Pressan - 02.09.1993, Blaðsíða 10

F R ETT I R
10 PRESSAN
Fimmtudagurínn 2. september 1993
Stærstu lögbýlin fó allt að hólfri milljón króna í beinar peningagreiðslur
ALtyNGISNIENN TRYGGJA
SJALFUM SER BEINGREIÐSLUR
Landbúnaðarkerfið lítur á framleiðslukvóta hvers lögbýlis sem einkamál bænda ogneitar að gefa upplýsingar
Með umdeildum búvörusamningi, sem gildir fram á
mitt ár 1998, var tekið upp greiðslumark í stað fullvirð-
isréttar. Samhliða því var fallið frá niðurgreiðslum úr
ríkissjóði við sölu og í staðinn fá bændur beinar pen-
ingagreiðslur á framleiðslustigi. Þessar greiðslur geta
numið allt að hálfri milljón króna mánaðarlega á
stærstu býlin. Bændahöfðingjarnir á Alþingi sam-
þykktu þessar greiðslur á þingi og fá því beingreiðslur
frá ríkinu, ofan á 250 þúsund króna mánaðarlaun sem
alþingismenn. Framleiðsluráð landbúnaðarins heldur
lista yfir framleiðslukvóta hvers lögbýlis en neitar að
gefa hann upp þar sem þeir líta á framleiðslukvóta býlis
sem einkamál bændanna.
Páll Pétursson á
Höllustöðum
Á Höllustöðum er talsverður
búskapur þótt nokkuð hafi
dregið úr honum á seinni árum
með almennum niðurskurði.
Nú eru þar um 400 ærgildi í
sauðfé og mjólkurframleiðslan
er um 50 þúsund lítrar árlega.
Það eru 174 mjólkurlítrar í ær-
gildi og því lætur nærri að búið
hafi um 690 ærgildi, 400 í sauðfé
og 290 ærgfidisafurðir í mjólk-
urframleiðslu. Mánaðarlegar
beingreiðslur af því em 230 þús-
und krónur eða nokkru meira
en í meðalbúi.
Það verður hins vegar að hafa
í huga að á Höllustöðum hefiir
um langt skeið verið rekið fé-
lagsbú. Páll Pétursson rak búið
áður sjálíur í félagi við foreldra
sína en nú er það dóttir hans,
Kristín Pálsdóttir, og tengda-
sonur sem eiga helming búsins
á móti honum. Formlega er því
hlutur Páls einungis 50 prósent
og að auki sjá dóttir hans og
tengdasonur að mestu um
reksturinn. Beingreiðslurnar
koma því væntanlega að mestu í
þeirra hlut Páll hefrir setið á Al-
þingi í tvo áratugi en þess má
geta að árið 1974, þegar Páll fór
fyrst á þing, var búið um 800
ærgildi í sauðfé og um 70 þús-
und lítrar af mjólk
Egill Jónsson á
Seljavöllum
Annar stórbóndi á Alþingi er
Egill Jónsson á Seljavöllum. Á
SeljavöUum er töluverð mjólk-
urframleiðsla eða um 100 þús-
und lítrar á ári. I ærgUdisafúrð-
um em það um 580 ærgildi og
að meðtöldum 80 ærgiídum í
sauðfé er þetta því nálægt 660
ærgfidisaftirðum. í beingreiðsl-
um gerir það um 230 þúsund
krónur mánaðarlega eða nærri
2,8 mfiljónum króna á ári. Þess
má geta að fýrir utan sauðfénað
og mjólkurframleiðslu er á
SeljavöUum talsverð nautakjöts-
framleiðsla og mikil og öflug
kartöflurækt. Sá rekstur er þó
ekki inni í greiðslumarkinu og
engar beingreiðslur honum
tengdar.
Eins og á HöUustöðum em
Seljavellir reknir sem félagsbú
og hafa verið reknir sem slíkir
frá 1980. Fyrir þann tíma var
búið að frfilu í eigu Egils. EgiU á
þriðjung í búinu á móti sonum
sínum, Hjalta Egilssyni og Ei-
ríki Egilssyni. EðU málsins sam-
kvæmt sjá þeir að mestu um
reksturinn þótt formlega eigi
EgiU Jónsson þriðjung í búinu á
SeljavöUum.
