Pressan - 02.09.1993, Blaðsíða 14

S K O Ð A N I R
14 PRESSAN
Fimmtudagurinn 2. september 1993
PRMSSAN
Utgefandi Blað hf.
Ritstjóri Karl Th. Birgisson
Ritstjórnarfulltrúi Sigurður Már Jónsson
Markaftsstióri Sigurður I. Ómarsson
Ritstjóm, skrifstofur og auglýsingar:
Nýbýlavegi 14 -16, sími 64 30 80
Faxnúmer: Ritstjóm 64 30 89, skrifstofa 64 3190,
auglýsingar 64 30 76
Eftir lokun skiptiborðs: Ritstjóm 64 30 85,
dreifing64 30_.86,_tæknicieild 64_30 87
Áskriftargjald 798 kr. á mánuöi ef greitt er með VISA/EURO
en 855 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar 260 krónur í lausasölu
Þingmenn
skammta sér
styrki
Breytingar undangenginna ára í landbúnaðarmálum hafa
leitt eitt gott af sér: sóunin og vitleysan er orðin almenningi
sýnilegri en áður. Dæmi um það eru „beingreiðslurnar“,
styrkirnir sem einstaklingar fá mánaðarlega úr ríkissjóði til
að reka matvælaffamleiðslu.
Hér áður var milljörðum eytt árlega í niðurgreiðslur og
með sinni venjulegu hundalógík tókst verjendum landbún-
aðarkerfisins að planta þeirri skoðun í huga almennings, að
hugsanlega væru þessar niðurgreiðslur af hinu góða — vöru-
verð myndi jú hækka ef þeirra nyti ekki við. Effir að bein-
greiðslur tóku við af niðurgreiðslum er það augljóst, sem þó
var sýnilegt áður, að verð á landbúnaðarvörum úti í búð er
plat. Stór hluti þess, sem raunverulega er borgað fýrir vör-
una, er tekinn af launaseðli fólks mánaðarlega og sendur fyr-
irtækjum í landbúnaði með milligöngu ríkissjóðs.
I PRESSUNNI í dag er varpað öðru ljósi á svipaðan hlut:
það sem einstakir þingmenn hafa persónulega upp úr
styrkjakerfinu vegna laga sem þeir og kollegar þeirra hafa
samþykkt á Alþingi.
Niðri á Alþingi sitja nefnilega nokkrir menn sem hafa verið
að skammta sjálfum sér styrki til fýrirtækjarekstrar. Þannig
hefur alþingismaðurinn PáO Pétursson náðarsamlegast sam-
þykkt að senda nafna sínum á stórbúinu á Höllustöðum
styrk úr ríkissjóði upp á tæpar þrjár milljónir á ári. Ögn lægri
upphæð ákvað alþingismaðurinn Egill Jónsson að rétt væri
að senda fýrirtækinu sem rekið er á Seljavöllum í Austur-
Skaftafellssýslu. Hvortveggja eru þetta væn bú, en gæludýra-
bændur fá líka sitt. Þannig þótti Pálma Jónssyni alþingismani
rétt að skattgreiðendur styrktu nafha hans, hobbíbóndann á
Akri, um svo sem fjögur hundruð þúsund á ári fýrir þessar
hundrað skjátur sem hann á. Eitthvað svipað má segja um
tómstundabóndann Jón Helgason á Seglbúðum.
Hér eru sem sagt menn í fullri vinnu hjá skattgreiðendum
sem alþingismenn að senda sjálfum sér ávísun einu sinni í
mánuði fýrir að reka stór og lítil fýrirtæki í matvælaffam-
leiðslu. Margt hefúr undarlegt sézt í því sem Alþingi lætur ffá
sér fara, en þetta hlýtur að nálgast að vera einsdæmi.
