyrra-
sumar. Þessi gallharði inarx-
lenínisti er ennþá þeirrar skoð-
unar að Gorbatsjov hafi svikið
sósíalismann.
Er
Frakklandi. Delors ákvað þó að
hafna embættinu, en margir telja
að hann hyggi jafnvel á trama í
forsetakosningum.
Delors er orðinn eins konar
persónugervingur Evrópubanda-
lagsins. Fyrir andstæðinga Ma-
astricht-samningsins er hann
ásýnd þess sem þeir vilja um-
fram allt afstýra, sem er miðstýrt
evópskt bandalagsríki. Hann er
sagður hrokafullur skriffinnur
sem svífist einskis til að koma
Evrópuríkjum í eina sæng.
En það neitar því varla neinn
að Delors er embættismaður af
guðs náð, hvort sem menn svo
álíta að hann beiti hæfileikum
sínum til góðs eða ills. Hann
þykir einstaklega laginn samn-
ingamaður og fundvís á mála-
miðlanir, líkt og kom berlega í
ljós þegar Evrópubandalagsríkin
komust að samkomulagi um
hinn sameinaða markað, sem
tekur gildi nú um áramótin. Og
aftur þótti stjómkænska Delors
koma berlega í ljós í Maastricht-
samningunum. Leiðtogar ríkja
Evrópubandalagsins gera sér
grein tyrir því að hann er lang-
hæfastur til að gegna stöðu for-
seta framkvæmdastjómarinnar;
það kom í raun enginn annar til
álita þegar Delors var endurkjör-
inn til tveggja ára á leiðtogafundi
Evrópubandalagsins í Lissabon
Frakkar hafa gjaman hreykt
sér af því að vera miklir elskhug-
ar sem stundi ástina af sérstöku
listfengi og innsæi. Stærsta
könnun sem hefur verið gerð á
kynlífsvenjum Frakka í tuttugu
ár bendir til þess að það sé hrein-
asti misskilningur.
Meginniðurstaða könnunar-
innar er sú að ungir Frakkar hafi
ríka tilhneigingu til að skipta ört
um bólfélaga; þeir stunda for-
málalaust kynlíf með litlum að-
draganda og tala mikið um
það sem gerist í svefnher-
berginu.
Það vom heilbrigðisráðu-
neytið franska og stofnun
sem sér um að rannsaka út-
breiðslu alnæmis sem stóðu
fyrir könnuninni. Hún náði
til 20 þúsunda einstaklinga á
aldrinum 18 til 69. Flestir
þeir sem leitað var til í síma
féllust á að taka þátt í könn-
uninni, eða 77 prósent —
þeir sem skelltu á gerðu það
flestir þegar þeir heyrðu minnst
á samkynhneigð.
Könnunin getur haft mikla
þýðingu í baráttunni gegn al-
næmi sem er útbreitt í Frakk-
landi. Talið er að um 150-200
þúsund Frakkar séu HlV-smit-
aðir. Sumir sérífæðingar telja að
meira en tvær milljónir bjóði,
með kynhegðun sinni, hættunni
á að snrítast heim. Aðrir segja að
talan sé hærri þegar öllu sé á
bominn hvolft.
Samkvæmt könnunninni sef-
ur þorri franskra unglinga fyrst
hjá á aldrinum 17 til 18 ára. Þeir
segjast flestir óttast alnæmi, en
karlmanna sagðist hafa stundað
kynlíf með öðram karlmanni, en
fyrir tuttugu áram síðan var sú
tala ögn hærri, eða 5 prósent.
Þessi tala er svipuð því sem
gengur og gerist í öðram Evr-
ópulöndum, en margir telja að
hún sé allmikið of lág — menn
séu ófúsir að viðurkenna að þeir
hafi stundað slrkt athæfi.
Ekkert í könnuninni bendir til
þess að Frakkar stundi meira eða
betra kynlíf en aðrar þjóðir. Að
meðaltali virðast þeir njóta ásta
tvisvar í viku og meðal unga
fólksins kemur í ljós ákveðin
tilhneiging til formála- og
vafningalausra ástarathafna
— þar sem forleikurinn er
sama og enginn og án þess að
vart verði við sér-
stakt listfengi
eða innsæi.
Sveitasöngkonan Dolly Part-
on tekur flestum öörum kon-
um fram í brjóstastærö, en á
tónleikum um daginn sýndi
hún aö hún hefur aö minnsta
kosti húmor fyrir sjálfri sér.
