Pressan - 02.09.1993, Blaðsíða 15

Fimmtudagurinn 2. september 1993
S KOÐA N I R
PRESSAN 15
DAS KAPITAL
STIÓRNMÁL
Sól gengur til viðar
Þjóðarsátt um landbúnað?
Þegar hvítir menn komu til
svertingja, indíána og annarra
frumstæðra þjóðflokka og
hófu verslun þótti hinum
írumstæðu þjóðum viðskipta-
hættirnir nýstárlegir, þeir
þurftu ekki að borga, bara að
skrifa eða setja fingrafar sitt
við viðskiptin.
En svo fór að lokum, að
þegnar í hinum frumstæðu
þjóðflokkum komu til hvíta
kaupmannsins og sögðu við
hann: Nú ert þú búinn að lána
mér of mikið og nú verður þú
að strika undir gömlu skuld-
ina og við verðum að byrja
uppá nýtt. Annars bara dey ég
og þú hefur ekki efni á því.
í dag stendur Sólkonungur-
inn í sporum svertingjans og
indíánans. Sólkonungurinn
gengur nú á milli lánardrottna
sinna og biður um að strikað
verði undir gömul viðskipti
og að það verði byrjað uppá
nýtt. Þetta þættu nú ekki mikil
tíðindi ef í hlut ætti frumstæð-
ur verkamaður í leiguíbúð í
Breiðholti, sem er í reikningi
hjá kaupmanninum í hverf-
inu, en þegar í hlut á einn
mesti íjármálajöfur þessarar
þjóðar, bankaráðsformaður í
Iðnaðarbanka, varamaður í
bankaráðum Seðlabanka og
Landsbanka og formaður Fé-
lags íslenskra iðnrekenda þá
eru þetta mikil tíðindi.
Vegsemdir þessa manns eru
engu minni en hins elskaða
leiðtoga Norður-Kóreu, Kim
II Sung. Sól hf. hefur verið tal-
ið vinsælasta íyrirtæki þessa
lands og nafn Sólkonungsins
hefúr verið orðað við embætti
forseta lýðveldisins þegar
skólasystir hans lætur af emb-
ætti. Og hvað er þá að?
Það er mikil goðgá að fjalla
um Sól hf. án þess að mikla
alla hina stóru sigra þess. Er
ekki augljóst, að það er ein-
hver vitlaus karl í Ameríku,
sem gat ekki selt vatn, sem á
sök á því hvernig komið er?
Sól hf. á sér langa sögu.
Smjörlíkisvinnsla hófst á dög-
um Napóleóns en á íslandi
hófst slík vinnsla upp úr alda-
mótum. Eftir sameiningar og
nafhabreytingar stendur eftir
Sól hf. Afurðir fyrirtækisins
eru matvæli og drykkjarvara.
Smjörlíki er á undanhaldi en
neysluvara eins og gosdrykkir
átti að koma í stað smjörlíkis
og bökunarefha. En Lang
Stærsti Díllinn (LSD) átti að
„Sólkonungurinn
sagði: „Ég ákveð allar
leikreglurnar íþessu
spili. “ Þannigfékk
hann þvíframgengt að
smjörlíki varflokkað
sem landbúnaðarvara
í EFTA-samningum og
því hefur smjörlíkis-
iðnaðurinn notið inn-
flutningsverndar land-
búnaðarins. “
vera útflutningur á vatni. Töl-
ur í þeim útflutningi voru
stærri en dauðlegt fólk fær
skilið.
Persónugerving Sólar hf. er
Sólkonungurinn.
Adolf Hitler sagði: „Ég
ákveð hver er gyðingur.“ En
Sólkonungurinn sagði: „Ég
ákveð allar leikreglurnar í
þessu spili.“ Þannig fékk hann
því framgengt að smjörlíki
væri flokkað sem landbúnað-
arvara í EFTA-samningum og
því hefur smjörlíkisiðnaður-
inn notið innflutningsvemdar
landbúnaðarins. Sólkonung-
urinn var jú formaður Félags
íslenskra iðnrekenda þegar Is-
land gekk í EFTA.
Og svo hóf Sólkonungurinn
framleiðslu á gosdrykkjum.
Kólamarkaðurinn er stærstur
og því skyldi ráðist á hann. En
Sólkonungurinn vissi ekki, að
Coke og Pepsi vinna öll kóla-
stríð. Það em bara staðreyndir
sem hægt er að ganga að í
markaðsfræðum.
En Sólkonugurinn segir að
kólastríðið hafi tapast vegna
þess að kolsýran var gölluð.