Viðbrögð landbúnaðarmafíunnar voru ffóðleg þegar
PRESSAN leitaði sér upplýsinga um þessi mál. Þar vísaði
hvert ráðið og nefndin á annað og að lokum varð niðurstað-
an að það væri trúnaðarmál þessara alþingismanna hvað
skattgreiðendur greiddu þeim í styrki fyrir störf sem þeir
sinna á þingfararkaupi í þinghléum. Þar á bæ gera menn sér
eflaust grein fýrir ógninni sem að kerfinu stafaði ef almenn-
ingur gerði sér grein fýrir því hvemig hann er féflettur ár eftir
ár. Fyrir þetta hafa þeir girt að hluta með því að hafa kerfið
svo flókið að enginn óbrjálaður maður þekkir þar haus ffá
hala.
Umbótasinnar innan ríkisstjórnarflokkanna ná væntan-
lega engum árangri í bardaga við þetta kerfi nú í haust ffem-
ur en endranær. Það væri þó hálfur sigur ef tækizt að færa
upp á yfirborðið hluta af fjárplógsmaskínunni sem nú hefur
fé af almenningi með bellibrögðum eins og fjórmenningarnir
á Alþingi beita.
BLAÐAMENN: Bergljót Friöriksdóttir, Guörún Kristjánsdóttir,
Jim Smart Ijósmyndari, Kristján Þór Árnason myndvinnslumaöur,
Margrét Elísabet Ólafsdóttir, Pálmi Jónasson,
Sigriöur Fl. Gunnarsdóttir prófarkalesari,
Snorri Ægisson útlitshönnuöur, Telma L. Tómasson.
PENNAR Stjórnmál: Árni Páll Árnason, Einar Karl Flaraldsson,
Guömundur Einarsson, Flannes Flólmsteinn Gissurarson,
Hrafn Jökulsson, Hreinn Loftsson, Mörður Árnason,
Ólafur Hannibalssop, Óli Björn Kárason, Þórunn Sveinbjarnardóttir,
Össur Skarphéöinsson.
Listir: Einar Örn Benediktsson, mannlíf, Guðmundur Ólafsson,
kvikmyndir, Gunnar Árnason, myndiist, Gunnar Lárus Hjálmarsson
popp, Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir, Martin Regal Ieikiist.
Teiknlngar: Ingólfur Margeirsson, Kristján Þór Árnason,
Snorri Ægisson, Einar Ben.
AUGLÝSINGAR: Ásdís Petra Kristinsdóttir, Pétur Ormslev.
Setning og umbrot: PRESSAN
Filmuvinnsla, plötugerö og prentun: ODDI
Fréttaskýringar Guðrúnar Helgadóttur
„Það var satt að segja heldur niðurlútur
söfnuður sem ég hittifyrir. Ástœðan var
augljós: Guðrún Helgadóttir var byrjuð á
einni afsínum reglulegu fréttaskýringum
um sálarlíf Álþýðubandalagsins. “
Það er sem betur fer, les-
endur góðir, að lifna yfir þing-
störfunum og kominn þessi
dægilegi haustfiðringur í
heimilisfólkið hér við Austur-
völl. Síðsumarið er nefnilega
tíminn þegar þingmenn búa
sig undir slagsmál vetrarins.
Og ef eitthvað er að marka
stemmninguna hér fýrstu
dagana er öruggt að þetta
verður skemmtilegur vetur.
Ég marka það meðal annars af
atganginum í því sem em allt-
af skemmtilegustu slagsmálin
sem við heimavanir verðum
vitni að — þingflokksfundum
hjá Alþýðubandalaginu.
Þeir héldu einn svoleiðis á
mánudaginn. Hún Þórdís bað
mig að fara með kaffið til
þeirra uppí Hlaðbúð (þing-
flokksherbergi Alþýðubanda-
lagsins, innsk. PRESSUNN-
AR). Það var satt að segja
heldur niðurlútur söfnuður
sem ég hitti fýrir. Ástæðan var
augljós: Guðrún Helgadóttir
var byrjuð á einni af sínum
reglulegu fféttaskýringum um
sálarlíf Alþýðubandalagsins.