Eftir örstutt hlé í dagskránni
geystist Dolly út á sviöið
klædd eins og á myndinni
sést og söng Madonnu-lagiö
Like a Virgin. Gagnrýnendur
segja aö hún hafi gert laginu
prýöileg skil, en umboös-
maöur Madonnu sagöi þetta
dæmi um lélega aulafyndni
úr sveitinni.
í íslensku blaði hefur utanrík-
isráðherrann okkar verið upp-
nefhdur Jón Delors Hannibals-
son. Líklega era fáir menn óvin-
sælli í Danmörku en téður Del-
ors. í breskum blöðum er hon-
um gjaman líkt við landa sinn
Napóleon Bónaparte, sem eins
og hann var smávaxinn frakki
með stóra drauma um Evrópu.
Hann er kallaður „Herra Evr-
ópa“ og sagður ætla sér að verða
forseti yfir álfunni eða jafnvel
kóngur, lítill og ffekar grár mað-
ur sem er tilvalið skotmark fyrir
alla þá sem hafa hom í síðu Evr-
ópubandalagsins. En er Jacques
Delors kannski ekki svo slæm-
ur?
Delors hefur verið forseti
framkvæmdastjómar Evrópu-
bandalagsins síðan 1985. Hann
er fyrrum bankamaður og var
um tíma fjármálaráðherra
Frakklands. Hann tilheyrir Sósí-
alistaflokki Mitterrands Frakk-
landsforseta og var reyndar ný-
skeð nefndur sem líklegur kand-
ídat í embætti forsætisráðherra í
samt nota 80 prósent þessara
ungmenna sjaldnast smokka.
Sumir munu hafa borið því við
að þeir væra of dýrir, enda hafa
franskir unglingar ekki mikil
fjárráð.
Niðurstöðumar virðast líka
benda til að 40 prósent karl-
manna og 60 prósent kvenna
sem eiga sér fleiri en einn bólfé-
laga noti aldrei smokka.
Franskir karlmenn hafa löng-
um haft það orð á sér að þeir eigi
hjákonur
og stundi
kynlíf af
kappi ut-
an hjóna-
b a n d s .
Könnunin bendir til
þess að þeir séu ekki
jafnótrúir konurn
sínum og við
mætti búast.
Aðeins þriðj-
ungur kvæntra
karlmanna
sagðist iðka
kynlíf utan
heimilisins.
4.1 prósent aðspurðra
um síðustu mán-
aðarmót. Þrátt fyr-
ir þá gagnrýni sem
Delors hefur sætt
þykir víst að ekki
hefði náðst sam-
staða um neinn
annan.
Veigamikið at-
riði er líka að með
því að láta Delors
fara hefði Evrópu-
bandalagið viður-
kennt að það væri
í nauðum statt,
brottvikning hans
hefði í raun verið
eins og að hella ol-
íu á eld.
Kannski má
líka leiða getum
að því að Delors
sé oft hafður fyrir
rangri sök, hann sé
ekki jafnmikill Herra Evró|
miðstýringarsinni
og andstæðingar hans vilja vera
láta. Síðastliðið ár hefur hann í
auknum mæli beitt sér gegn því
að bandalagið vasist í málum,
sem vísast er heppilegra að leysa
heima í héraði eða í einstökum
ríkjum bandalagsins. Hann hefur
reynt að hafa hemil á þeim sem
vilja skipa Frökkum að gerils-
neyða osta eða Bretum að borða
ekki kartöfluflögur sem inni-
; er hann blórabögguil?
halda óholl aukaefni. Delors er
semsagt mótfallinn of miklurn
afskiptum af lífi þegna banda-
lagsins, og þykir ekki ólíklegt að
þessa sjái von bráðar staði í nýj-
um viðauka við Maastricht-
samninginn — þar verði vald
embættismannanna í Brussel
skilgreint og takmarkað fremur
en nú er.
Því er máski óréttlátt að sjá
einhvern höfuðóvin í Jacques
Delors. I Maastricht var hlutverk
hans fyrst og fremst að finna
málamiðlun milli leiðtoga
bandalagsríkjanna, sem öllum
var mikið í mun að samningar
tækjust. Það gerði hann og enn
um sinn virðist varla von á
manni sem nýtur meira trausts til
að leiða Evrópubandalagið.
Delors
Harry Gwala: Viökunnan-
legur gamall maöur, marx-
lenínisti, sem vill frekar
baráttu á götum úti en við
samningaborðið.
Frakkar daufir en
óvarkárir í rúminu