En nú er svo komið að
uppsafnaður auður Sólar hf. í
70 ár hefur runnið út um
vatnsrör. Sól hf. þarf einnig að
leita eftir styrk frá lánar-
drottnum sínum. Til að Sól
hf. komist í rekstrarhæft
ástand þarf að skera skuldir
niður um 500 milljónir. Þessi
upphæð kemur einhvers stað-
ar ffá. Lánastofnanir þurfa að
skera niður útistandandi lán.
Þær ná því til baka í auknum
vaxtamun af lánum skilvísra
greiðenda. Reikningurinn er
kr. 10.000 á hvert heimili í
landinu. Staða Sólkonungsins
er slík, að lánastofnunum
dettur ekki í hug að ræða
þessar breytingar á aðstæðum
við eftirmann Sólkonungsins.
Og svo þurfa aðrir iðnrekend-
ur, sem hafa greitt alla sína
reikninga, að berjast á sama
markaði og Sól hf. eftir eftir-
gjöf skulda Sólar hf. Slíkt er að
sjálfsögðu röskun á eðlilegum
markaðsaðstæðum. Og
hvernig á að vera hægt að reka
iðnfyrirtæki í þessu landi, þeg-
ar iðnfyrirtæki verða að greiða
fyrir ófarir annarra iðnfýrir-
tækja og lánastofnanir hafa
forgöngu um það?
Ekki er að efa, að Sólkon-
unginum tekst að endurreisa
veldi sitt. Hann hefur fram til
þessa snúið viðsemjendum
sínum um fingur. Og ákveðið
niðurstöðurnar sjálfur. Að
lokum mætir Sólkonungur-
inn bísperrtur í fjölmiðlum og
sannfærir þá og þjóðina um
ágæti sitt.
Steinn Steinarr orti:
Að sigra heiminn er eins og
að spila á spil
með spekingslegum svip og
taka í nefið.
(Og allt með glöðu geði
er gjama sett að veði.)
Og þótt þú tapir, það gerir
ekkert til,
því það er nefnilega vitlaust
gefið.
Það var nefnilega bæði vit-
laust stokkað og vitlaust gefið
í Sólarspilinu hf.
Höfundar Das Kapital eru fram-
mámenn í fjármála- og viðskipta-
lífi, en vilja ekki láta nafns getið.
Enn er landbúnaðurinn efst
á baugi í stjórnmálaumræð-
unni á íslandi. Hver fréttatím-
inn á fætur öðmm er fullur af
allra handa tölulegum upplýs-
ingum um greiðslur til bænda
og stuðning ríkisins við land-
búnaðinn. Viðskipta- og iðn-
aðarráðherra og formaður
Stéttarsambands bænda eru
orðnir fastir gestir í fréttatím-
unum að færa fram rök og
gagnrök. Nú síðast benti for-
maður Stéttarsambandsins
viðskipta- og iðnaðarráðherra
á að fara að sinna málefnum
iðnaðarins í landinu og hætta
að tala um hluti sem hann
hefði ekki vit á. Umræðan er
sem sé enn einn ganginn við
það að festast í sama fari og
hún hefur verið í um árabil:
Alþýðuflokkurinn gegn
bændunum.
Umræða um landbúnaðar-
mál hér á landi hefur alltaf
verið á einn veg. Um áratuga-
skeið hafa sérfræðingar ríkis
og bænda sinnt þessum mál-
um, utan við opinbera um-
ræðu. Gagnrýnendur hafa svo
flestir verið stimplaðir haturs-
menn bænda, menn sem vilja
leggja af búnað í landinu og
sveitimar í auðn. Nú á síðustu
árum hafa hins vegar fleiri far-
ið að blanda sér í umræðuna
og vonir því vaknað um að sá
dagur kunni að koma að viti-
borin umræða geti orðið um
landbúnaðarmál á landi hér.
Það er óþarfi að minna á að
við lifum á samdráttartímum
og nauðsynlegt hefur reynst
að spara sem víðast í ríkis-
rekstrinum, meðal annars á
þeim sviðum velferðarmála
sem þjóðarsamstaða hefur
verið um að hlífa sem allra
mest. Frekari samdráttur í rík-
isútgjöldum er nauðsynlegur
á næstu árum. Ef koma á í veg
fyrir skaðlegan niðurskurð í
heilbrigðis- og skólamálum
verða menn að leita allra ann-
arra raunhæffa leiða til spam-
aðar. Því er frekari umræða
um sparnað í landbúnaðar-
málum nauðsynleg, rétt eins
og umræða um sparnað á
öðmm sviðum.