„...hætta að vera með
þennan leikaraskap," heyrði
ég að hún gaggaði yfir þing-
flokkinn. Hún Guðrún hefur
þennan sérstaka talanda sem
rithöfundum er gefinn. Henni
tekst að mala endalaust með
svona léttleikandi vélbyssu-
takti og af þvílíkum innri
sannfæringarkrafti að maður
tekur ekki eftir því fyrren
löngu seinna hvað henni tókst
að segja lítið. Hún var einmitt
í því stuðinu núna, ók sér í
sætinu og belgdi sig ffammá
borðið.
„Ég get bara ekki orða
bundist yfir þessum eilífu,
gegndarlausu árásum á þenn-
an okkar ágæta flokk sem
þingmenn hans halda uppi í
fjölmiðlum í tíma og ótíma.
Það er ekki laust við að mann
gruni að fyrrverandi forysta
flokksins sé allsekki búin að
sætta sig við það sem var þó
afgerandi niðurstaða á síðasta
landsfundi, sem sagt að hún
er einfaldlega ekki forysta
flokksins lengur. Það þarf ekki
sérlega skarpskyggnt fólk til að
sjá fingraför háttvirts þing-
manns Svavars Gestssonar út-
um allt í þessari umræðu um
formannskjör ... og ... ég
meina ... er ekki tímabært að
þingmenn og þá á ég ekki síst
við þingmenn okkar hér í
Reykjavík geri sér grein fyrir
því að það er ekki eins og það
sé beinlínis nein þrammandi
fjöldahreyfing í kringum þá í
þessum ólátum sem þeir vilja
láta ganga yfir flokkinn. Ég sé
ekki betur en það væri
kannski hyggilegast að opna
hreinlega floklcsdeild á Hrafh-
istu og Droplaugarstöðum
eða í sjálfum Fossvogskirkju-
garðinum. Það væri þá
kannski fundafært í þessu
apparati sem á þó að heita
flokksfélagið í höfuðborg
landsins. Mér þætti fróðlegt
að heyra það, til dæmis frá fé-
laga Svavari Gestssyni, hvort
hann ætlar virkilega að stuðla
að því að fylgislausir þing-
menn af landsbyggðinni skapi
slíkan óffið í flokknum að...“
Jahérna, hugsaði ég með
mér. Þetta er bara einsog hjá
Hrafni Gunnlaugssyni: Svavar
á bakvið allt saman. Þarna
hefnist honum fýrir að gera
botnsídd þingmanna Alþýðu-
bandalagsins að umræðuefúi.
Oft má satt kyrrt liggja.
Guðrún var enn að þegar ég
kom með ábótina töluvert
seinna. Af svipnum á Ólafi
Ragnari að merkja hafði þessi
sálgreining ekki verið á dag-
skrá þess fundar sem hann
ætlaði á. Þeir Einar Karl
stungu saman samsærisnefj-
um og Kiddi horfði á fundar-
borðið og var ekki að hugsa
mildð. Ragnar geispaði. Svav-
ari tókst hinsvegar ekki að
dylja glottið. Svo byrjaði
hann:
„Þetta var fróðlegur fyrir-
lestur hjá þingmanninum um
fólkið sem hefur orðið til að
tryggja þingsæti hennar í und-
anfömum kosningum...“
Ég nennti ekki að hlusta á
meira; búinn að heyra þetta
oft áður og löngu hættur að
skilja. Bróðursonur minn,
sem sótti tíma hjá prófessor
Ólafi Ragnari, talaði einusinni
um eitthvað sem hann kallaði
„stupidity as an explanatory
factor in politics“. Ég er ekki
langskólagenginn, lesendur
góðir, og skil þetta ekki alveg,
en þegar ég sá útundan mér
að Guðrún var að safna kröft-
um fyrir aðra törn grunaði
mig að það gætu mikil sann-
indi verið fólgin 1 þessari út-
lensku setningu.