Jóhannes Geir Sig-
urgeirsson á Ong-
ulsstööum III
Jóhannes Geir Sigurgeirs-
son, þingmaður Framsóknar-
flokksins í Norðurlandskjör-
dæmi eystra, ólst upp á Önguls-
stöðum og hefúr verið bóndi
þar frá 1975. Þar er talsverð
mjólkurframleiðsla eða 110
þúsund lítrar á ári, sem gerir
632 ærgildi. Að auki hefúr býfið
50 ærgildi og því miðast
greiðslumark þess við 682 ær-
gildi. Beinar greiðslur úr ríkis-
sjóði nema því ríflega 240 þús-
und krónum mánaðarlega eða
nærri 3 mfiljónum króna á ári.
Öngulsstaðir em sameignarbú í
eigu Jóhannesar og dóttur hans
og tengdasonar. Dóttir hans,
Sveina Björk Jóhannesdóttir,
og Gunnar Valur Eyþórsson
sjá að mestu um rekstur búsins.
Aðrir
bændahöfðingjar
Þrír aðrir alþingismenn eru
með nokkurn búskap, Pálmi
Jónsson á Akri, Eggert Haukdal
á Bergþórshvoli og Jón Helga-
son á Seglbúðum. Pálmi er
fæddur og uppalinn á Akri og
hefúr verið bóndi þar frá 1953.
Þar varð að skera sauðfé vegna
riðu og þvi er lítill búskapur þar
um þessar mundir. Síðastliðið
haust hófst þó sauðfjárbúskapur
að nýju og em þar nú um 100
ærgfidi, sem gefa ríflega 30 þús-
und krónur í beingreiðslur
mánaðarlega. Þegar og ef búið
nær þeirri stærð sem það hefúr
rétt á, sem er nálægt 300 ærgfid-
um, verða beingreiðslumar hins
vegar nálægt 100 þúsund krón-
um mánaðarlega.
Að Bergþórshvoli er Eggert
Haukdal aðafiega með kálfa- og
Jtrossabúskap, auk 150 ærgilda
sem gefa 50 þúsund krónur í
beingreiðslur á mánuði eða 600
þúsund á ári.
Á Seglbúðum í Landbroti
hefur einnig verið nokkur bú-
skapur en Jón Helgason fæddist
þar og hefúr verið bóndi á Segl-
búðum frá 1959. Ekki fékkst
það staðfest, en talið er að á
Seglbúðum séu á annað hundr-
að ærgfidi sem gefa nálægt 50
þúsund krónum í beingreiðslur
mánaðarlega.
Þingmennirnir sem hér um
ræðir fá allir þingfararkaup, sem
er 178 þúsund krónur á mán-
uði. Ofan á það leggst húsa-
leigustyrkur, sem er 40 þúsund
krónur á mánuði, og bílastyrk-
ur, 32 þúsund krónur. Samtals
gerir þetta 250 þúsund krónur,
auk annara hlunninda, sími og
blöð em greidd og sum nefúd-
arstörf em launuð.
Stórhýli meö nærri
hálfa millión króna
mánaöanega
Bændahöfðingjarnir á Al-
þingi eru nú samt sem áður
langt frá því að vera á stærstu
býlum landsins. Á landinu em
samtals 24 bú sem hafa yfir
1.100 ærgildi, eða að meðaltali
1.235 ærgfidi hvert þeirra. Þessi
24 stærstu bú fá því að meðaltafi
415 þúsund krónur í bein-
greiðslur og þau allra stærstu
eru væntanlega með nálægt
hálfri mfiljón króna á mánuði í
beingreiðslur. Af þessum 24
stærstu búum landsins er ekkert
þeirra hreint sauðfjárbú, 11
þeirra em Jtrein mjóUturbú, en
13 eru blönduð mjólkur- og
sauðfjárbú.
Beingreiðslur í stað
niðurgreiðslna
Með undirritun búvöru-
samningsins í mars 1991 var
ákveðið að taka upp greiðslu-
mark í stað fuUvirðisréttarkerfis-
ins svonefnda. Jafnframt var
ákveðið að faUa frá niðurgreiðsl-
um á hefidsöluverði búvara en
taka í staðinn upp beinar
greiðslur tfi bænda sem eiga að
nema helmingi af kostnaði
þeirra við framleiðslu á kinda-
kjöti og mjólk. Greiðslumarkið
er mælt í ærgildisafurðum og
þannig er eitt ærgfidi 174 Utrar
af mjólk eða 18,2 kíló af kinda-
kjöti.