Það er ljóst af umræðu
undanfarinna vikna og mán-
aða að stuðningur íslenska
ríkisins við landbúnað er með
því mesta sem þekkist. Um
það er ekki deilt, þrátt fyrir allt
fjaðrafokið um beingreiðslur
ÁRNI PÁLL
ÁRNASON
og niðurgreiðslur og mis-
munandi reikniaðferðir til að
finna út heildarstuðning.
Deilur næstu mánaða verða
að snúast um það hvort og þá
hvar má ná fram sparnaði í
i „Hver er til dcemis
kostnaður ríkisins
afbeingreiðslum til
hobbíbœnda,
bœnda sem hafa
lifibrauð sitt af
öðru en landbún-
aði, en hafa einnig
bú undir 400 œr-
gildum?“
þessum geira, án þess að eyði-
leggja forsendur fyrir land-
búnaði í landinu. Hver er til
dæmis kostnaður ríkisins af
beingreiðslum til hobbí-
bænda, bænda sem hafa lifi-
brauð sitt af öðm en landbún-
aði, en hafa einnig bú undir
400 ærgildum? Er ekki sjálf-
sagt að hætta stuðningi ríkis-
ins við slíkan búrekstur og
einskorða hann við þá bænd-
ur sem hafa afkomu sína af
landbúnaði? Getur spamaður
af þessu tagi ógnað hagsmun-
um íslenskra bænda og ís-
lensks landbúnaðar?
Það er ástæða til að ætla að
umræða á þessum nótum, þar
sem gengið er út frá því að
áfram verði stutt við bakið á
bændum og þeir aðstoðaðir
við nauðsynlega hagræðingu
en jafnframt reynt að halda
kostnaði hins opinbera innan
skynsamlegra marka, geti skil-
að árangri. Ekki verður annað
séð en núverandi forysta
bændasamtakanna og ríkis-
stjórnin geti farið yfir málin á
skynsamlegum nótum. Eftir
stendur hins vegar að verka-
lýðshreyfingin og samtök at-
vinnurekenda virðast ekki
hafa nokkurn skilning eða
vilja til að koma að þessum
málum á skynsamlegan hátt.
Sérstaka athygli vekur í þessu
sambandi skilningsleysi verka-
lýðshreyfingarinnar á mikil-
vægi stefhunnar í landbúnað-
armálum fyrir kaupmátt og
afkomu hins almenna laun-
þega.
Tafarlaus innflutningur á
allri búvöru leysir engan
vanda. Hugmyndir um sparn-
að í útgjöldum til landbúnað-
ar eru ekki allar hreinn dauða-
dómur yfir bændastéttinni.
Talsmenn innflutningsins
þurfa að átta sig á því að
bændur eru komnir í öng-
stræti vegna opinberra af-
skipta af landbúnaði undan-
farna áratugi og eiga rétt á að-
stoð við að komast aftur í eðli-
legt viðskiptaumhverfi. Bænd-
ur þurfa líka að átta sig á því
að núverandi ástand getur
ekki verið til frambúðar og
hraða þarf aðlögun landbún-
aðarins að breyttum tímum.
Bændur verða enn frekar en
hingað til að axla ábyrgðina af
því að greina á milli þess
stuðnings sem er nauðsynleg-
ur og þess sem ríkið getur
sparað við sig, til að glata ekki
þeim stuðningi og þeim vel-
vilja sem ríkir í þeirra garð.
Afstaða meirihluta fulltrúa á
aðalfundi Stéttarsambandsins
um helgina til spurningarinn-
ar um Stofnlánadeildina var
því miður vopn í hendur
þeirra sem segja að bændur
séu ófáanlegir til að semja um
nokkurn hlut og mæti öllum
hugmyndum um hagræðingu
og sparnað með óbilgirni og
heimtuffekju.
Hofundur er lögfræðingur.
FJOLMIÐLAR
Tilgangslausar ellefu-fréttir
„Það hefði verið fróðlegt að heyra til
dœmis skoðanir Þórarins V. Þórarinsson-
ar á búvörusamningnum. En það var eins
og ellefu-fréttastofan vœri í spreng við að
koma á framfœri frétt afsölutrixi á bóka-
markaðnum eða hvaðþað nú var sem á
eftirfylgdi. “
haldinn opinn stjómmálafund-
Sjónvarpsdagskráin er roftn
reglulega vegna seinni frétta
Sjónvarps klukkan ellefu. Þetta
er væntanlega gert til þess að
áhorfendur geti gengið að frétt-
unum á sínum stað, en með því
er líka gefið ákveðið fyrirheit um
að í fréttatímanum sé eitthvað
sem er þess virði að bíða eftir
því. Það er plat, því þetta hefur
ekld gerzt viloim eða mánuðum
saman. Ég stend upp og hneigi
mig fyrir þeim sem man eftir að
hafa séð nýlega í ellefu-fréttum
eitthvað annað en það sem væri
kallað slappar innsíðufféttir á
dagblaði og myndskreyttar
fréttatilkynningar og erlent efrii
til uppfyllingar. ALmennilegar
fréttir birtast einfáldlega ekki.