Oddur þingvöröur er hugarfós-
tur dálkahöfunda, en efnisatriöi
og persónur byggjast á raun-
veruleikanum.
STJÓRNMÁL
Bitamunur eðafjár?
Muna menn ennþá þegar
kratarnir skiptu inná í ríkis-
stjórninni í vor? Dagana á
undan gekk svo mikið á að
eiginlega var það ekki fýrren
myndimar birtust úr ríkisráð-
inu með forsetanum sem það
sást hvað þetta hlaut að vera
mikil breyting. Áður var ráð-
herralistinn nokkurnveginn
þannig að þarna voru Jón
Baldvin og Jóhanna og svo
þrír ffekar gamaldags kallar,
en á myndinni frá Bessastöð-
um var í staðinn komin allt
önnur samsetning: Meirihlut-
inn horfinn af krataköllunum
en í staðinn komnir tveir ung-
ir og ffískir strákar sem
mundu örugglega láta hendur
standa ffammúr ermum.
Á þessum tíma vom í gangi
spekúlasjónir um breyttar
áherslur í ríkisstjórninni og
sumir — til dæmis Agnes
Bragadóttir valkyija — spáðu
hræringum hjá sjálfstæðis-
mönnum í kjölfar hinna nýju
manna. Nú segir hún jú svo
ansi margt hún Agnes, en
margir aðrir töldu að með
þessum mannabreytingum
ætti Alþýðuflokkurinn þess
góðan kost að endurnýja sig
innávið og út til kjósenda.
Síðan þetta var hefur Alþýðu-
flokkurinn reyndar verið í
sviðsljósinu, en ekki vegna til-
takanlegrar endurnýjunar eða
ferskleika. Varaformannsmál,
bitlingafár og sífelld fjölmiðl-
un Sighvats Björgvinssonar
hafa fúllkomlega gert útaf við
þær vonir sem taktíkerar krata
gerðu sér um að geta skipt um
ham núna í sumar. Aumingja
Ami.
Auðvitað er ekki öll nótt
úti, og enn er of snemmt að
dæma hina nýju ráðherra.
Fyrstu mánuðir Össurar
Skarphéðinssonar benda
raunar til þess að þar fari val-
inn maður í rúmi umhverfis-
ráðherra. Hann hefur tekið
MÖRÐUR
ÁRNASON
rösklega á þeim málum sem
upp hafa komið og gefið fyrir-
heit um góðan gang í ýmsum
sérmálum ráðuneytisins, sem
umffam allt þarf við stjórn-
völinn áhugasaman verkstjóra
og slyngan áróðursmann. Síð-
ar á árinu mæta ráðherranum
svo aðrar og snúnari mann-
raunir en skyndiprófin um
hvítabimi, margæsir og Þing-
vallamurtur. Til dæmis er ekki
langt síðan Össur lýsti því yfir
að afstaða sín til breytinga á
Lánasjóði námsmanna yrði
endurskoðuð ef í ljós kæmi að
breytingamar hindruðu ungt
fólk ffá námi. Nú em komnar
tölur um fækkun lána og
stúdenta, og verður ffóðlegt
að fylgjast með viðbrögðum
Össurar þegar þingmenn
spyrja frétta af námsmanna-
málum í fjárlagaumræðunum
í haust.
Guðmundur Ámi — sumir
vom í vor soldið að þæfa það
hver við annan af hveiju Guð-
mundur Árni væri að taka
heilbrigðisráðuneytið þegar
hann var í þeirri stöðu að geta
nánast valið, — hversvegna
hann tæki ekki bara beint við
ráðuneytum Jóns Sigurðsson-
ar. Það væri Ijóst að það
mundi mæða feikilega á heil-
brigðisráðherranum strax í
sumar og haust, en Sighvatur
hinsvegar búinn með öll þau
sparnaðarráð sem fýrir hendi
voru til skamms tíma. í iðn-
aðar- og viðskipta væm hins-
vegar tiltölulega rólegir dagar
framundan og þó ýmis tæki-
færi til að ná athygli og já-
kvæðum samanburði við
ff emur lánlausan forvera.