Eins og áður segir em þessar
beinu greiðslur í raun það sem
áður var nefút niðurgreiðslur.
Nú fá bændur beinar greiðslur
frá ríkinu fyrir framleiðsluna en
fá jafnffamt minna frá afurða-
stöðvunum. Áður fengu bænd-
umir ftfilt verð hjá afúrðastöðv-
unum en ríkið sá síðan um að
niðurgreiða kjötið áður en það
var selt. Fjáraustur ríkisins hefúr
því verið færður af hefidsölustig-
inu yfir á ffamleiðslustigið.
Beinar greiðslur til bænda
nema 25 krónum á hvem ein-
asta mjólkuriítra, sem út úr búð
er seldur á 66 krónur. í kinda-
kjöti fara 205 krónur að meðal-
tafi af hveiju kflói í beingreiðslur
ffá rfldnu. í landinu er samtals
yfir 1 milljón ærgildisafurða í
mjólk og sauðfé, en það gerir
nærri 4.200 milljónir króna í
beingreiðslur árlega. Hinn um-
defidi búvörusamningur gildir
frá 1. september 1992 til 31. ág-
úst 1998.
Kvóti bænda er
einkamál þeirra!
„Ertu vitlaus maður, lista
með persónulegum upplýsing-
um - - nei,“ voru svörin sem
blaðamaður fékk ffá Jóni Ragn-
ari Bjömssyni, aðstoðarffam-
kvæmdastjóra Framleiðsluráðs
landbúnaðarins, þegar beðið var
um lista með greiðslumarki lög-
býla í landinu. Framleiðsluráðið
heldur Usta þar sem ekkert ann-
að en greiðslumark hvers lög-
býlis kemur fram, en það er í
raun aðeins sá kvóti sem lögbýl-
ið hefúr yfir að ráða og er því
sambærfiegur við kvótalistann í
sjávarútveginum sem allir hafa
aðgang að. Þetta greiðslumark
segir til um ffamleiðslurétt lög-
býlanna og býlin fá greitt ffá rík-
inu í samræmi við það. Það skal
tekið fram að greiðslumark
miðast við lögbýfi en ekki ein-
staka bændur. Engu að síður Ut-
ur landbúnaðarkerfið á þetta
sem persónulegar upplýsingar
og hefúr ftflltingi tölvunefiidar í
því máU. Sömu svör fengust hjá
Gísla Karlssyni, ffamkvæmda-
stjóra Framleiðsluráðsins,
Helgu Guðrúnu Jónasdóttur
hjá Upplýsingaþjónustu land-
búnaðarins og hjá landbúnað-
arráðuneytinu. — Sá fram-
leiðsluréttur sem lögbýUn fá frá
ríkinu er persónulegt einkamál
bændanna._________________
PálmiJónasson
PÁLL PÉTURSSON Höllustaðabúið fær um 230 þúsund krónur mánaðarlega í
beingreiðslur frá ríkinu eða rrfiega 2,7 milljónir árlega.
JÓHANNES GEIR SlGURGElRSSON Búið á Öngulsstöðum fær um 240 þúsund
krónur mánaðarlega í beingreiðslur eða rfflega 2,9 milljónir árlega.
EGGERT HAUKDAL Á Bergþórshvoli eru um 150 ærgilsi sem gefa 50 þúsund
krónur mánaðarlega í beingreiðslur.
EGILL JÓNSSON Búið á Seljavöllum fær yfir 230 þúsund krónur mánaðarlega í
beingreiðslur eða nærri 2,8 milljónir árlega.
JÓN HELGASON Á Seglbúðum eru á annað hundruð ærgildi sem gefa nálægt
fimmtíu þúsund krónur mánaðarlega í beingreiðslur.
PÁLMIJÓNSSON Á Akri varð að skera vegna riðu og því er hann einungis með
um 100 ærgildi sem gefa nálægt 30 þúsund krónur í beingreiðslur. Með 300
ærgildi fengi búið um 100 þúsund krónur.