Dæmi: á þriðjudagskvöld var
ur um landbúnaðarmál, með
beztu sort af ffummælendum
og slatta af ráðherrum í salnum.
Þetta er eitt erfiðasta deiluefnið
innan ríkisstjómar þessar vik-
umar og góðir fréttamenn, til
dæmis Atli Rúnar Halldórsson
eða Kristján Már Unnarsson,
hefðu leikið sér að því að gera
frétt úr svona fundi.
Hvað gerist á ellefu-ffétta-
stofu Sjónvarps? Birt var viðtal
við einn ffummælandann, Sig-
urð Líndal, svo sem mínúta að
lengd, sem náttúrlega er engan
veginn nægur tími til að koma
skoðunum Sigurðar á ffamfæri
óbrengluðum. Þar fyrir utan
hefði verið ffóðlegt fýrir áhorf-
endur að heyra tíl dæmis skoð-
anir Þórarins V. Þórarinssonar á
búvömsamningnum. En það
var eins og fféttastofan væri í
spreng við að koma á ffamfæri
frétt af sölutrixi á bókamark-
aðnum eða
hvað það nú
var sem á eft-
ir fýlgdi í tíu
mínútur.
Nú kann
að vera að
ekki hafi gef-
izt tími, ekki
hafi verið
mannskapur
eða ekki-
hafi-verið-eitthvað sem varð til
þess að ellefú-fféttimar urðu
jafhtilgangslausar og venjulega.
Gott og vel. Það kann að vera
skýring, en er ekki nothæf af-
sökun.
Samkvæmt nýjustu fjöl-
miðlakönnun Félagsvísinda-
stofnunar var minna horft á ell-
efu-fféttir en amríska sápu á
Stöð 2. Þetta var vel að merkja
þegar bezt lét fýrir ellefú- frétta-
tímann og hann féll inn í umtal-
aða umræðuþætti um framtíð
Sjónvarpsins.
Skattgreiðendur og nauðung-
aráskrifendur hljóta að gera þá
kröfu, þegar Rikisútvarpið Sjón-
varp ákveður að eyða einhveij-
um milljónum í aukafréttatíma,
að fluttar séu fréttir í þeim
fféttatíma. Annars er eins gott
að sleppa þessu. Það væri næst-
um því skárra að láta Baldur
Hermannsson fa þessar milljón-
ir til að svívirða forfeður okkar,
það nennir þó einhver að horfa
áþað.
Karl Th. Birgisson.
A UPPLEIÐ
f
BflLDUR HERMANNSSON
FUGLAVINUR
Heldur á lofti því ein-
kenni góðra kjölturakka að
gjamma þegar húsbóndan-
um er ógnað.
HEIMIR STEINSSON
ÚTVARPSSTJÓRI
Hann hefur alveg hlíft
þjóðinni við innleggi í þess-
ar annars upplýstu umræð-
ur um fjármál Ríkisútvarps-
ins.
MAGNÚS SKARPHÉÐINSSON
ENN OG AFTUR
Hann hefur einstakt lag á
því að koma við viðkvæm-
ustu kaunin í þjóðarsmásál-
inni.
Á NIÐURLEIÐ
I
ÓLAFUR RAGNAR GRÍMSSON
OG HINIR FRIÐARSINNARNIR
Þeir þiggja líklega ekki
boðið í veisluna þegar Peres
fær ffiðarverðlaunin.
RAGNAR STEFÁNSSON
JARÐSKJÁLFTAFRÆÐINGUR
Fyrst hvarf kommúnism-
inn og nú er sagt að Suður-
landsskjálftinn verði fýrir
norðan. Það er ekkert að
marka sem maðurinn segir.
JÓN SIGURÐSSON
FYRRUM VIÐSKIPTARÁÐHERRA
Með vanhæfu Sam-
keppnisráði bætist enn einn
legsteinn í annars yfirfúllan
kirkjugarð meintra afreka
hans.