Hafi slíkar hugleiðingar
verið í einhveiju samræmi við
veruleikann í reykmettum
bakherbergjum Alþýðuflokks-
ins þá er það auðvitað Guð-
mundi Árna til hróss að hafa
valið erfiðari leiðina. Um leið
var það að sjálfsögðu yfirlýs-
ing um stefnubreytingu í
þeim málaflokkum sem nú
skyldi tekist á við, ekki síst
þegar við bætist gagnrýni sem
Guðmundur Árni Stefánsson
bæjarstjóri í Hafnarfirði setti
ffam á velferðarpólitík stjóm-
arinnar allt frammá vordaga
1993.
Hvað gerir maður sem ætl-
ar sér að setja mark sitt á heil-
brigðismálin á stuttum tíma
— tæpum tveimur árum —
og setja landstjórn mikilvægra
velferðarmála nýjan og betri
kúrs? Það fer eftir ýmsu — en
er ekki eðlilegt að slíkur
stjórnmálamaður sæki sér
stuðning og byggi sér banda-
lög í samfélaginu og heilbrigð-
isgeiranum með því að hvetja
þar til umræðna um brýn
vandamál, rannsaka undir-
tektir við nýjar hugmyndir,
ræða við áhrifafólk og skapa
sér gott veður í fjölmiðlum?
Ég veit ekki. En síðan í vor
hefúr að minnsta kosti ekkert
heyrst til Guðmundar Árna
Stefánssonar heilbrigðis- og
tryggingaráðherra og engu lík-
ara en hann sitji dag hvem við
Hlemmtorg og horfi í gaupnir
sér.
Eina lífsmarkið úr heil-
brigðisráðuneytinu í sumar
kemur fram í óstaðfestum
pólitískum slúðurfréttum af
því að nú leggi ráðherrann til
valffjálst sjúkrasamlag. Ástæð-
umar? Jú, þannig má fá tekjur
án þess að kalla þær skatt-
heimtu.
Þessi tillaga gæti leitt til ein-
hverra afdrifaríkustu breyt-
inga á íslensku samfélagi síðan
almannatryggingarnar kom-
ust á. Heilbrigðisráðherrann
„Síðan í vor hefur ekkert heyrst til Guð-
mundarÁrna ogengu líkara en hann
sitji dag hvern við Hlemmtorg og horfi í
gaupnir sér. Eina lífsmarkið er að ráð-
herrann leggur til valfrjálst sjúkrasamlag.
Ástœðurnar? Jú, þannig máfá tekjur án
þess að kalla þœr skattheimtu. “
nýi sér hinsvegar enga ástæðu
tii að skýra þessar tillögur op-
inberlega, rökstyðja þær,
leggja fram hugsanlega úr-
vinnslu, gefa almenningi kost
á að mynda sér skoðun.
Hinn gagnrýni og glaðbeitti
bæjarstjóri í Hafnarfirði er nú
um stundir einhver niðurlút-
asta og þöglasta persónan í
ráðherrabíói fféttatímanna, og
lætur sér nægja að setja stefnu
sína í velferðarmálum til um-
ræðu og úrskurðar í um það
bil þrjátíu manna hóp ráð-
herra og helstu forystumanna
í stjórnarflokkunum tveimur.
Og næstum hver einasti einn
af þessum þrjátíu hlakkar til
að gera sem allra mesta niður-
lægingu bæjarstjórans bjart-
leita.
Kurl eru ekki komin til
grafar en í þessu ljósi verður
að virða mönnum það til vor-
kunnar þótt þeir spyrji um
heilbrigðisráðuneytið fýrr og
nú hvort þar sé virkilega bara
bitamunur og ekki fjár.______
Höfundur er íslenskufræðingur.